Tatjana Niets geen mooie pirouettes om iets heen. We gaan met de blog meteen naar het absolute nulpunt deze keer. Nul is de benaming die gebruikt wordt voor het absolute begin van de frontlinie. Daar waar de clash is. Daar is geen slapen, geen eten. Daar is het delirium van de geest en de mensheid. Lyuda's man zit in Bachmut, op positie 'Nul'.

Lyuda 'Ik ben elke keer pas weer rustig als ik van hem hoor. Hij belt ook niet als hij op 'nul' staat. Soms versta ik hem niet door alle inslagen op de achtergrond. Soms krijg ik alleen een kruisje of een hartje.'

Tatjana Dan volgt een beschrijving die denk ik ongepast is voor de blog. Ik ben tenminste al een paar dagen aangedaan door de verhalen, dus zal ze jullie niet zo uitgebreid voorschotelen, maar ook als ik me probeer voor te stellen, besef ik me dat oorlogsfilms vrij romantisch zijn. In het kort gaat het over...

Het gaat over … dat er teveel beschoten wordt om uit de beschutting te kunnen gaan om te plassen. Het gaat over dagenlang niet slapen. Het gaat over het samenvoegen van bataljonnen wegens... uitdunning. Het gaat over niets eten behalve wat je soms uit je jaszak kunt trekken, snickers, noten of gedroogd vlees oid. Het gaat over onder vrij urgente omstandigheden terugtrekken en herpositioneren in de dikke dikke modder tot de knieën. Het gaat over hoeveel gewonden en over een dode moeten hebben laten achterlaten omdat het meerdere keren onmogelijk was hem onder beschietingen te kunnen verplaatsen.

Hij zegt: 'Lyuda, het is hier de hel op aarde. Je zou je gewoon geen voorstelling kunnen maken van wat hier gebeurt van de hoeveelheden munitie die de russen hebben en hoe ze die inzetten; gewoon zoals regen en hoeveel manschappen ze hebben. We stoppen ze wel, maar ze blijven maar nieuwe sturen, als kakkerlakken.'

Tatjana Na een paar dagen 'nul' worden ze gewisseld en worden ze een stuk terug gebracht naar een plek waar ze bijkomen, slapen, eten wassen, om na een paar dagen weer terug te gaan & repeat.
Ik vraag haar hoe zij denkt over standhouden in Bachmut, of beter opgeven? Ze antwoord: 'Wat heeft het voor zin om Bachmut op te geven? Ok, stel, ja; We geven Bachmut op en trekken terug. Denk je dat de russen blijven staan? Dan komt toch precies hetzelfde naar de volgende plaats op de frontlinie?'

Lyuda droogt nu thuis vis en vlees en stuurt die in pakketten naar het front voor in de broekzakken.
Daarnaast is deze mama en vrouw in doodsangst persoonlijk een crowdfund begonnen voor een 4wheeldrive SUV voor man en kompanen om een hogere mobiliteit te hebben. Hogere mobiliteit is veiliger en levensreddend in geval van gewonden vervoeren. Wie wil bijdragen: Ik zet beneden al haar bankgegevens van haar speciale rekening hiervoor.

Wat ze verder nog doet; bidden. Ze is gaan bidden. Larissa stuurt haar de gebeden. Ik heb haar nog nooit religieus meegemaakt, maar het is waarschijnlijk het minste dat je kunt doen, en ook het enige. 'Voor Vitalik, maar ook alle manschappen daar. Het enige dat telt en het enige waar ik aan denk is dat ze levend thuis komen.' en wat ze verder nog doet: naaien. 'Als ik niet zou naaien, zou ik helemaal gek worden.' Goed zo, naai maar.

Tatjana Weten jullie nog dat ik in de vorige blog schreef hoe belangrijk het is om bezig te blijven, iets te zoeken wat je belangrijk vindt om aan bij te dragen? Bij Julya is heel veel 'beweging' en ik ben trots op haar. (PS: ik ben trots op iedereen uit de blog en ook ter aller tijde. Ook als het slecht gaat). Julya heeft zich aangesloten bij een groep voor vrouwen van omgekomen strijders en zit daar nu in het 'bestuur'.

Julya 'We hebben een gesloten groep van bijna 1000 leden en begrijpen elkaar als geen ander, hoe het is, hoe we het leven opnieuw beginnen en waar we tegenaan lopen. We helpen we elkaar op alle vlakken. Geestelijk, maar ook praktisch, zoals hoe de bureaucratie door te komen of het uitwisselen van kinderkleding. Op dit moment ben ik een lijst aan het opstellen van psychologen die ons willen steunen en waar we contact mee kunnen opnemen. Zo heb ik het gevoel dat ik iets help, iets bijdraag en ik heb er zelf ook veel aan. Ik hoop dat we na het eind van de oorlog als land, als bevolking meer uitwisselen en delen en de oorlog elkaar helpend uitkomen.

Ik zeg 'na het einde van de oorlog' Ik zeg niet meer 'na de overwinning'. Er is teveel gebeurd. Er zijn te veel slachtoffers om het nog over een overwinning te hebben. Winnen is leuk op een sportdag. Deze oorlog heeft geen winnaars. En hoe het verder moet is heel onzeker. Veel van degenen die meteen de eerste dag op stonden het land te verdedigen zijn er niet meer. Zij waren een belangrijk deel van de keepers' van de natie'. Ze zeggen niet voor niets; 'de oorlog ontneemt de besten'.'

