Via Helmen Vol Verhalen delen veteranen hun oorlogsverleden met burgers: ‘Je kunt door met je leven’

Hij vroeg het gewoon. „Hoe was Afghanistan?” Het eerste antwoord was kort. „Heet.” Pas later, toen kunstschilder Def P en veteraan Jim Bremen elkaar beter leerden kennen, kwamen de verhalen los. Nu hangt hun schilderij in Museum Elburg als onderdeel van Helmen Vol Verhalen, een project waarin veteranen hun missieverhalen delen via kunst.

René Kuipers lees het hele artikel hier: de Stentor

Op de eerste etage van Museum Elburg buigt kunstenaar Def P – burgernaam Pascal Griffioen – zich zaterdagmiddag over zijn nieuwste canvas. De kunstschilder maakte ooit deel uit van de Osdorp Posse, een rapperscollectief dat aan de basis stond van de Nederlandse hiphop. De maatschappijkritische houding die de groep kenmerkte, belichaamt Griffioen nog steeds.
Hoewel zijn doek nog wat kleur nodig heeft, is de Pinokkiotank al goed herkenbaar.

„Ik zet er straks nog een banner onder met ‘Reasons For War.’ De e verander ik in een euroteken en de s’en in dollartekens. Hoe meer er gelogen wordt, des te meer redenen er voor oorlog zijn. Op oorlog moet je altijd kritisch zijn.”
​
Schuin achter Griffioen hangen zijn eerdere bijdragen aan de expositie Helmen Vol Verhalen, die momenteel in het museum is te zien. Tussen twee van zijn werken hangt een plaquette met daarop een foto van Griffioen en veteraan Jim Bremen.

Verspreid door het museum hangen tientallen soortgelijke plaquettes naast evenzoveel kunstwerken. Op de zwart-witfoto’s staan duo’s allemaal in dezelfde pose: de kunstenaar met zijn of haar hand op de linkerschouder van de veteraan.

„Als symbool van steun”, legt Amy van Son uit. De oud-matroos is de bedenker van het project Helmen vol Verhalen, waarmee ze aandacht vraagt voor de impact van oorlogsmissies op veteranen.

Van Son: „Met kunst kunnen veteranen afstand nemen van hun verhaal en anderen uitnodigen te begrijpen wat ze hebben meegemaakt.”

‘Hoe was Afghanistan?’
Iedere kunstenaar krijgt de vrije hand bij de vertaling van een specifiek persoonlijk verhaal. Veteraan Bremen wil zijn oorlogsherinneringen echter niet direct met Griffioen delen.
„Ik ben een type dat meteen met de deur in huis valt. Ik vroeg direct: ‘Hoe was het in Afghanistan?’ Wat ik terugkreeg: ‘Heet.’ Griffioen lacht. „Toen we elkaar beter leerden kennen, kwamen alle verhalen van Bremen los. Drie belangrijke fases heb ik uitgelicht in een soort stripverhaal.”
Hun samenwerking resulteerde in het schilderij Three Points:

​Hoewel de kunstwerken boekdelen spreken over het oorlogstrauma van de veteranen, is het ook mogelijk het verhaal direct van de veteraan zelf te horen.

In de Kloosterkapel op de begane grond luistert een handjevol mensen geboeid naar veteraan Johan de Jonge, die als lid van Dutchbat III de val van Srebrenica van dichtbij meemaakte.
​
Met weloverwogen woorden vertelt De Jonge hoe hij oog in oog stond met oorlogsmisdadiger Ratko Mladić, hoe hij op 21-jarige leeftijd zijn afscheidsbrief schreef, hoe hij worstelde met zijn terugkeer in de burgermaatschappij en hoe hij met PTSS leerde leven.

„Ik vertel mijn verhaal in hoofdlijnen. Dat is vaak al indrukwekkend genoeg. In emotie treed ik niet, omdat het dan weer iets met mezelf doet. Ik probeer te laten zien dat je met PTSS kunt doorgaan met je leven.”
Zijn verhaal werd door zangeres Aniek Maren vertaald in het nummer Eyes Open Wide. De muziek ontstond tijdens het project Your Song, de spirituele voorganger van Helmen Vol Verhalen.


​

„De muziek komt vaak heel anders binnen dan wanneer ik mijn verhaal sta te vertellen. Op dat moment zie je wat kunst met mensen kan doen. Het maakt het mogelijk voor burgers om zich te identificeren met veteranen”, aldus De Jonge.
De reizende expositie Helmen Vol Verhalen is tot en met 8 november te zien in Museum Elburg.