Tatjana Niets geen mooie pirouettes om iets heen. We gaan met de blog meteen naar het absolute nulpunt deze keer. Nul is de benaming die gebruikt wordt voor het absolute begin van de frontlinie. Daar waar de clash is. Daar is geen slapen, geen eten. Daar is het delirium van de geest en de mensheid. Lyuda's man zit in Bachmut, op positie 'Nul'.

Lyuda 'Ik ben elke keer pas weer rustig als ik van hem hoor. Hij belt ook niet als hij op 'nul' staat. Soms versta ik hem niet door alle inslagen op de achtergrond. Soms krijg ik alleen een kruisje of een hartje.'

Tatjana Dan volgt een beschrijving die denk ik ongepast is voor de blog. Ik ben tenminste al een paar dagen aangedaan door de verhalen, dus zal ze jullie niet zo uitgebreid voorschotelen, maar ook als ik me probeer voor te stellen, besef ik me dat oorlogsfilms vrij romantisch zijn. In het kort gaat het over...

Het gaat over … dat er teveel beschoten wordt om uit de beschutting te kunnen gaan om te plassen. Het gaat over dagenlang niet slapen. Het gaat over het samenvoegen van bataljonnen wegens... uitdunning. Het gaat over niets eten behalve wat je soms uit je jaszak kunt trekken, snickers, noten of gedroogd vlees oid. Het gaat over onder vrij urgente omstandigheden terugtrekken en herpositioneren in de dikke dikke modder tot de knieën. Het gaat over hoeveel gewonden en over een dode moeten hebben laten achterlaten omdat het meerdere keren onmogelijk was hem onder beschietingen te kunnen verplaatsen.

Hij zegt: 'Lyuda, het is hier de hel op aarde. Je zou je gewoon geen voorstelling kunnen maken van wat hier gebeurt van de hoeveelheden munitie die de russen hebben en hoe ze die inzetten; gewoon zoals regen en hoeveel manschappen ze hebben. We stoppen ze wel, maar ze blijven maar nieuwe sturen, als kakkerlakken.'

Tatjana Na een paar dagen 'nul' worden ze gewisseld en worden ze een stuk terug gebracht naar een plek waar ze bijkomen, slapen, eten wassen, om na een paar dagen weer terug te gaan & repeat.
Ik vraag haar hoe zij denkt over standhouden in Bachmut, of beter opgeven? Ze antwoord: 'Wat heeft het voor zin om Bachmut op te geven? Ok, stel, ja; We geven Bachmut op en trekken terug. Denk je dat de russen blijven staan? Dan komt toch precies hetzelfde naar de volgende plaats op de frontlinie?'

Lyuda droogt nu thuis vis en vlees en stuurt die in pakketten naar het front voor in de broekzakken.
Daarnaast is deze mama en vrouw in doodsangst persoonlijk een crowdfund begonnen voor een 4wheeldrive SUV voor man en kompanen om een hogere mobiliteit te hebben. Hogere mobiliteit is veiliger en levensreddend in geval van gewonden vervoeren. Wie wil bijdragen: Ik zet beneden al haar bankgegevens van haar speciale rekening hiervoor.

Wat ze verder nog doet; bidden. Ze is gaan bidden. Larissa stuurt haar de gebeden. Ik heb haar nog nooit religieus meegemaakt, maar het is waarschijnlijk het minste dat je kunt doen, en ook het enige. 'Voor Vitalik, maar ook alle manschappen daar. Het enige dat telt en het enige waar ik aan denk is dat ze levend thuis komen.' en wat ze verder nog doet: naaien. 'Als ik niet zou naaien, zou ik helemaal gek worden.' Goed zo, naai maar.

Tatjana Weten jullie nog dat ik in de vorige blog schreef hoe belangrijk het is om bezig te blijven, iets te zoeken wat je belangrijk vindt om aan bij te dragen? Bij Julya is heel veel 'beweging' en ik ben trots op haar. (PS: ik ben trots op iedereen uit de blog en ook ter aller tijde. Ook als het slecht gaat). Julya heeft zich aangesloten bij een groep voor vrouwen van omgekomen strijders en zit daar nu in het 'bestuur'.

Julya 'We hebben een gesloten groep van bijna 1000 leden en begrijpen elkaar als geen ander, hoe het is, hoe we het leven opnieuw beginnen en waar we tegenaan lopen. We helpen we elkaar op alle vlakken. Geestelijk, maar ook praktisch, zoals hoe de bureaucratie door te komen of het uitwisselen van kinderkleding. Op dit moment ben ik een lijst aan het opstellen van psychologen die ons willen steunen en waar we contact mee kunnen opnemen. Zo heb ik het gevoel dat ik iets help, iets bijdraag en ik heb er zelf ook veel aan. Ik hoop dat we na het eind van de oorlog als land, als bevolking meer uitwisselen en delen en de oorlog elkaar helpend uitkomen.

Ik zeg 'na het einde van de oorlog' Ik zeg niet meer 'na de overwinning'. Er is teveel gebeurd. Er zijn te veel slachtoffers om het nog over een overwinning te hebben. Winnen is leuk op een sportdag. Deze oorlog heeft geen winnaars. En hoe het verder moet is heel onzeker. Veel van degenen die meteen de eerste dag op stonden het land te verdedigen zijn er niet meer. Zij waren een belangrijk deel van de keepers' van de natie'. Ze zeggen niet voor niets; 'de oorlog ontneemt de besten'.'