Tatjana Ik wil hier uitleggen wat ze hiermee bedoeld, want het is meer dan alleen de 'keepers of the nation' in de zin van met een geweer. Ik zou het Civil Society noemen en ook dat woord heeft misschien uitleg nodig. Een land heeft een narratief, een verhaal en dromers, pioniers, intelligentsia, visionairen, voorhoede nodig. Elke maatschappelijke verandering is altijd voortgekomen uit een kleine groep, die de eerste waren die het durfden te hebben over bijvoorbeeld de afschaffing van slavernij en zulke gekke dingen als vrouwenrechten.
Daar bestaat een mooie quote over van antropologe Mead:

'Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it's the only thing that ever has. …'

...en er is altijd een deel van elke willekeurige bevolking die het niet uitmaakt onder bijvoorbeeld welk systeem of ideologie ze leven. Dat zal ze een abstracte worst zijn. Die zijn voldoende gelukkig met een beetje eten, feesten, drinken, poepen en werken op zijn tijd.

Vanuit deze twee, tegengestelde, gechargeerde groepen zijn er dus vanuit de eerste groep heel veel meteen de oorlog ingesprongen. Mensen als Kunstenaars, musici, professoren, designers, advocaten, museumcuratoren, poëten, historici en schrijvers. Vandaar dat op social media zoveel filmpjes kunt zien van vioolspelende of voordragende soldaten of een professor die online lesgeeft vanuit de loopgraven ect. Zij zijn in die zin een belangrijk deel van de 'dragers' van de natie en identiteit en idee. Zo. Ik hoop dat ik mij begrijpelijk heb kunnen maken.

Julya: "Zij waren de Natie. Wat er nu overblijft is vooral veel 'bevolking'. Zoals mannen die nooit hebben gevochten niet willen vechten, die de medische keuring uitstellen, ontlopen, en zelfs willen verstoppen. Ik ken verhalen wel, zelfs uit mijn eigen kennissenkring en voel dan in mij zoveel schaamte, verontschuldiging haast, naar mijn man en alle anderen die hun leven hebben gegeven. Ik kan haast niet meer normaal met hen omgaan.

Ik ben al een paar mannen met juist een hele grote mond gaan zien als veel minder man. Ik noem ze bank-ridders. Niets doen, maar weten hoe alles zou moeten en met bier proosten op de overwinning. Wel een overwinning willen, maar door andermans handen graag. Iedereen heeft zichzelf te vragen en iedereen zal gevraagd worden: Hoe heb jij meegeholpen aan 'het einde van de oorlog'? Ja, mijn vriendenkring is uitgedund."

Tatjana Verder is Julya autorijlessen gaan nemen en volgt ze lessen in 'vrouwelijke ontharing' om voor zichzelf te kunnen beginnen. Een paar weken geleden wilde ze nog misschien naar Polen om daar militaire uniformen te gaan naaien. Van kogelvrije vesten tot Brazilian wax. Het is duidelijk nog een beetje fine-tunen voor richting. Maar dat maakt niet uit; ze beweegt. En wie beweegt die komt tenminste vanzelf ergens.

Ook haar stel ik de vraag: Bachmut verdedigen of over geven? Haar man die dodelijk gewond raakte, dat was ook in Bachmut, alleen dat was afgelopen juli. 'Er is geen plek in deze oorlog waar zoveel soldaten dood en gewond zijn geraakt. Al tien maanden vechten ze om Bachmut. Om daar nu mee op te houden zou een belediging zijn voor al hen die daar om zijn gekomen. Het leger zou het ook niet pikken. Die zouden zich heel erg verraden voelen. Als Zelenskiy nu zou mededelen Bachmut weg te geven dan wacht hem een nieuwe 'Maydan'-(revolutie), alleen dan niet met studenten, maar met militairen.
​

En ook leer ik van de dames: blijf altijd bezig. Doen ze niets, dan gaat het gewoon bar slecht met ze, want dan komen alle gedachten en angsten als monsters onder het bed vandaan boven drijven. Hebben ze wel iets om handen: gaat het écht veel beter. Laat altijd het wiel, al is het langzamer, draaien; al ga je doperwten tellen. Wie zich neer laat strijken in de derrie van de gedachten en het moedeloosheid wordt een beetje zo'n Waterhouse-neergevleidde schim in de dampen van het moeras. Super bedwelmend en super moeilijk vanuit dat standje weer op te staan. Vindt iets om aan bij te dragen aan hetgeen je belangrijk vindt. Zamel garen in, weef rushniki, maak Molotovcocktails, houd bijen, heb een moestuin, knoop camouflagenetten, breng boodschappen.

En ook leren we dat een jaar gewoon te lang is, zelfs voor de meest optimistischen onder ons. Lyuda is geknakt. Niet geknakt; gebogen. Ze heeft het niet meer uitstekend. En ik ben daar best wel van onder de indruk. Het is alles; De kou, de elektriciteit, de hele oorlog, het duurt te lang en het pakket dat niet aankomt (daarover onder meer in de Crowdfundupdate). Gelukkig komt het doek een paar dagen later na dit typen wel aan. We pakken samen de stoffen uit als pakjesavond via Zoom. Aan het eind is haar enthousiasme en meedenken weer terug en glimlach. En zij is wel even zoet met dit doek. Goed zo. Het is zo belangrijk iets te doen te hebben.

