Dag 10
​Lyuda Gisteren had ik Lyuda voor het eerst in wanhopige 'ratel', huilend en schreeuwend aan de telefoon; over de bombardementen op de kerncentrale van Zaparozhia (grootste van Europa, uit de jaren 80, 6x zo groot als Tjernobyl). (het volgende allemaal in heel veel decibel) 

"Of ze helemaal gek geworden waren. Wat doen ze in godsnaam? Wat voor soort mensen doet dit?" Of ik wel weet wat het betekent als daar wat mee gebeurt (ik begin me dit soort dingen voor te stellen) en of ik mijn vrienden door wil geven dat ze écht nu het luchtruim moeten sluiten ('Close the skies'). Hoe ver moet dit nog gaan?" Bij deze.
​
Een volgend 'belletje' met haar: "De camouflage-stoffen hier zijn nu op. Ik ben nu een zak aardappels uit de kelder aan het omkiepen om te kijken of ik van die jutezak iets kan maken. Dat is wel natuurlijk materiaal en niet synthetisch. Als dit lukt ga ik ook bij andere mensen vragen.

Mijn Koem uit Kiev belde vandaag om te zeggen dat ze Kiev ontvlucht zijn en nu in Polen zitten. Ze vonden het heel moeilijk alles achter te moeten laten. Ze vroegen aan mij hoe het voor mij was om hier nog te zitten. Ik zei; 'Uitstekend! Wat heb ik hier te klagen?' Ik vergelijk daarbij met andere steden. Hier is het rustig. Wij zijn een stadje. Ze gaan denk ik voor de grote steden, zoals Sumy. Ze noemden mij liefkozend 'Hun eeuwige optimist'.
​
Bij ons ligt weer een laagje sneeuw. Ik wil dan denken; de natuur is met ons. Het bedekt de tekens."
​(de tekens/markeringen die worden aangebracht voor/door de Russen, zie blog een paar dagen geleden)

Anja "Vandaag is een rustige dag. Er is vandaag nieuwe sneeuw gevallen. We horen alleen maar in de verte ontploffingen, maar vandaag is er geen luchtalarm geweest. We staan nu in de rij om te wassen, maar mijn man mag eerst, want hij kan 's nachts weer elk moment gebeld worden, dus moet zo vroeg mogelijk slapen.

Ik heb vandaag een interessant verhaal te vertellen aan iedereen! Het nieuws begint nu ook tot Rusland door te dringen. Ik weet het zeker. Ik werd vandaag opeens door twee vrouwen uit Rusland benaderd.
De een komt uit Sint Petersburg. Zij nam vorig jaar met mij contact op omdat ze dacht dat ik misschien familie was met de achternaam van haar opa die uit dit gebied kwam. Dat ben ik niet. We hebben toen voor haar, haar verre familieleden hier gevonden. We konden goed met elkaar opschieten. Vandaag belde zij mij met de vraag of het waar is dat er een oorlog is in Oekraïne. Ik vertelde; 'Ja. Dat is zo. Hoe wij nu leven laat zich wel raden. De kinderen leven hier nu in schuilkelders, mensen gaan dood en hele steden worden gebombardeerd.' Ze bedankte me dat ik haar überhaupt nog te woord wilde staan. We hebben heel menselijk gepraat. Ze zei: 'Ik schaam mij zo. Wij wisten dit niet. Wij willen dit niet.' Ik zei dat ik heel goed begreep dat dit niet de Russische mensen zijn, maar de machthebbers. Ik bedankte haar voor haar medeleven, maar zei dat het vooral heel belangrijk was om zich niet naar míj toe te verontschuldigen, maar daar, in Rusland, maximaal te verspreiden en naar buiten te treden met wat hier gebeurt.
​
Een andere, onbekende vrouw uit Kirov (Centraal-Noord RL, haast Siberië Rusland) stuurde mij opeens een bericht via Vkontakte (Russische Social Media) met de vraag of ik Olga, een vriendin van mij ken. Ze vertelde dat zij de nicht was van Olga. En ze vroeg ook: Is het waar wat ze zeggen; dat er een oorlog met Oekraïne is? Ze zei: 'Ik ben heel bezorgd. Ik huil. Wij zijn hier niet schuldig aan.' Ook haar heb ik op dezelfde manier geantwoord. Vervolgens heb ik Olga gebeld en gevraagd of ik haar mocht doorverbinden. Zij zei: 'Ja, er zou daar een nicht van mij moeten leven.' Nu hebben zij contact. Ik hoop zó, Tanyusha, dat wij hierna niet in haat achterblijven."