Tatjana Ik wil hier uitleggen wat ze hiermee bedoeld, want het is meer dan alleen de 'keepers of the nation' in de zin van met een geweer. Ik zou het Civil Society noemen en ook dat woord heeft misschien uitleg nodig. Een land heeft een narratief, een verhaal en dromers, pioniers, intelligentsia, visionairen, voorhoede nodig. Elke maatschappelijke verandering is altijd voortgekomen uit een kleine groep, die de eerste waren die het durfden te hebben over bijvoorbeeld de afschaffing van slavernij en zulke gekke dingen als vrouwenrechten.
Daar bestaat een mooie quote over van antropologe Mead:

'Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it's the only thing that ever has. …'

...en er is altijd een deel van elke willekeurige bevolking die het niet uitmaakt onder bijvoorbeeld welk systeem of ideologie ze leven. Dat zal ze een abstracte worst zijn. Die zijn voldoende gelukkig met een beetje eten, feesten, drinken, poepen en werken op zijn tijd.

Vanuit deze twee, tegengestelde, gechargeerde groepen zijn er dus vanuit de eerste groep heel veel meteen de oorlog ingesprongen. Mensen als Kunstenaars, musici, professoren, designers, advocaten, museumcuratoren, poëten, historici en schrijvers. Vandaar dat op social media zoveel filmpjes kunt zien van vioolspelende of voordragende soldaten of een professor die online lesgeeft vanuit de loopgraven ect. Zij zijn in die zin een belangrijk deel van de 'dragers' van de natie en identiteit en idee. Zo. Ik hoop dat ik mij begrijpelijk heb kunnen maken.

Julya: "Zij waren de Natie. Wat er nu overblijft is vooral veel 'bevolking'. Zoals mannen die nooit hebben gevochten niet willen vechten, die de medische keuring uitstellen, ontlopen, en zelfs willen verstoppen. Ik ken verhalen wel, zelfs uit mijn eigen kennissenkring en voel dan in mij zoveel schaamte, verontschuldiging haast, naar mijn man en alle anderen die hun leven hebben gegeven. Ik kan haast niet meer normaal met hen omgaan.

Ik ben al een paar mannen met juist een hele grote mond gaan zien als veel minder man. Ik noem ze bank-ridders. Niets doen, maar weten hoe alles zou moeten en met bier proosten op de overwinning. Wel een overwinning willen, maar door andermans handen graag. Iedereen heeft zichzelf te vragen en iedereen zal gevraagd worden: Hoe heb jij meegeholpen aan 'het einde van de oorlog'? Ja, mijn vriendenkring is uitgedund."

Tatjana Verder is Julya autorijlessen gaan nemen en volgt ze lessen in 'vrouwelijke ontharing' om voor zichzelf te kunnen beginnen. Een paar weken geleden wilde ze nog misschien naar Polen om daar militaire uniformen te gaan naaien. Van kogelvrije vesten tot Brazilian wax. Het is duidelijk nog een beetje fine-tunen voor richting. Maar dat maakt niet uit; ze beweegt. En wie beweegt die komt tenminste vanzelf ergens.

Ook haar stel ik de vraag: Bachmut verdedigen of over geven? Haar man die dodelijk gewond raakte, dat was ook in Bachmut, alleen dat was afgelopen juli. 'Er is geen plek in deze oorlog waar zoveel soldaten dood en gewond zijn geraakt. Al tien maanden vechten ze om Bachmut. Om daar nu mee op te houden zou een belediging zijn voor al hen die daar om zijn gekomen. Het leger zou het ook niet pikken. Die zouden zich heel erg verraden voelen. Als Zelenskiy nu zou mededelen Bachmut weg te geven dan wacht hem een nieuwe 'Maydan'-(revolutie), alleen dan niet met studenten, maar met militairen.
​

En ook leer ik van de dames: blijf altijd bezig. Doen ze niets, dan gaat het gewoon bar slecht met ze, want dan komen alle gedachten en angsten als monsters onder het bed vandaan boven drijven. Hebben ze wel iets om handen: gaat het écht veel beter. Laat altijd het wiel, al is het langzamer, draaien; al ga je doperwten tellen. Wie zich neer laat strijken in de derrie van de gedachten en het moedeloosheid wordt een beetje zo'n Waterhouse-neergevleidde schim in de dampen van het moeras. Super bedwelmend en super moeilijk vanuit dat standje weer op te staan. Vindt iets om aan bij te dragen aan hetgeen je belangrijk vindt. Zamel garen in, weef rushniki, maak Molotovcocktails, houd bijen, heb een moestuin, knoop camouflagenetten, breng boodschappen.

En ook leren we dat een jaar gewoon te lang is, zelfs voor de meest optimistischen onder ons. Lyuda is geknakt. Niet geknakt; gebogen. Ze heeft het niet meer uitstekend. En ik ben daar best wel van onder de indruk. Het is alles; De kou, de elektriciteit, de hele oorlog, het duurt te lang en het pakket dat niet aankomt (daarover onder meer in de Crowdfundupdate). Gelukkig komt het doek een paar dagen later na dit typen wel aan. We pakken samen de stoffen uit als pakjesavond via Zoom. Aan het eind is haar enthousiasme en meedenken weer terug en glimlach. En zij is wel even zoet met dit doek. Goed zo. Het is zo belangrijk iets te doen te hebben.