Helaas is het een paar dagen later zo:
Lyuda 'We hebben wat zware dagen gehad. Gisteren kwamen Vitalik en Miroslav (man en zoon) afscheid nemen. Ze zijn overgeplaatst. Naar 'daar'. Naar waar het nu heet is (het front), maar waar mogen ze niet zeggen en weet ik niet. Ik weet ook niet of ik het wil weten. Ze mogen ook niet bellen en ik moet gewoon wachten op een signaal van hen. Ik zei tegen mijn man: Ik heb hier een slecht gevoel over. Veel slechter dan in 2014 (toen ze ook al vochten in de Donbas). Hij antwoordde; 'Dat dat is omdat je de zorgen en angst al kent.' 'Misschien. Maar ik heb hier een slecht gevoel over. Miroslav (de zoon) was net een paard die te lang op stal is geweest. Er was zelfs een bepaalde drift om daarheen te gaan. Mijn man die was wat rustiger, wat stiller. Ze hebben allebei de hele tijd gewaarschuwd: 'Vroeg of laat gaan we hier weg en naar het front'. Natuurlijk moeten die jongens die daar nu zitten ook afgewisseld worden. Ze hebben lang hier gezeten waar het rustig is. Hier konden ze thuis komen om te wassen en kon ik ze cake meegeven. Dat is nu over. Nu is het zover.

Zo. Nu weet je het. En ik wil er verder ook niet meer over praten. Ik wil ook niet dat je mij nu elke keer gaat vragen hoe het met ze is. Mensen die dit gehoord hebben bellen nu natuurlijk ook. Ik neem niemand op. Ik zal je af en toe een 'Ze zijn oké' toewerpen, maar erover praten; Nee. We gaan dit dragen in stilte, want we weten genoeg en wat valt daarover te zeggen. Ik voel zoveel onmacht, Tanyush, niets te kunnen doen, zelfs over het lot van mijn dierbaren. En Ik voelde zoveel haat naar de Katsapi (raad maar wie de Katsapi zijn). Een bom op hen en allemaal en dood. Hoe durven ze zo ons leven te ontregelen. en nou zitten mijn mannen daar. Zoveel haat.

Toen zij hier waren om hun spullen te pakken liep over jouw tekening op de grond heen en opeens begreep ik haar, de emoties van het meisje op het doek. Zij en ik waren dezelfde. En ik voelde jouw emoties van hoe je hier maandenlang aan hebt gewerkt. Ik voelde ieder's emoties. We waren allemaal verbonden.' (als het niet zo verdrietig was, zou ik gevleid zijn) 'En nog steeds voel ik allerlei emoties, afwisselend en tegelijk. Ik heb ook al een paar keer geademd in een plastic tasje (tegen het hyperventileren) en heb een paar keer gedacht; krijg ik nu ook paniekaanvallen?

Anja 'We zijn net verhuisd naar een huis aan de overkant van de straat waar we jarenlang rustig aan aan geklust hebben. Dat is een verhuizing van 50 meter. We wonen nu groter en er is voor iedereen een kamer om zich terug te trekken. Dat is veel fijner. Ik zit nog thuis met Iwan (de zoon) om hem thuisles te geven, al is gelukkig soms de school weer een dag open. De elektriciteit is al twee weken niet afgesloten meer geweest. Aan iedereen merk je: Een jaar oorlog is te lang het humeur hoog te houden. En als je zelf zo bent, kun je ook niet anderen opbeuren. Iedereen zit veel binnen. We zijn allemaal zo. Ze waarschuwen de hele tijd voor een nieuwe massale inval op 24 februari. De Russen zijn er dol op iets te doen op symbolische data, feestdagen en jubilea. Dat drukt op het collectieve gemoed. Daarom wordt er nu ook veel voorbereid en worden alle mannen opgeroepen voor herkeuring voor het geval dat.

Mijn man heeft nu ook een oproep gekregen. Zijn drie broers ook en die zijn ook kort geleden in militaire training gegaan. Iedereen krijgt nu een oproep voor keuring. Hij heeft nooit gediend en is ooit vijftien jaar geleden afgekeurd, maar ik denk dat ze hem nu wel nemen. Waarom niet? Hij is fysiek gezond. Je weet hoe hij is: gesloten. Hoe erger iets is, hoe geslotener hij wordt. Nu praat hij helemaal niet meer, net zoals bij het uitbreken van de oorlog. Hij bereid zich intern hierop voor. Hij is in transformatie. Hij zegt dat hij zich het meeste zorgen maakt over zijn bijen. 'Als ik er niet ben gaan al mijn bijen dood. Al mijn werk van zeven jaar is voor niets geweest.' Ik heb natuurlijk aangeboden dat ik de bijen kan verzorgen als hij er niet is. Dat wil hij niet. Hij blijft maar zeggen; 'Ze gaan dood.' Ik kan ze niet zoveel liefde geven als hij, maar ik kan wel handelingen uitvoeren. Ik snap niet waarom hij mij zo afhoudt en voel me ook beledigd dat hij mij zo weinig vertrouwt met zijn bijen. Ik denk dat ik de beste variant ben die hij heeft, maar als hij in het leger gaat, moeten we praten en moet ik het leren en niet pas de laatste nacht instructies krijgen.