Yulia Ik denk dat zij langzaam afdrijft uit de blog; naar 'normalno'. Er komt steeds minder uit. Dat heeft twee redenen. 1: Zij kan alleen berichten sturen. Gesprekken moet je voeren, niet typen. Met de andere vrouwen kan ik zeggen: vertel maar, lieverd, ja goed zo, blijf praten. Met berichtjes lukt dat gewoon niet. 2: Als Yulya 'gewond' is, keert ze naar binnen. Zij implodeert/klapt dicht. Daar zit ze in. Normaal is het een kletskous, hoor. Ik houd haar heel liefdevol erbij en haar normalno en groene bolletje is een even waardevolle bijdrage. Als er iets nu niet moet, is dat er iets moet.

Larissa "Godzijdank alles hier nog uitstekend. Ik maak me wel een beetje zorgen. Mijn dochter zit immers in Sumy, met wie ze daar studeert in een kelder. Daar hebben ze geen elektriciteit. Darina heeft haar telefoon alleen heel kort even aangezet om een 'normalno' te sturen. Ik weet niet eens of ze daar nog water hebben.

Van mijn 'normalno's' in Sumy kreeg ik vandaag een bloemlezing: Iedereen is ongedeerd. Ze hebben elektriciteit en water. Ze zijn weer thuis en hebben de kat en de hond net weer gevoerd.
Ik vertel haar dat. Zij antwoordde: "Dat zegt niet zoveel. Weet je hoe groot die stad is? (300.000) Het kan best zo zijn dat er in het ene gedeelte en het andere gedeelte niet... Maar ben ik blij voor haar. Ze zegt dat ze het goed heeft met haar mede-studenten en gewoon wat camouflagenetten zit te weven. Ik denk dat als ze hier zou zijn ik haar aan zou steken met onrust. En ik weet: ze komt snel weer thuis.
Ik weet niet zoveel meer. Er is zoveel fake. Ik ben eigenlijk alleen maar thuis en op het erf. Ze zeggen dat de Russen al een filmpje verspreid hebben gestuurd hebben dat Sumy al ingenomen is. Maar geloof dat niet; Het is Oekraïne!
​
De informatie die ik wél vertrouw; onze militairen, mogen steeds minder delen. Hoe meer er wordt verteld, hoe meer informatie er terecht kan komen bij wie het niet hoeft te horen. 'Stabiel, onder controle en normalno'. Dat is wat ze zeggen en dat is waar ik het mee moet doen.
Ik weet sowieso niet zoveel meer. Geen garanties, of welk lot we hebben. Maar wij zullen nooit zwijgen en vrijheid is nooit gratis."

Lyuda "Vandaag kwam ik aan weinig toe. Mijn man kwam weer heel eventjes thuis en daarna ging het luchtalarm twee keer en we moesten twee keer in de kelders. Maar gelukkig is dat goed afgelopen. Hier viel alleen de elektriciteit een paar uur uit (Sumy). Ik merk dat ik hier goed in word. Alles staat klaar, ik weet precies wat ik moet doen, ik slaap in mijn kleren en ik dacht zelfs: ben ik hieraan aan het wennen? Het is vandaag dag negen, maar het lijkt alsof we al jaren zo leven. De buurvrouw van hierboven (zie blog paar dagen terug) heeft een ephiphany-droom gehad. Ze zag kinderen omringd door kleuren en licht en een galmende stem die haar vertelde dat de kinderen snel weer zullen spelen en alles snel voorbij is. Ze heeft zelfs licht in haar ogen.
​
Met de stoffen voor het net zijn we op wat problemen gestuit. Ik kom erachter dat veel van de stoffen synthetische draden hebben. Die kunnen niet in een camouflagenet, want die smelten bij brand naar beneden. Nu ben ik de stoffen aan het testen. Ik was bijna klaar met je laatste doek. Ik moest het alleen nog omzomen. Weet je dat die heel mooi is geworden? Zal ik je morgen een foto sturen?"

Anja "We hoorden ver weg ontploffingen, de sirenes gingen. We zaten net in de kelders en de elektriciteit viel uit (Sumy) Daarom belde ik net niet terug. Wat ik verder nog kan vertellen? Hier is vandaag een vrachtauto aangekomen met nieuwe levensmiddelen voor de winkel. En dat ik ontzettend veel ben gaan vloeken. In elke zin. Je weet: Ik heb nooit gevloekt. Ik hield er niet van. Het is blijkbaar het enige wat past bij deze energie."