Helaas is het een paar dagen later zo:
Lyuda 'We hebben wat zware dagen gehad. Gisteren kwamen Vitalik en Miroslav (man en zoon) afscheid nemen. Ze zijn overgeplaatst. Naar 'daar'. Naar waar het nu heet is (het front), maar waar mogen ze niet zeggen en weet ik niet. Ik weet ook niet of ik het wil weten. Ze mogen ook niet bellen en ik moet gewoon wachten op een signaal van hen. Ik zei tegen mijn man: Ik heb hier een slecht gevoel over. Veel slechter dan in 2014 (toen ze ook al vochten in de Donbas). Hij antwoordde; 'Dat dat is omdat je de zorgen en angst al kent.' 'Misschien. Maar ik heb hier een slecht gevoel over. Miroslav (de zoon) was net een paard die te lang op stal is geweest. Er was zelfs een bepaalde drift om daarheen te gaan. Mijn man die was wat rustiger, wat stiller. Ze hebben allebei de hele tijd gewaarschuwd: 'Vroeg of laat gaan we hier weg en naar het front'. Natuurlijk moeten die jongens die daar nu zitten ook afgewisseld worden. Ze hebben lang hier gezeten waar het rustig is. Hier konden ze thuis komen om te wassen en kon ik ze cake meegeven. Dat is nu over. Nu is het zover.

Zo. Nu weet je het. En ik wil er verder ook niet meer over praten. Ik wil ook niet dat je mij nu elke keer gaat vragen hoe het met ze is. Mensen die dit gehoord hebben bellen nu natuurlijk ook. Ik neem niemand op. Ik zal je af en toe een 'Ze zijn oké' toewerpen, maar erover praten; Nee. We gaan dit dragen in stilte, want we weten genoeg en wat valt daarover te zeggen. Ik voel zoveel onmacht, Tanyush, niets te kunnen doen, zelfs over het lot van mijn dierbaren. En Ik voelde zoveel haat naar de Katsapi (raad maar wie de Katsapi zijn). Een bom op hen en allemaal en dood. Hoe durven ze zo ons leven te ontregelen. en nou zitten mijn mannen daar. Zoveel haat.

Toen zij hier waren om hun spullen te pakken liep over jouw tekening op de grond heen en opeens begreep ik haar, de emoties van het meisje op het doek. Zij en ik waren dezelfde. En ik voelde jouw emoties van hoe je hier maandenlang aan hebt gewerkt. Ik voelde ieder's emoties. We waren allemaal verbonden.' (als het niet zo verdrietig was, zou ik gevleid zijn) 'En nog steeds voel ik allerlei emoties, afwisselend en tegelijk. Ik heb ook al een paar keer geademd in een plastic tasje (tegen het hyperventileren) en heb een paar keer gedacht; krijg ik nu ook paniekaanvallen?

Anja 'We zijn net verhuisd naar een huis aan de overkant van de straat waar we jarenlang rustig aan aan geklust hebben. Dat is een verhuizing van 50 meter. We wonen nu groter en er is voor iedereen een kamer om zich terug te trekken. Dat is veel fijner. Ik zit nog thuis met Iwan (de zoon) om hem thuisles te geven, al is gelukkig soms de school weer een dag open. De elektriciteit is al twee weken niet afgesloten meer geweest. Aan iedereen merk je: Een jaar oorlog is te lang het humeur hoog te houden. En als je zelf zo bent, kun je ook niet anderen opbeuren. Iedereen zit veel binnen. We zijn allemaal zo. Ze waarschuwen de hele tijd voor een nieuwe massale inval op 24 februari. De Russen zijn er dol op iets te doen op symbolische data, feestdagen en jubilea. Dat drukt op het collectieve gemoed. Daarom wordt er nu ook veel voorbereid en worden alle mannen opgeroepen voor herkeuring voor het geval dat.

Mijn man heeft nu ook een oproep gekregen. Zijn drie broers ook en die zijn ook kort geleden in militaire training gegaan. Iedereen krijgt nu een oproep voor keuring. Hij heeft nooit gediend en is ooit vijftien jaar geleden afgekeurd, maar ik denk dat ze hem nu wel nemen. Waarom niet? Hij is fysiek gezond. Je weet hoe hij is: gesloten. Hoe erger iets is, hoe geslotener hij wordt. Nu praat hij helemaal niet meer, net zoals bij het uitbreken van de oorlog. Hij bereid zich intern hierop voor. Hij is in transformatie. Hij zegt dat hij zich het meeste zorgen maakt over zijn bijen. 'Als ik er niet ben gaan al mijn bijen dood. Al mijn werk van zeven jaar is voor niets geweest.' Ik heb natuurlijk aangeboden dat ik de bijen kan verzorgen als hij er niet is. Dat wil hij niet. Hij blijft maar zeggen; 'Ze gaan dood.' Ik kan ze niet zoveel liefde geven als hij, maar ik kan wel handelingen uitvoeren. Ik snap niet waarom hij mij zo afhoudt en voel me ook beledigd dat hij mij zo weinig vertrouwt met zijn bijen. Ik denk dat ik de beste variant ben die hij heeft, maar als hij in het leger gaat, moeten we praten en moet ik het leren en niet pas de laatste nacht instructies krijgen.