Een jongen kwam bij ons die aan het front had gevochten en nou weer terug is geplaatst naar rustigere gebieden. We zaten met verschillende mensen aan tafel, en opeens, ik weet nog steeds niet waardoor, reageerde hij heel boos en werd hij steeds bozer en op gegeven moment stond hij schreeuwend aan tafel; 'Of wij wel weten waar hij allemaal is geweest en wat hij allemaal heeft gedaan en wat hij daar allemaal heeft gezien en of wij wel weten hoe het is om de ingewanden van je kameraad te verzamelen in een doos, zodat je nog weet wat bij welk lichaam hoort'.
​
Iedereen was stil en niemand wist zich goed raad. Hij werd buiten gekalmeerd door andere mannen, maar het was niet meer hetzelfde aan tafel. Ik wist wel: die jongen zoals we hem kenden, komt niet meer terug. Die is nu heel veel veranderd. Twee dagen later belde hij mij om te zeggen dat hij niet weet waarom hij zo had gedaan en dat hij zich nog nooit eerder zo tegen mensen heeft gedragen. Ik denk dat Oekraïne veel van zulke jongens krijgt de komende jaren.'

​Tatjana Het is bijzonder. De blog begon in de eerste dagen van de oorlog met: 'schrijf vooral, we zullen doorgaan zolang we elektriciteit hebben'. Eigenlijk gaat dat nu meer op dan die allereerste dagen. Toen hadden we écht geen idee wat er morgenochtend zou zijn. Maar nu; is soms echt lastig ze te bereiken, bijvoorbeeld drie dagen lang. Geen internet, geen elektriciteit. En ik weet ook dat ze juist in de uurtjes met licht al het gedane werk zo veel mogelijk willen doen.

Lyuda
Bij Lyuda is het van twee uur aan, twee uur uit, om en om, gegaan naar: vier uur uit, twee uur aan.
'Ik loop rond met mijn zelfgemaakt lampje en gekleed als kool. Als je bedenkt hoe rond een kool is en hoeveel laagjes het heeft kun je misschien een beetje om dit grapje lachen. Ik kan me heel goed redden met mijn lampje en ik wen heel snel. Soms denk ik; meer heb ik in de keuken niet nodig.

Lyuda gaat ook wandelen als het donker en koud is. Ze ziet op straat dat meer mensen dat doen 'en het is ook nog gezond'. Veel dagen brengt helpt ze nu op een plek waar camouflagenetten worden gewoven. 'In het begin van de oorlog deed ik dat thuis, nu zijn daar plekken voor. Je leert van elkaar, het is gezelliger en warmer.'

Ik heb al eerder geschreven dat in de loop van de maanden dat íedereen wat heeft; hart-, bloeddruk en nerve-system problemen. Vrijwel iedereen is aan de kalmeringsmiddelen. Het is ze gegund, want ook al is het iets meer 'normal'no', dit wordt natuurlijk nooit normaal. Zelfs als je OK lijkt slaat alle stress en zorgen zich op in je lichaam. Lyuda heeft de laatste tijd hart en bloeddruk problemen en heeft zich gestort op bepaalde voedingsleer en Amerikaanse doktoren van Youtube die ze ook veel doorstuurt. Zij heeft deze gelegenheid aangepakt om temidden van het grauwe haar levensstijl aan te pakken. Ze voelt zich nu veel gezonder en energieker. Biologisch, geen tarwe, aardappel, suiker, pasta, rijst, vooral groente en vlees. Ze heeft er lol in, weet er al veel van en geeft mij ook advies

Anja
​Anja houdt de wereld, net zoals veel mensen, erg klein. 'Je kunt niet zoveel. Ik ga nergens heen, spreek met niemand af, alles gebeurt hier thuis of in het centrum waar ik boodschappen doe. Wij hebben vier uur elektriciteit om twee uur niet. Beter zo dan andersom. Ik ben nog steeds niet gewend aan de thuisleraar zijn van mijn zoon. Oud en Nieuw hebben we thuis gevierd met z'n drieën en de buurvrouw. Haar buurman die was vertrokken naar het leger is weer naar huis gestuurd wegens te weinig ervaring. Blijkbaar is de nood niet zó hoog. Dat geeft mij het idee/inzichtje dat het leger nog mannen genoeg heeft.'

Julya
​Julya woont weer in haar oude appartement met haar dochter en krijgt de volle lading van zonder voorzieningen zitten. En ze 'went' nu pas, in tegenstelling tot iedereen die in het land gebleven is, (ze is nog lang niet gewend) aan luchtalarm, bombardementen in de stad en in de schuilkelder zitten. Zij is de enige die nog vloektirades heeft, en verontwaardigd is dat ze net 'drie uur in de schuilkelders hebben gezeten. Wat een winter voor haar om terug te keren...