Dag 8
​Anja "Wij zijn zijn hier nu vooral betrokken nu bij onze oom. (man van de tante) Hij werkt in Kiev en zit daar maar in zijn eentje op zijn kamer de bombardementen te horen (in die hoge 'dozen' die in Oost Europa en Rusland staan). Wij zijn gisteren de hele dag bezig geweest mijn oom er weer 'bij te trekken.' Hij heeft zich aangemeld bij de burgermilitie, maar je weet; hij is al oud en zijn rug is heel slecht. Daar zeiden ze; 'Ga maar weer naar huis, Oompje.' Hij heeft het idee dat hij niets meer kan bijdragen en niets anders meer kan doen dan 'wachten'. Zo brengen we nu vooral door met het emotioneel ondersteunen van elkaar. Dan weer gaat de één, en 'stutten' we die met z'n allen. Dan gaat weer de ander, en vangen we die op. Veel mannen die 'niets' doen (ik zet niets uiteraard tussen dikke vette aanhalingstekens) hebben het nu moeilijk met hun 'mannelijkheid'. Die willen íets doen, gaan vechten, beschermen. 

(Anja en haar man zijn 'keuter'-imker. In hun tuinen hebben ze korven waar ze mee bijverdienen. Ze verkopen aan bekenden en kraampjes op dorpsmarktjes.)
"We hebben vandaag de bijen 'buiten gezet' voor het voorjaar. De bijen leven natuurlijk gewoon door op hún tempo. Nou moet ik eigenlijk de raten schoonmaken voor het volgend jaar. Maar, er komt op een manier niets uit mij. Misschien zou ik het juist wel moeten doen omdat het heel kalmerend werk is.Vandaag heeft mijn tante een brood voor ons gebakken. Dat is  zo groot als dat de verhalen vandaag zij, Tanyusha. Ik heb geen grotere verhalen."
​
Waarop ik zei: Jolki Palki Matalki. (ik scheld als een geel donskuikentje) Godzijdank zijn ze niet groter. Houden zo. 

Lyuda "Gisteren heb ik de hele dag gebeld en met allerlei mensen gepraat om een nachtkijker te regelen. Ik wil van het geld een nachtkijker kopen. Onze jongens hebben het echt heel erg nodig. Tot ver in West Oekraïne, met mensen die ik helemaal niet ken. Iedereen belt, helpt elkaar, verwijst door, probeert iets te organiseren. Er sluiten zich nu andere vrouwen bij aan en samen proberen we een nachtkijkers hier te krijgen. Geen idee hoe, maar wacht maar, we zijn iets aan het organiseren.
Deze ochtend zit ik in de badkamer de stoffen in stroken  te verscheuren voor het camouflagenet. In de tinten wit en grijs, want die passen bij het landschap. De rest van jouw stoffen heb ik in meerdere lagen, voor de ramen gehangen. Als het glas breekt, vangt dat nog wat op."

"We gaan hier door iets heen wat heel duister in onszelf is. Ik wist niet dat ik in staat was zo diep te haten. Ik kijk naar filmpjes waar ik nooit naar kon kijken en ik juich er ook nog om. Ik hoor dit ook van andere mensen. Er is echt iets heel diep in ons geraakt en veranderd. Tegelijkertijd brengt dit ook meer samen dan ooit. Niets wat er toe deed doet er meer toe. Iedereen belt met elkaar en overlegt, waar wat nodig is.

Gisteren belde mijn 'Koem' uit Kiev (daar is volgens mij geen Nederlands woord voor: degene die je kiest om peetouders te worden van je kinderen). Ik zag op het scherm; daar was een stuk of zes mensen samengekomen in één kamer. Mijn zoon was er ook. En ik zei; wacht wacht wacht even! Ik pak ook even een glaasje en daar zat ik met een vodka, een stuk brood en spek op de badkamer! Ze moest hierom lachen. Ik zit nu heel veel op de badkamer omdat we geen licht uit de huizen mogen laten schijnen. 'Laten we proosten op de vrijheid'. We hebben geproost op de vrijheid. Maar toen klonk er weer een ontploffing bij hun. En ik zei: rennen jullie maar weer naar beneden. (de kelders) Maar mijn Koem zei nog wel: Binnenkort doen we dit over in het echt."