Een jongen kwam bij ons die aan het front had gevochten en nou weer terug is geplaatst naar rustigere gebieden. We zaten met verschillende mensen aan tafel, en opeens, ik weet nog steeds niet waardoor, reageerde hij heel boos en werd hij steeds bozer en op gegeven moment stond hij schreeuwend aan tafel; 'Of wij wel weten waar hij allemaal is geweest en wat hij allemaal heeft gedaan en wat hij daar allemaal heeft gezien en of wij wel weten hoe het is om de ingewanden van je kameraad te verzamelen in een doos, zodat je nog weet wat bij welk lichaam hoort'.
​
Iedereen was stil en niemand wist zich goed raad. Hij werd buiten gekalmeerd door andere mannen, maar het was niet meer hetzelfde aan tafel. Ik wist wel: die jongen zoals we hem kenden, komt niet meer terug. Die is nu heel veel veranderd. Twee dagen later belde hij mij om te zeggen dat hij niet weet waarom hij zo had gedaan en dat hij zich nog nooit eerder zo tegen mensen heeft gedragen. Ik denk dat Oekraïne veel van zulke jongens krijgt de komende jaren.'

​Tatjana Het is bijzonder. De blog begon in de eerste dagen van de oorlog met: 'schrijf vooral, we zullen doorgaan zolang we elektriciteit hebben'. Eigenlijk gaat dat nu meer op dan die allereerste dagen. Toen hadden we écht geen idee wat er morgenochtend zou zijn. Maar nu; is soms echt lastig ze te bereiken, bijvoorbeeld drie dagen lang. Geen internet, geen elektriciteit. En ik weet ook dat ze juist in de uurtjes met licht al het gedane werk zo veel mogelijk willen doen.

Lyuda
Bij Lyuda is het van twee uur aan, twee uur uit, om en om, gegaan naar: vier uur uit, twee uur aan.
'Ik loop rond met mijn zelfgemaakt lampje en gekleed als kool. Als je bedenkt hoe rond een kool is en hoeveel laagjes het heeft kun je misschien een beetje om dit grapje lachen. Ik kan me heel goed redden met mijn lampje en ik wen heel snel. Soms denk ik; meer heb ik in de keuken niet nodig.

Lyuda gaat ook wandelen als het donker en koud is. Ze ziet op straat dat meer mensen dat doen 'en het is ook nog gezond'. Veel dagen brengt helpt ze nu op een plek waar camouflagenetten worden gewoven. 'In het begin van de oorlog deed ik dat thuis, nu zijn daar plekken voor. Je leert van elkaar, het is gezelliger en warmer.'

Ik heb al eerder geschreven dat in de loop van de maanden dat íedereen wat heeft; hart-, bloeddruk en nerve-system problemen. Vrijwel iedereen is aan de kalmeringsmiddelen. Het is ze gegund, want ook al is het iets meer 'normal'no', dit wordt natuurlijk nooit normaal. Zelfs als je OK lijkt slaat alle stress en zorgen zich op in je lichaam. Lyuda heeft de laatste tijd hart en bloeddruk problemen en heeft zich gestort op bepaalde voedingsleer en Amerikaanse doktoren van Youtube die ze ook veel doorstuurt. Zij heeft deze gelegenheid aangepakt om temidden van het grauwe haar levensstijl aan te pakken. Ze voelt zich nu veel gezonder en energieker. Biologisch, geen tarwe, aardappel, suiker, pasta, rijst, vooral groente en vlees. Ze heeft er lol in, weet er al veel van en geeft mij ook advies

Anja
​Anja houdt de wereld, net zoals veel mensen, erg klein. 'Je kunt niet zoveel. Ik ga nergens heen, spreek met niemand af, alles gebeurt hier thuis of in het centrum waar ik boodschappen doe. Wij hebben vier uur elektriciteit om twee uur niet. Beter zo dan andersom. Ik ben nog steeds niet gewend aan de thuisleraar zijn van mijn zoon. Oud en Nieuw hebben we thuis gevierd met z'n drieën en de buurvrouw. Haar buurman die was vertrokken naar het leger is weer naar huis gestuurd wegens te weinig ervaring. Blijkbaar is de nood niet zó hoog. Dat geeft mij het idee/inzichtje dat het leger nog mannen genoeg heeft.'

Julya
​Julya woont weer in haar oude appartement met haar dochter en krijgt de volle lading van zonder voorzieningen zitten. En ze 'went' nu pas, in tegenstelling tot iedereen die in het land gebleven is, (ze is nog lang niet gewend) aan luchtalarm, bombardementen in de stad en in de schuilkelder zitten. Zij is de enige die nog vloektirades heeft, en verontwaardigd is dat ze net 'drie uur in de schuilkelders hebben gezeten. Wat een winter voor haar om terug te keren...

'Ik had nog een elektrisch kacheltje gekocht, maar dat heeft ook geen zin als de elektriciteit het niet doen. We gaan dan maar wandelen, door de soms helemaal donkere stad. Op zich hebben we hier een bos naast, maar daar mogen we niet meer komen omdat er mijnen liggen waar de Russen daar zijn geweest. De metro mijd ik met mijn paniekaanvallen, dus eigenlijk lopen we gewoon héél veel door de wijken. Dat is wat we doen. Er is niet zoveel beters te doen.