'Ik had nog een elektrisch kacheltje gekocht, maar dat heeft ook geen zin als de elektriciteit het niet doen. We gaan dan maar wandelen, door de soms helemaal donkere stad. Op zich hebben we hier een bos naast, maar daar mogen we niet meer komen omdat er mijnen liggen waar de Russen daar zijn geweest. De metro mijd ik met mijn paniekaanvallen, dus eigenlijk lopen we gewoon héél veel door de wijken. Dat is wat we doen. Er is niet zoveel beters te doen.

Ik denk eraan voor mijzelf te beginnen en uniformen voor het leger te naaien in de kamer die ik over heb. Daar zou ik twee naaisters kunnen plaatsen. Dan hoeft Oekraïne die niet te kopen in Polen en help ik de nationale en mijn eigen economie. Nu voelt het alsof ik hier gewoon maar langzaam mijn geld opmaak, want er is hier geen werk te vinden. Het is pijnlijk te zien hoe de economie eraan toe is. Ik zou gokken dat 70 procent van de ondernemingen al niet meer bestaat. Op straat zijn alleen nog maar de winkels met levensmiddelen en medicijnen. Bedrijven richten zich nu op het leger en alles rond de oorlog. Veel grote bedrijven en juist de kleine ondernemers zijn gestopt. Nu pas beseffen we wat voor mooi, groot, welvarend land we hadden en hoe goed we leefden. Deze generatie heeft een ware middenklasse in de grote steden opgebouwd, maar ik denk ook niet dat die stand houdt. Onze kinderen zullen het slechter hebben dan wij en het land weer moeten opbouwen. Ik hoop dat dat met hulp van andere landen geen dertig maar tien jaar duurt.

Ik vier geen kerst. Want ik geloof niet meer in God. Daar ben ik mee opgehouden op de begrafenis van mijn man. Ik zie ook geen God in deze hele oorlog. Waar is God in dit alles? Ik zie geen groter verhaal. Waar is hij bij de verkrachtingen? Ik weet wel dat mijn man aan veel mensen verschijnt in hun dromen. Maar hij zit niet op een wolkje met een bebaarde opa. Hij is in een soort parallelle wereld. Hij is ook de hele tijd bij mij. Ik weet dat ik zeventig procent van alles anders doe dan hij had gewild, maar ik weet niet hoe anders nu en moet mijn eigen keuzes gaan maken. Morgen is het een half jaar dat hij dood is. Ik heb een moeilijke week.'

​Larissa
Larissa is: 'Stabiel slecht en dat gaat ook niet veranderen. Ik heb besloten dat het goed zo is. Ik ben gewoon stabiel slecht totdat hij (haar broer in krijgsgevangenschap) terug komt en zo is het goed en zo kan het niet anders.' Larissa houdt zich op social media veel bezig met het plaatsen en verspreiden van door Rusland vrijgelaten foto's krijgsgevangenen 'voor als familie zoekt'. Dat kan betekenen dat ze weten dat iemand nog leeft. Zelf heeft ze het heel moeilijk met de groepen die worden uitgewisseld: Iedere keer zit hij er tot nu toe niet bij. Dat wordt niet geïnformeerd, dat is een kwestie van constant in contact met elkaar zijn, Telegram-groepen voor vermisten in de gaten houden, het nieuws kijken en met je neus in foto's op social media zitten.


​'Wij zitten op een elektriciteitslijn die pas uit gaat als heel Sumy Oblast zonder stroom komt te zitten, dus behalve korte schakelingen van 20 seconden (als iemand op een centrale een schakel omzet naar een ander gebied) is er niets aan de hand.'

​Ze houdt wel rekening met zo min mogelijk verbruiken en 's nachts wassen. 'En we hebben ook een elektrische kachel, maar die gebruiken we niet want ik weet dat dat kan betekenen dat iemand anders zonder elektriciteit komt te zitten. Wij doen alles nu rondom de 'Petjska'. Die hebben wij gelukkig nog.'

Na maandenlang schrijven over vier vrouwen is dit eenmalig een hele bijzondere editie van de blog die in het teken van de crowdfund voor mijn doek 'Life Force'.
(Zie gofund.me/a45d63d0 ​)

Dit doek staat ook helemaal niet los van de blog en de vrouwen. Het gaat natuurlijk deels ook over de vrouwen die iedereen raken met hun veerkracht en wordt (deels) ook door hen genaaid. Dit doek is het resultaat van maandenlange verwerking van inzichten over oorlog, maar vooral over: Levenskracht.
​
Het is ongeveer dag drie van de oorlog. Opgetrokken zittend, met mijn knieën tegen mijn kin, op de bank besefte ik: na de bom komen toch weer de grassprietjes. Destructie is zowel 'non existent' als futiel. De wil om leven op deze wereld kan je niet uitschakelen: ‘You can't fight lifeforce’.
Dit geldt zowel voor vernietigde natuur als het willen uitroeien van een volk. Er komt geen bom zo diep als de wortels gaan.