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Wil je steun geven dat kan. Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

​Lees de hele serie 'Stemmen uit Oekraine' ​

Dag 7
Anja: "Anja: "Mijn tante (die ze in huis hebben genomen, dus) heeft gisteren helemaal all over the place haar meltdown gehad. Dat was niet 'mooi'. ('pretty'). Ze hoorde bepaald nieuws over de wijk waar haar man zit in Kiev. Dat was de druppel. Ze heeft zich tot nu toe groot gehouden. En ik voel dat ik ook moet. Maar ik wil me netjes houden voor de kinderen. Als een poes die moet bevallen: ik zoek eerst een rustig plekje, maar er is geen rustig plekje. Mijn man kwam vanochtend thuis van het nacht patrouilleren in het dorp en wilde gaan slapen. Maar toen hij thuis kwam waren wij net met z'n allen net wakker. Hij is boos weggelopen om in een leegstaand huis te slapen maar kwam ook daar van terug omdat het te koud is. Wij zitten zo in de knoop met onszelf. (Anja heeft eergisteren niet gewandeld, zie eergisteren) Gisteren wilde ik even weg lopen, naar (dat leegstaand) huis hier tegenover, maar de kinderen lopen meteen achter me aan. Zij vragen veel meer aandacht, laten me niet met rust, vertonen agressief gedrag naar elkaar, luisteren slecht. Zij voelen dit natuurlijk ook.

Ik merk dat ik kijk op mijn telefoon, naar de groene balletjes van Facebook Messenger om te
kijken wie er nog online is. Online betekent levend. En als ze niet online zijn kijk ik vooral bij
degenen van wie ik weet dat ze vechten: wanneer ze voor het laatst online zijn geweest. Die
groene balletjes geven mij nu heel veel troost.
​
Ik keek gisteren het nieuws in Wit Rusland. Dat had ik niet moeten doen. Het zijn deze momenten dat ik de moed verlies. Ken je die beelden van de bombardementen in Charkiv? Die zonden ze uit. Ze zeiden dat het Oekraïne leger was dat Charkiv aanviel! Dus dat wij dat zelf tegen onszelf doen. ... en daarna hadden ze het filmpje geplakt van... ken je die? Bewoners die een tank tegenhouden? En ze zeiden in een voice-over dat je hier kon zien hoe de Oekraïense bevolking de Oekraïners tegenhoudt om Charkiv te bombarderen. Ik ga dat niet meer doen, hun nieuws kijken. Zo worden de mensen daar ook
klaar gemaakt om ons hier te komen 'redden'. Maar ik weet ook dat veel mensen nu bezig zijn
hun vrienden en familie in Wit Rusland te vertellen wat hier gebeurt."

Julya:  Ik kan vandaag even niet 'bij' Julya komen. Ik heb haar wel een liedje gestuurd van een Oekraïnse zanger waar we allebei van houden. Ze heeft wel gereageerd dat ze 'Normalno' zijn. Het nieuwe normalno, waar ik gisteren over schreef.

Lyuda: "Ik hoor nu niet het luchtalarm, maar mijn bovenbuurvrouw. Zij hoort al drie dagen niets van
haar dochter en kleindochter in de voorwijken van Kiev. Zij is deze week in een echt hele serieuze psychose/hysterie geraakt. Ze sprak altijd Russisch. Sinds deze week opeens geen woord meer. Alleen maar Oekraïens. Ik wist niet eens dat ze dat kon.

Ik hoor net van 'mijn mannen' dat een jongen die we kennen die vecht in Kiev zwaar gewond is.
Als ik kijk naar de Facebook van zijn moeder, die woont hier, die ken ik, dan denk ik niet dat zij
dat al weet. Moet ik haar dat nu gaan vertellen?

Ik heb nog een vraag. Mijn man (militair aan het front) heeft gevraagd of ze jouw stoffen mogen
gebruiken voor een camouflagenet. Vindt je dat wel goed?"

Tatjana "De stoffen voor gordijnkunst. Zal ik nog even kort uitleggen? Vorige week was ik
textielkunstenares. Lyuda naait de doeken, daar, bij haar in de huiskamer.
Iemand vroeg me gisteren mee te doen met een kunstproject voor Oekraïne. In mij zit nu geen
kunst. Nou, hier heb je mijn kunstproject voor Oekraïne. We zijn een week later tussen het
leven toen en het leven nu. Weet je wat pas een kunstproject is? Dat leven hier op deze
aarde."