Ik denk eraan voor mijzelf te beginnen en uniformen voor het leger te naaien in de kamer die ik over heb. Daar zou ik twee naaisters kunnen plaatsen. Dan hoeft Oekraïne die niet te kopen in Polen en help ik de nationale en mijn eigen economie. Nu voelt het alsof ik hier gewoon maar langzaam mijn geld opmaak, want er is hier geen werk te vinden. Het is pijnlijk te zien hoe de economie eraan toe is. Ik zou gokken dat 70 procent van de ondernemingen al niet meer bestaat. Op straat zijn alleen nog maar de winkels met levensmiddelen en medicijnen. Bedrijven richten zich nu op het leger en alles rond de oorlog. Veel grote bedrijven en juist de kleine ondernemers zijn gestopt. Nu pas beseffen we wat voor mooi, groot, welvarend land we hadden en hoe goed we leefden. Deze generatie heeft een ware middenklasse in de grote steden opgebouwd, maar ik denk ook niet dat die stand houdt. Onze kinderen zullen het slechter hebben dan wij en het land weer moeten opbouwen. Ik hoop dat dat met hulp van andere landen geen dertig maar tien jaar duurt.

Ik vier geen kerst. Want ik geloof niet meer in God. Daar ben ik mee opgehouden op de begrafenis van mijn man. Ik zie ook geen God in deze hele oorlog. Waar is God in dit alles? Ik zie geen groter verhaal. Waar is hij bij de verkrachtingen? Ik weet wel dat mijn man aan veel mensen verschijnt in hun dromen. Maar hij zit niet op een wolkje met een bebaarde opa. Hij is in een soort parallelle wereld. Hij is ook de hele tijd bij mij. Ik weet dat ik zeventig procent van alles anders doe dan hij had gewild, maar ik weet niet hoe anders nu en moet mijn eigen keuzes gaan maken. Morgen is het een half jaar dat hij dood is. Ik heb een moeilijke week.'

​Larissa
Larissa is: 'Stabiel slecht en dat gaat ook niet veranderen. Ik heb besloten dat het goed zo is. Ik ben gewoon stabiel slecht totdat hij (haar broer in krijgsgevangenschap) terug komt en zo is het goed en zo kan het niet anders.' Larissa houdt zich op social media veel bezig met het plaatsen en verspreiden van door Rusland vrijgelaten foto's krijgsgevangenen 'voor als familie zoekt'. Dat kan betekenen dat ze weten dat iemand nog leeft. Zelf heeft ze het heel moeilijk met de groepen die worden uitgewisseld: Iedere keer zit hij er tot nu toe niet bij. Dat wordt niet geïnformeerd, dat is een kwestie van constant in contact met elkaar zijn, Telegram-groepen voor vermisten in de gaten houden, het nieuws kijken en met je neus in foto's op social media zitten.


​'Wij zitten op een elektriciteitslijn die pas uit gaat als heel Sumy Oblast zonder stroom komt te zitten, dus behalve korte schakelingen van 20 seconden (als iemand op een centrale een schakel omzet naar een ander gebied) is er niets aan de hand.'

​Ze houdt wel rekening met zo min mogelijk verbruiken en 's nachts wassen. 'En we hebben ook een elektrische kachel, maar die gebruiken we niet want ik weet dat dat kan betekenen dat iemand anders zonder elektriciteit komt te zitten. Wij doen alles nu rondom de 'Petjska'. Die hebben wij gelukkig nog.'

Dag 6 Tatjana​ "Deze vrouwen: zijn niet de enigen. Er zijn meer check ins, maar niet op de blog. Met bijvoorbeeld twee broers in Sumy heb ik 6 woordjes per dag berichtjes. En ook 1 woordje is goed. Alleen even horen of het 'ok' gaat; 'Normalno'. 'Ok' heeft een heel andere betekenis dan 5 dagen geleden en gaat meer over ... 'of je het nog doet'; Het nieuwe 'normal'no'.

Voor elk telefoontje, tenminste als de locatie verschilt van waar ik net heb gebeld .... draai ik binnenstebuiten, tril ik en nog wat meer andere dingen. Nergens is het zeker. Nu is niet straks is niet vannacht etc.... maar niet iedereen zit in de blog. Gelukkig maar, want ook dit kan ik al niet processen. Wat in dit, valt er überhaupt wel te processen? Ik heb het al van uit mijn tenen nodig, nee nog van ver daar voorbij, om deze woorden die jullie lezen; door mij heen op papier te krijgen. Maar. Dit is wat er nu moet gebeuren. Het bestaat nu niet iets anders te doen. 
​
Inmiddels blijkt: dat degenen waar we over schrijven in een soort... strook van onbezet gebied wonen met aan weerszijden Het Russisch leger (zie kaartje). Een soort schiereiland in bezet gebied.....
​Ik kan er niet bij, ook niet een beetje, welke vorm de werkelijkheid heeft aangenomen. ​

​Julya (buiten Kiev) is kort vandaag: "Tan', wat wil je dat ik vertel?! (zij heeft hier tussen deze haakjes en sowiso de meest uitgebreide scheldkanonades) Jullie zien het nieuws toch?! Je ziet toch hoe het met ons gaat! We zitten hier gewoon in ons huisje; Op de plek. We kunnen nergens heen. Ik kan niet meer. Ik houd de bombardementen niet meer vol. Ik huil vanaf de ochtend. Ik houd het niet meer vol van de stress. Dit is angst uit de hel. Dít... is hoe het met ons gaat!"