Dit doek is voor mij heel therapeutisch geweest en mijn belofte van een doorstart naar krachtiger en prachtiger. Ook voor de dames daar is het maken van het doek belangrijk. Ze willen zo graag afleiding en schoonheid creëren. Sinds kort zijn we weer gaan werken. En als de elektriciteit uitvalt, naaien de dames door met de hand! We zijn zo vastberaden door te gaan. Kunst; zij hebben het nodig, Ik heb het nodig, wij allemaal hebben het nodig…

Het is een explosie in het duister… met de 'Flower of Life' als symbool voor levenskracht op de achtergrond. De verbleekte levensvormen in de explosie is Oekraïense fauna en staan voor het ‘omgekomene’ in de explosie. Met de diepte van de wortels geef ik aan hoe diep onze roots in ons zit, aangedreven door kracht van het licht: The Light, The force.
Je zou er ook een vrouw in kunnen zien met een traditionele Oekraïne bloemenkrans. Dan staat zij meer voor Oekraïense furie/standvastigheid. De vliegende vogels zijn dan ogen. Het viel mij op dat na een eerste inslag van een bom in een stad of dorpje altijd eerst de vogels opvliegen.
Maar; je zou er ook in kunnen zien hoe mijn eigen hoofd 'explodeerde' door al het gebeurde.

Temidden van ál hetgeen er gebeurt bleef mij het lot van de ooievaars in hun jaargang 2022 in Oekraïne steeds bij. Elk jaar komen Oekraïne de ooievaars terug. Een nest op je huis is een zegening en terecht zijn ooievaars zijn een symbool van Oekraïne. Ooievaars zijn heel trouw, zowel onderling; ze hebben een partner voor het leven, als ook aan hun nest; Alle opvolgende generaties komen terug naar hun geboortenest. Zo zijn er nesten van meer dan 200 jaar oud. In 'mijn' dorpje hebben we ook een ooievaarsnest van 150 jaar oud.
​
Dit jaar hoorde ik van meerdere mensen over; ronddwalende ooievaars. In plaats van 'family life' en een half jaar op hun nest blijven lopen ze maar wat rond; over velden, over de weg. Ze lopen maar en lopen maar, te zoeken, naar iets wat niet meer is. Ze kunnen hun nest en hun rust niet meer vinden. Hun nest is verwoest, hun partner is omgekomen of ze zijn 'gewoon' verstoord door de geluiden van de oorlog. Het heeft iets beduusd, ontheemd en doelloos. Als ze konden zouden ze slechte reviews achterlaten, maar; lieve ooievaars, er wordt met man en macht gewerkt dit ongemak zo snel mogelijk te verhelpen.

De ooievaars zitten op oude fundamenten. Dat staat voor de geschiedenis van Oekraïne, die terug gaat tot ver voor het Christendom. Deze zeer stevige, oude fundamenten, overigens ouder dan de geschiedenis van het Russische rijk, zijn voor mij de tegenhanger voor uitspraken van Poetin als 'Oekraïne is een niet-bestaand land.' 'Het zijn klein-russen'.

Boven de ooievaars schijnt de maan. De maan is getekend zoals op oud-Slavische amuleten en staat volgens het oude natuurgeloof voor het vrouwelijke. De tegenhanger, de zon, het mannelijke, staat aan de ander kant in de vorm van een zonnebloem. Bij de zon staat Perun; de oude oppergod van onder andere Oorlog en strijd. Het oud Slavische geloof gaat veel uit van dualiteit; tegenpolen. Het één heeft het ander nodig, als een Ying en Yan. En nu, is het misschien ook zo. Om het kwetsbare te beschermen is het soms nodig strijd te leveren. Hopelijk kan over een tijdje andersom het vrouwelijke, het zachte zich weer bekommeren om het mannelijke en begint de periode van heling.

Te midden van al het zwarte wilde ik een zonsopgang tekenen, een teken van hoop, want immers; 'The darkest hour is just before dawn'. Dit is een hoopvolle gezegde dat betekent dat dingen op zijn moeilijkst zijn voordat ze beter worden.
Echter, de kleuren van de zonsopgang zijn 'onttrokken' en omgezet naar wapperende linten zoals aan een traditionele bloemenkrans. De stijl waarin de linten zijn getekend is een ode aan de belangrijke en dappere kunstenares Lyubov Panchenko. Deze dappere en belangrijke kunstenares kwam op 86 jarige leeftijd om bij de bezetting van Butcha.

In de haarband van de vrouw worden meerdere folkloristische stoffen verwerkt. Dat heeft een esthetisch aspect: het is juist de diversiteit die de mensheid mooi maakt. Maar het ook een politiek bewustzijn dat er veel meer volkeren zijn die ontkenning, onderdrukking of uitroeiing kennen. In die zin kan de geschiedenis van Oekraïne geplaatst worden in de neo-koloniale traditie met bijbehorende mechanismen. We all are nog alone. & together we can. Mijn hardnekkige, standvastig optimistische wens blijft zoals een Miss World in badpak toch echt 'World Peace'.
Maar: dan moet het toch wel eerst klaar zijn met buurmannen die in je huiskamer komen en voor jou bepalen of je mag bestaan.