"Het is voor mij zoals Larissa zei in de blog eergisteren. We moeten hier voor eens en altijd doorheen. En ik wil ook nog even zeggen: Ik heb vandaag in een paar woordjes het weerbericht gehoord van iemand uit Sumy. Ik wist niet dat ik zo blij kon zijn met het weerbericht. Het is vandaag koud en vochtig in Sumy. Hallelujah"

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Wil je steun geven dat kan. Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

​Lees de hele serie 'Stemmen uit Oekraine' ​

Lyuda: "Gisteren kwam mijn man onverwacht een paar uur thuis. (Zie dag 1. Lyuda's man en oudste zoon vechten in de Sumy provincie aan de Noordgrens, waar ze tot nu toe de grens verdedigd houden, zie kaartje) Ik heb hem geschoren. Hij heeft gegeten en zich gewassen. Het was te kort om hem 'lief te hebben', maar we hebben wel kunnen kibbelen. Hij weet dat ik van hem hou.

Mijn zoon in Kiev vertelt dat hij al went. Dat hij al heeft geleerd wanneer hij naar buiten moet rennen en wanneer hij weer de kelders in moet moet duiken. Zo rent hij deze dagen op en neer. Tja; dat is hoe ze daar nu leven.

Hier was voor het eerst vannacht geen luchtalarm. We zijn gewoon in staat van alle vormen van klaarheid om de bezetter te op gepaste wijze te begroeten. Ik zit hier in het donker, met een lampje aan op de gang, want we mogen geen licht maken. Sumy is voor nu 'rustig' (ik wil even taalkundig opmerken hoe bizar snel de betekenis van woorden opschuift) en daar wordt alleen geschoten in de voorwijken. Dat is niets bij hoe ze nu tekeer gaan in Charkiv. Daar zijn zelfs (door Geneve) verboden vacuum-bommen gebruikt."

Tatjana: "Ik leer een hoop nieuwe woorden de laatste dagen: dat zijn bommen die het zuurstof wegnemen. Ik neem deze dingen die ze zeggen in de loop van mijn onwerkelijke verslaggeef-ervaring steeds meer over, vooral van hen met militaire contacten. Vaak zie ik dat wat zij al vertelden een dag/halve dag later in het nieuws/social media komt. Zij zitten er echt het dichtste bij. Zoals het absurd fenomeen van gestrande tanks zonder benzine met bijbehorende  'verloren' Russische jongens in de provincie, waar je nu veel filmpjes van ziet. (zie blog gisteren) Van hen hoorde ik dit. Iedereen is constant met elkaar in contact. Alleen vanaf gisteren eind van de middag.... "

Lyuda: "De Russen zijn begonnen met het internet en de verbinding te blokkeren. We weten iedere keer niet hoe lang ze dat lukt (deze oorlog is ook een IT-oorlog) Soms liggen we er een paar uur uit en ben ik niet bereikbaar. Dan weet je dat. Dat hoeft niet te betekenen."

Julya (buiten Kiev) is kort vandaag: "Tan', wat wil je dat ik vertel?! (zij heeft hier tussen deze haakjes en sowiso de meest uitgebreide scheldkanonades) Jullie zien het nieuws toch?! Je ziet toch hoe het met ons gaat! We zitten hier gewoon in ons huisje; Op de plek. We kunnen nergens heen. Ik kan niet meer. Ik houd de bombardementen niet meer vol. Ik huil vanaf de ochtend. Ik houd het niet meer vol van de stress. Dit is angst uit de hel. Dít... is hoe het met ons gaat!"

Iets later: 'Zo. het gaat weer wat beter. en Liza (haar dochter, zie gisteren) heeft geen koorts meer.'

Larissa: "Nu je belt zijn we net terug van onder de grond. Ja, nu is het hier ook zover. Het eerste luchtalarm. Maar ik zeg nog steeds dat het hier heel goed met ons gaat en niet zoals op andere plekken in Oekraïne. Hier werd vandaag gratis melk uitgedeeld op straat omdat alle gebouwen/fabrieken dicht zijn en de koeien toch doorgaan met melk geven.

Je merkt nu, na een paar dagen, echt dat de winkels leeg worden. Wij zitten hier (Sumy provincie) natuurlijk aan twee kanten door Russen omringd. Er is nergens transport meer mogelijk. Bruggen zijn gebombardeerd, Alle wegen zijn afgesloten, en de mate waarin wordt steeds heftiger.
Overal zijn.... (ik zoek een woord: anti-tank kruizen) Nu zijn er ook weg-mijnen. Ik hoor dat onze gouverneur nu overlegt met de Russen om door de Russen heen toch een voedsel-bevoorrading in ons gebied toe te laten. "