Iets later: 'Zo. het gaat weer wat beter. en Liza (haar dochter, zie gisteren) heeft geen koorts meer.'

​Larissa: "Nu je belt zijn we net terug van onder de grond. Ja, nu is het hier ook zover. Het eerste luchtalarm. Maar ik zeg nog steeds dat het hier heel goed met ons gaat en niet zoals op andere plekken in Oekraïne. Hier werd vandaag gratis melk uitgedeeld op straat omdat alle gebouwen/fabrieken dicht zijn en de koeien toch doorgaan met melk geven.

Je merkt nu, na een paar dagen, echt dat de winkels leeg worden. Wij zitten hier (Sumy provincie) natuurlijk aan twee kanten door Russen omringd. Er is nergens transport meer mogelijk. Bruggen zijn gebombardeerd, Alle wegen zijn afgesloten, en de mate waarin wordt steeds heftiger.
Overal zijn.... (ik zoek een woord: anti-tank kruizen) Nu zijn er ook weg-mijnen. Ik hoor dat onze gouverneur nu overlegt met de Russen om door de Russen heen toch een voedsel-bevoorrading in ons gebied toe te laten. "

Anja: was vandaag niet bereikbaar. ​

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Wil je steun geven dat kan. Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

​Lees de hele serie 'Stemmen uit Oekraine' ​

​Lyuda "Ik zit tegen de wens van mijn man (zie dag I) toch alleen thuis. Ik wil niet meer vluchten. Als ze gaan schieten, dan duik ik weg van de ramen en als ze gaan bombarderen dan ga ik naar de kelders. Ik vond het eerst wel eng alleen thuis te zitten, maar met jou praten helpt ook. Ik had gisteren een shock. Ik had whatsapp contact met een vrouw, een oude bekende, uit Rusland. Ze zei dat er geen oorlog is. Ik stuurde haar een foto van gebombardeerde huizen en mensen in de kelder. Ze zei dat ik loog. En blijkbaar is Poetin niet de enige. En ze zei dat velen daar bereid zijn om hier te komen on ons her op te voeden. Blijkbaar weten zij beter dan wijzelf hoe wij in ons eigen land moeten leven."

​Larissa "Hier is het rustig. Ik ben nu gewoon thuis met de kinderen. Mijn man is elektriciën en is nu elektriciteit aan het aanleggen voor in de schuilkelders. Gewoon voor; je weet maar nooit. Ik wil ook wat doen, maar voel mijzelf een beetje plaatsgebonden, want ik heb hier mijn kinderen thuis. Mijn oudste dochter nog niet. Zij zit nog in Sumy. Daar is het sinds vanochtend weer rustig. De evacuaties zijn weer op gang gekomen. maar zij is nog niet aan de beurt. Als eerste brengen ze nu degenen die daar in het ziekenhuis lagen weg. Wie weet hoe lang dat cordon open blijft en wanneer ze aan de beurt komt."

"Wij moeten hier voor eens en altijd doorheen, Tanyusha, zodat dit circus een keer ophoudt. Daarna hebben we heel veel werk te doen en gaan we dit land grondig, in alle uithoeken herbouwen. Maar eerst dit.  We hadden al jaren de toestand van de Krim. en nu dit. Stel je voor dat iemand keer op keer in jouw huiskamer kom; Ik kom jou redden. Die gordijnen hebben niet de goede kleur. Die bank moet anders en je kookt je pap ook niet op de juiste manier. Iedereen is zo ongelofelijk boos. Laat ze maar komen. We zullen met onze blote handen op hun tanks klimmen. Rusland had gerekend op een rustig uitje naar Kiev, een paradewandeling op de boulevards. Waar ze geen rekening mee hadden gehouden is met een land waar iedereen wat doet. Niemand doet niets. De Hooligans in Kiev trekken stukken kapotte asfalt van de weg om de voertuigen ervan langs te geven. Mensen hangen uit hun huizen om Molotov Cocktails te gooien. Net-geen-kinderen-meer kruipen 's nachts onder de voertuigen om ze te ontmantelen. Mensen klimmen met hun blote handen op de tank."

"We hebben hier vandaag in de stad een deserteur opgepakt. Die heb je hier nu overal (in de provincie). Verloren jongens. Soms alleen, soms in groepjes. Soms stelen plunderen ze een winkel om aan eten te komen. Soms zijn ze naar burger omgekleed, soms nog in uniform. Soms zijn ze zelf gevlucht. soms is bijvoorbeeld hun commandant gedood en weten ze gewoon niet meer waar ze heen moeten."