Mijn textielkunst is een zeer arbeidsintensieve kunstvorm met tientallen stoffen lichtdoorlatend genaaid als ware glas in lood. Zo kost het één week fultime naaien per vierkante meter. Met deze crowdfuns willen we 4500 euro ophalen om alle kosten aan dit grote doek van 2.5 * 2.5 meter te dekken. Alles wat daarboven gedoneerd word gaat rechtstreeks in een pot zodat de dames een gezamenlijke werkplaats kunnen huren in plaats van werken in huiskamers. Ook dat is krachtiger en prachtiger terug komen. Een deel is ook voor de kunstenaar en om wat gaten te kunnen plamuren die zijn achtergebleven na de stilval. Alle donateurs krijgen hun naam genaaid in een bijhangend vaandel.
We zullen laten zien hoe groot de liefde is! Ga direct naar de crowdfund hier: gofundme.com/f/LifeForceIsUndestructable

Het doek mag eerst door Nederland met de tentoonstelling van Helmen Vol Verhalen meereizen. Daarna staat het kunstwerk open voor uitnodiging. Laat het juist een kunstwerk van ons allen zijn. Ik wens juist dat alle betrokkenen, de Oekraïense dames en jullie, weten waar het heling gaat brengen.  ​

​Dank voor de steun & may the Life Force be with you, with all of us.
Tatjana Kirienko

Blog 40
Tatjana Larissa's broer is 'gevonden'... in het een Russische nieuwsuitzending. Dus bevestiging dat hij leeft. Wat 'gewond' betekent weten we nog steeds niet. We weten wel door de nieuwsuitzending dat hij zijn beide armen nog heeft.

Larissa 'Ik voel niet zoveel. Ik ben nog steeds de hele tijd onder de kalmeringstabletten. Ik kan wel zeggen dat ik niet heel enthousiast ben van hoe slecht hij eruit ziet en hoe mager hij is. En ik weet nu ook zeker dat we een revalidatieprogramma voor hem moeten vinden voor als hij terug komt. Als ik naar Nederland kom, kom ik niet om te vluchten, maar om mijn broer te revalideren.'

Het is een zeer... propagandistisch filmpje waarin de overlevenden van het bombardement in Olenivka worden 'geïnterviewd'; 'Waarom hebben jullie zelf Mariupol zo verwoest? Wat wil je zeggen tegen je eigen Oekraïense commandanten die jullie hebben gebombardeerd?' Ik zet interview natuurlijk tussen aanhalingstekens. Want het is spreken uit gevangenschap en overgeleverd zijn aan.

Ik vind dat Larissa's broer nog goed stand houdt, minimaal en ontwijkend antwoord, zich op de oppervlakte houdt, maar uiteraard geen enkel oordeel over degenen die anders antwoorden.

Larissa 'Het is nu ook geen tijd voor heroïsme. Laat ze vooral alles zeggen wat ze willen horen om te overleven.'

Julya: 'is' er weer.

Julya 'Ik was boos op werkelijk de hele wereld over dat ik zo uit mijn vorige leven en comfortzone ben geprojecteerd. We hadden het zo goed. We waren gelukkig. Nog steeds denk ik soms dat we gewoon kunnen terugkeren naar Kyiv en dat leven weer kunnen oppakken. Toen mijn man was overleden heb ik met helemaal niemand meer gepraat. Over mijn man kan ik al helemaal niet praten. Daar gaan we het niet over hebben.

Wat ik nu nodig heb zijn mensen die mij kennen, ook in stilte, die mij knuffelen of troosten. Zachtheid. Maar die mensen zijn hier niet. Hier in Engeland huil ik om hem omdat ik hem mis. Maar de rouw en afsluiting komt pas thuis als ik in ons appartement ben en ik door zijn spullen ga. Engeland is heel behulpzaam, maar het is geen thuis. Ze zeggen wel; 'Mijn medeleven' en dan 'Tot maandag'. Ik moet blijven glimlachen. Ze begrijpen het niet. Ze zijn nergens schuldig aan, het is geen verwijt... maar ik heb gewoon mijn 'eigen mensen nodig' in dit proces.

Ik weet helemaal niet wat ik ga doen of hoe ik verder moet leven. Per maand gewoon maar, denk ik, en zo zit ik nog steeds in Engeland. Ik ben er heel slecht aan toe. Ik weet mij geen raad. Mijn dochter en ik hebben allebei kalmeringspillen (daar zijn ze weer) en we gaan naar de psycholoog. Ik wil al negen keer naar huis, maar dan stop ik weer. Ik voel dat ik alleen maar kan helen als ik in Oekraïne ben, maar ontzeg ik dan mijn dochter de kans op een veilige toekomst? Mijn man zei in de telefoongesprekken voordat hij gewond raakte dat de prognoses slecht waren en dat dit wel drie jaar kan duren. De uitkomst is nog onbekend. Hoe erg gaat het nog worden en wanneer houdt het op? Hoe moet ik nu de broek ophouden als kostwinner en kan ik nu wel werk vinden in Oekraïne?
En ik wil ook zeggen: Wij hebben een prachtige, patriottische bevolking, wegens welke we dit vol kunnen houden, maar deze overheid is niet mijn overheid.
Mijn man was vrijwilliger. Hij heeft zijn hele uniform en alles wat nodig was zoals kisten, helm, kogelvrijvest zelf betaald door sponsoring van vrienden en familie. Van het leger zelf kreeg hij thermisch ondergoed en wat hempjes. Hoe kan dat toch? Waar gaan al die miljarden steun heen?! Hij heeft een maand training gehad en is na de training meteen naar het heetste front gestuurd. Waarom worden kersverse vrijwilligers naar het front gestuurd? Zijn ze gek geworden? Zijn zij 'vlees'? We zeggen wel dat Rusland de soldaten inzet als kanonnenvoer, maar wat doen we zelf? En wat zijn onze eigen statistieken met doden? Die worden niet verteld, maar ik weet zeker dat het niet minder is dan de Russen. Hoe moet dit verder? Diegenen als 'Larissa's broer' zijn 'op'. Diegenen als mijn man zijn 'op'. Er dienen zich niet meer zoveel vrijwilligers aan. Wie moet als volgende vechten; diegenen die nu nog thuis zitten en te bang zijn een scheet te laten? En waarom zijn die nog steeds niet opgeleid? Mijn man was daar ook heel fel op en heel kritisch op de overheid. Iedereen had zich allang getraind moeten zijn.