​Anya "Het is hier een normale, rustige dag. Vannacht was het stil, alleen 's nachts ging in Shostka het alarm. We hebben net zoals iedereen de ramen afgeplakt. Nergens mag licht naar buiten en we hebben nu een avondklok vanaf zes uur. Mijn man is voor vannacht opgeroepen om het bedrijf waar hij werkt te bewaken. Hij wil ons helemaal niet achterlaten. Dus vannacht is hij niet bij ons. Nu hebben we alleen een hele grote buurman voor als er iets gebeurt. Ik vind dat wel spannend, maar er gebeurt vast niets. En er wordt hier nu overal, ook in ons dorp, in elke straat, 's nachts gepatrouilleerd door een burgerpatrouille. Mijn man zit daar nu ook bij."

"Weet je waar ik nu tegen aan loop? Ik heb even een moeilijke dag. Al is het geen groot verhaal. Het feit dat we al vijf dagen met heel veel mensen samenleven op een hele kleine ruimte. We hebben familieleden in huis genomen. Daarmee zitten we binnen. We moeten de ramen afsluiten. Er mag geen licht doorheen. We mogen niet meer naar buiten na 6 uur 's avonds. Alle nachten brengen we door met een paar buurtgezinnen in onze kelders. De hele tijd met veel te veel mensen in een veel te kleine, donkere ruimte. Misschien is het ook de allereerste shock die eraf gaat, waardoor je weer iets gaat  voelen. Ik kan me voorstellen dat wel meer mensen daar nu mee te maken krijgen."

​Aan het eind van dit gesprek had ik Anja ervan verzekerd dat het best kan om even een half uurtje te wandelen langs de oevers van ons naastgelegen meer. Ik hoop dat ze het écht gaat doen.

Julya kan alleen berichten sturen. Dus haar verhalen zijn veel.... geconcentreerder. 
"Vannacht was het stiller rond Kiev. Ze hebben hier alleen een voorstadje zowat met de grond gelijk gemaakt. Ze richten zich nu vooral op andere steden: Sumy, Konotop, Nezhin, Tjernigiv. Wij hebben voor het eerst kunnen slapen. Maar vandaag is mijn kind ziek geworden. Die ben ik nu aan het verzorgen. Iedereen wacht nu op de uitslagen van de onderhandelingen. We moeten allemaal blijven geloven in het beste. Dat is belangrijk. Slava Oekraïna!"

Deze Groet.... 'Slava Oekraïna'; Ukraine be praised is de beste vertaling die ik even kan bedenken, is nu heel belangrijk. Het wordt de hele dag tegen elkaar geroepen en speelt nu ook een grote rol in erachter komen wie iemand/een soldaat is op straat: is het een Rus of een Oekraïner? Je hoort het nu ook in alle filmpjes ect. Let daar maar eens op. Ik kan een andere keer er meer over vertellen. maar gewoon als tip: Stel: je wilt iemand uit Oekraïne een hart onder de riem steken, dan vinden ze het vast heel leuk te horen dat je deze groet kent. Dat is al een warm teken van solidariteit.

De één zegt: Slava Ukraina. 'Praised be Ukraine!'
De ander antwoordt: Geroiyam Slava! 'Praised be the heroes'

Een halve dag na het beschikbaar maken van de rekening heb ik de eerste 1200 euro mogen overmaken naar Lyuda. Ook dit gebeurt. Uitroeptekens en emoticons kunnen dit niet goed beschrijven. Misschien kan Lyuda dit beter doen: 'Ik huil als ik de steunbetuigingen.' (zie ook de foto's van gisteren!) De hele wereld ziet dit. Weet je, zonder deze hele wereld aan steun en hulp weet ik niet of wij dit zo hadden volgehouden. Het is zón troostend gevoel te voelen dat onze pijn niet alleen ónze pijn is.' De donkerste donker zorgt ook weer voor het lichtste licht. Ook jullie zijn kaarsjes. Blijf kaarsjes. Ik wens dit bedrag een behouden vaart naar de andere kant van de lijn. Duwen jullie even mee? En uiteraard houd ik jullie op de hoogte. We are in this together.

​Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. ​

Lyuda "Gisteren belde je op het moment dat we bericht kregen dat de tanks naar de stad waar ik zit kwamen. Ik heb me nog nooit zo gevoeld als op dat moment. Voor nu heeft het leger ze tegen gehouden. Voor nu zijn we weer 'stabiel'. Ik ben uit de schuilkelder, in een huis bij mensen. In een schuilkelder kun je niet leven. Alles staat klaar om daarheen te gaan, maar hier ga ik proberen te eten en slapen. Van mijn zoon en man die vechten aan de noordelijke grens krijg ik nog berichten. Mijn zoon in Kiev ging gisteren een wapen ophalen om mee te kunnen vechten daar. Maar het is hem niet gelukt. Er zijn veel meer vrijwilligers dan geweren. Ho stop. Hoor ik daar de sirene?"
​
Vanuit ​Sumy: "We slapen nog thuis, maar aangekleed en klaar om te gaan. Gisteren waren er gevechten rond de stad, toen werd het rustiger. Maar een uur geleden hebben ze op nog geen kilometer bij ons vandaan een gevechtsauto van de bezetter vernietigd."
Julya die Kiev ontvlucht is en nu buiten Kiev zit in hun 'huisje': "Ik kan niet bellen. De verbinding is hier slecht. Vanaf gisteren eind van de middag zijn ze weer begonnen met bombarderen... We horen alles."
"Nee, weer niet geslapen, misschien twee uurtjes. Nu ook zijn er de hele tijd beschietingen rondom te horen. En nog durft hij onze strijdkrachten toe, te spreken, te beleren. Hij schroomt niets."
Gevolgd door een niet zo'n netjes Russisch woord. "Maar we zullen ze laten zien." (Zij refereert hiermee aan de oproep van Putin gister aan de Oekraïnse militairen om 'het heft in eigen hand te nemen')

​Anja zit met kinderen, buren, kinderen van buren, familieleden rondom haar - van voedselkelder naar omgevormde - schuilkelder: "Vannacht was het hier stil. Ik weer buiten en aan het luisteren. Het was juist helemaal stil. Geen verkeer, geen bombardementen, geen wind, geen mensen, met een prachtige sterrenhemel. Magisch tot angstaanjagend. Vandaag is een prachtige dag met een strak blauwe lucht. De kinderen spelen alsof er niets aan de hand is. Het is zelfs een beetje lekker warm. De lente begint."

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Tatjana "De stad is afgesloten de bruggen zijn gebombardeerd. Ze zitten al overal. Het vliegveld is gebombardeerd. Het is all over the place.  ​Iedereen checked met elkaar in, het is van uur per uur kijken hoe het is, het is afwachten. De buurtkindjes zijn verzameld, niemand kan er meer uit. In de meest noordelijke steden kan geen transport meer zijn, de winkels worden niet bevoorraad.... ja dag twee."


Anja: We hebben onze kinderen en die van de buren verzameld en zitten in onze kelder. Vannacht hebben ik maar een klein beetje geslapen. Het was stil vannacht en ik heb vooral buiten rond gelopen. 

Nu zijn er weer ontploffingen maar we weten niet waar vandaan.​

Lyuda: Bijna niet geslapen. Het gaat nu kut. Ik hoor net dat de tanks onderweg naar Shostka zijn. De mensen op straat beginnen zich te bewapenen en zich klaar te maken voor de tanks. 

Dat was het laatste wat we hoorden vandaag van Lyuda.

Julya: Wij zitten nog in ons huisje rondom Kiev. Ik heb een uur geslapen. Het gaat goed met ons, behalve onze geestelijke staat. Ik houd dit nu al niet meer vol. Vanaf 5 uur sochtends zijn er bombardementen te horen.

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

​Tatjana Kiriënko is textielkunstenaar met Oekraïense roots. Zij maakt grote, wapperende, lichtdoorlatende schilderijen gemaakt van reststoffen uit gordijnfabrieken. In het Helmen Vol Verhalen project is zij gekoppeld aan veteraan Hans Damen. Haar doek gebaseerd op zijn missieverhaal is getiteld 'Cross Roads'. Tatjana ontwerpt de doeken hier in Nederland en stuurt het ontwerp met geupcyclede stoffen naar de Oekraïne. Daar worden haar doeken genaaid door vrouwen in Oekraïne door een zelf opgericht vrouwen-werk-project. Met de aanval van Rusland op de Oekraïne willen we met Helmen Vol Verhalen, deze vrouwen een stem geven. 
​
Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Lyuda (Naaister van GordijnKunst) woont in Shosktka. 
"Ik zit nu in een schuilkelder en mag van mijn man nu niet alleen thuis zitten. Wij zijn een bekend Pro-Oekraïns gezin en als de Russen de stad innemen gaan ze als eerste daar naartoe. Er komen hier nu vluchtelingen uit Gluchov, een stad 40 km van de grens, waar vannacht bombardementen zijn geweest. Mijn moeder komt ook daar vandaan, zij is hier om met mij te zitten. Mijn zoon en man zijn al naar het front aan de grens. Ik ben trots op al onze jongens die zo goed weerstand bieden. Vandaag hebben ze een aanval afgehouden en vliegtuigen neergehaald.

​Mijn andere zoon zit nog in Kiev. Daar hebben ze de ondergrondse metrostelsels al open gesteld als mogelijkheid te schuilen bij bombardementen."

Anja (nicht) Woont met man en zoon in Voronzjes, een dorp-stadje in Sumskaya oblast, vlakbij Shostka. "Vanochtend hoorden we de bombardementen. Het is onrealistisch, als een droom, dat dit kan gebeuren. Ik leg in de tuin in onze ondergrondse voedselkelder een schuilkelder aan met voorraden, dekens en water. Mijn tante komt met kleindochter ook bij ons vanuit de stad. Ik probeer niet toe te geven aan de woede en de agressie. We raken nog steeds niet in paniek, maar ik huil, krijg geen hap door mijn keel en drink alleen maar water. Stuur ons jullie goede moed. Dat is het belangrijkste."

Julya vriendin, woont met dochter en man in een buitenwijk van Kiev. "Vanochtend zijn we om vijf uur wakker gebombardeerd en we zijn gevlucht meteen gevlucht naar onze datsja, samen met de moeder van mijn man. We hebben hier voorlopig voldoende. We wilden extra voorraden inslaan, maar de rijen bij de winkels, apotheken, benzinestations waren zo lang. Dat zou ons een dag kosten. We wilden vooral gewoon heel snel weg hier. Niemand kan ergens heen. Het hele land is op slot. De hele stad is op slot."

Zodra er weer meer informatie is komt Tatjana weer met een update over de situatie in de Oekraïne.