om … Larissa's broer heb ik pas écht grijze haren gekregen. (zij zijn vanaf kind close bevriend) Mijn man is dood, heeft een plekje en zijn lot is bekend. Van hem en alle krijgsgevangen is nog lang en tergend niet bekend hoe dat gaat eindigen. Dat is echt om gek van te worden.'

Tatjana En zo inspireert deze mierenhoop. Wie wint er? De wederopbouw of de bombardementen? Ik denk dat de stand per dag een beetje verschilt. En zo; is dit toch een stuk beter vertoeven dan in bezetting en heeft iedereen het 'normal'no' en Lyuda het 'uitstekend'. Echter iedereen weet ook; dat het een grensprovincie is en morgen weer anders kan zijn. Een veelgehoord commentaar is ook dat niemand meer 'plannen' heeft. Het leven per dag, het geheugen een vergiet, iedereen aan de kalmering, de hoge bloeddruk en door.... Door is de enige richting die er is. En toch, of misschien 'daarom' hebben wij het sinds het begin van de oorlog weer aangedurfd een doek naar Oekraïne te sturen. De naald en draad wordt weer opgepakt. Als het aankomt. En als die buurman aan zijn eigen kant van de schutting blijft. Op hoop van zegen en door.

En ik zou aan de hand van mijn gesprekken graag nog de kalmeringstabletten willen toevoegen aan het nieuwe normal'no. Dat brengt ons op:
Luchtalarm (& schuilkelder-spijbelen)
bombardementen/beschietingen
groentetuin
kalmeringstabletten =
-------------------------------
Het nieuwe normal'no

Het zijn duistere duisternissen waar je uit vandaan komt. Daar waar je geest nog nooit was geweest qua mogelijkheden. Het is ook hetgeen waarboven je herrijst. Of je fiets recht staat? Of je tand krom zit? Je tasje bij je bank paste? Of je een pukkel hebt? Werkelijk: who did ever care? Ik weet niet of het een gezonde staat van zijn is, maar het is een staat van zijn; die je doet herrijzen van dit al.


En die zelfs doet verwonderen; Laatst zag ik een Post van een Oekraïener die zei; Poetin bereikt wat Oekraïne anders nog honderd jaar had gekost. En ik dacht na. Ja. Putin en zijn invasietroepen doen al het tegenovergestelde bereiken. EU, Navo; is waardevol, maar extern. Intern; stapt iedereen; in ieder geval die ik ken in mijn Russischtalig gebied over op Oekraïens. Ik hoor het zelfs bij mijn oudere oom en tante, mijn peetvader, Julya. En metoo. Ik leer nog steeds elke dag Oekraïens. Ik lees dat er een run is op Oekraïense geschiedenisboeken. Iedereen verdiept zich. Nergens wordt meer Russischtalige muziek gedraaid. Zorgt Putin voor een werkelijk Oekraiense renaisance?
​

Maar dan moet er wel wat overblijven. Wanneer is het kantelpunt van destructie naar creatie? Waar blijven degenen op wie een wederopbouw kan leunen? De oorlog neemt de besten, is een veelgehoord uitspraak nu. En ik vind het hartverscheurend steeds meer kloppen. Gisteren kwam er weer nieuws. Elke keer rekt het hoofd een beetje verder op. Het bombardement op een gevangenis met krijgsgevangen in Olenivka, Donbas. 60 doden; een paar keer zoveel gewonden. Dat is ook hier nu overal in het nieuws. Larissa's broer zit daar. 'Hij heeft het zelf gezegd dat hij in Olenivka zit toen hij belde. Hij heeft ook nog op zijn moeders verjaardag haar een bericht gestuurd via zijn vrouw. Dat was 26 juli. Maar ik voel in mijn ziel dat hij niet onder de slachtoffers zit, maar een bevestiging zou fijn zijn. Totdat we meer nieuws hebben valt er niets te doen.' Larissa is volledig van hout/apathisch. Ik persoonlijk vind die verontrustender dan haar gebruikelijke decibellen als er iets mis is.

Op dit moment heb ik net de dodenlijst binnen, om door te sturen naar Larissa. Maar ik durf niet. Ik durf niet in te kijken en ik durf het niet door te sturen. Ik wil niet ik durf niet ik wil niet ik durf niet. Ik struisvogel. Ik schrijf eerst nog even deze blog. Daarna stuur ik het door. Ik beloof het. Weet je; Soms wilde ik dat dit de meest saaie blog was ooit. Deze blog is geen doel op zich. Het is een brug. Ik wilde zo graag dat; 'Ze hebben hun aardappelen geschild' het nieuwsbericht was.

​