​Tatjana Het is bijzonder. De blog begon in de eerste dagen van de oorlog met: 'schrijf vooral, we zullen doorgaan zolang we elektriciteit hebben'. Eigenlijk gaat dat nu meer op dan die allereerste dagen. Toen hadden we écht geen idee wat er morgenochtend zou zijn. Maar nu; is soms echt lastig ze te bereiken, bijvoorbeeld drie dagen lang. Geen internet, geen elektriciteit. En ik weet ook dat ze juist in de uurtjes met licht al het gedane werk zo veel mogelijk willen doen.

Lyuda
Bij Lyuda is het van twee uur aan, twee uur uit, om en om, gegaan naar: vier uur uit, twee uur aan.
'Ik loop rond met mijn zelfgemaakt lampje en gekleed als kool. Als je bedenkt hoe rond een kool is en hoeveel laagjes het heeft kun je misschien een beetje om dit grapje lachen. Ik kan me heel goed redden met mijn lampje en ik wen heel snel. Soms denk ik; meer heb ik in de keuken niet nodig.

Lyuda gaat ook wandelen als het donker en koud is. Ze ziet op straat dat meer mensen dat doen 'en het is ook nog gezond'. Veel dagen brengt helpt ze nu op een plek waar camouflagenetten worden gewoven. 'In het begin van de oorlog deed ik dat thuis, nu zijn daar plekken voor. Je leert van elkaar, het is gezelliger en warmer.'

Ik heb al eerder geschreven dat in de loop van de maanden dat íedereen wat heeft; hart-, bloeddruk en nerve-system problemen. Vrijwel iedereen is aan de kalmeringsmiddelen. Het is ze gegund, want ook al is het iets meer 'normal'no', dit wordt natuurlijk nooit normaal. Zelfs als je OK lijkt slaat alle stress en zorgen zich op in je lichaam. Lyuda heeft de laatste tijd hart en bloeddruk problemen en heeft zich gestort op bepaalde voedingsleer en Amerikaanse doktoren van Youtube die ze ook veel doorstuurt. Zij heeft deze gelegenheid aangepakt om temidden van het grauwe haar levensstijl aan te pakken. Ze voelt zich nu veel gezonder en energieker. Biologisch, geen tarwe, aardappel, suiker, pasta, rijst, vooral groente en vlees. Ze heeft er lol in, weet er al veel van en geeft mij ook advies

Anja
​Anja houdt de wereld, net zoals veel mensen, erg klein. 'Je kunt niet zoveel. Ik ga nergens heen, spreek met niemand af, alles gebeurt hier thuis of in het centrum waar ik boodschappen doe. Wij hebben vier uur elektriciteit om twee uur niet. Beter zo dan andersom. Ik ben nog steeds niet gewend aan de thuisleraar zijn van mijn zoon. Oud en Nieuw hebben we thuis gevierd met z'n drieën en de buurvrouw. Haar buurman die was vertrokken naar het leger is weer naar huis gestuurd wegens te weinig ervaring. Blijkbaar is de nood niet zó hoog. Dat geeft mij het idee/inzichtje dat het leger nog mannen genoeg heeft.'

Julya
​Julya woont weer in haar oude appartement met haar dochter en krijgt de volle lading van zonder voorzieningen zitten. En ze 'went' nu pas, in tegenstelling tot iedereen die in het land gebleven is, (ze is nog lang niet gewend) aan luchtalarm, bombardementen in de stad en in de schuilkelder zitten. Zij is de enige die nog vloektirades heeft, en verontwaardigd is dat ze net 'drie uur in de schuilkelders hebben gezeten. Wat een winter voor haar om terug te keren...

'Ik had nog een elektrisch kacheltje gekocht, maar dat heeft ook geen zin als de elektriciteit het niet doen. We gaan dan maar wandelen, door de soms helemaal donkere stad. Op zich hebben we hier een bos naast, maar daar mogen we niet meer komen omdat er mijnen liggen waar de Russen daar zijn geweest. De metro mijd ik met mijn paniekaanvallen, dus eigenlijk lopen we gewoon héél veel door de wijken. Dat is wat we doen. Er is niet zoveel beters te doen.

Ik denk eraan voor mijzelf te beginnen en uniformen voor het leger te naaien in de kamer die ik over heb. Daar zou ik twee naaisters kunnen plaatsen. Dan hoeft Oekraïne die niet te kopen in Polen en help ik de nationale en mijn eigen economie. Nu voelt het alsof ik hier gewoon maar langzaam mijn geld opmaak, want er is hier geen werk te vinden. Het is pijnlijk te zien hoe de economie eraan toe is. Ik zou gokken dat 70 procent van de ondernemingen al niet meer bestaat. Op straat zijn alleen nog maar de winkels met levensmiddelen en medicijnen. Bedrijven richten zich nu op het leger en alles rond de oorlog. Veel grote bedrijven en juist de kleine ondernemers zijn gestopt. Nu pas beseffen we wat voor mooi, groot, welvarend land we hadden en hoe goed we leefden. Deze generatie heeft een ware middenklasse in de grote steden opgebouwd, maar ik denk ook niet dat die stand houdt. Onze kinderen zullen het slechter hebben dan wij en het land weer moeten opbouwen. Ik hoop dat dat met hulp van andere landen geen dertig maar tien jaar duurt.

Ik vier geen kerst. Want ik geloof niet meer in God. Daar ben ik mee opgehouden op de begrafenis van mijn man. Ik zie ook geen God in deze hele oorlog. Waar is God in dit alles? Ik zie geen groter verhaal. Waar is hij bij de verkrachtingen? Ik weet wel dat mijn man aan veel mensen verschijnt in hun dromen. Maar hij zit niet op een wolkje met een bebaarde opa. Hij is in een soort parallelle wereld. Hij is ook de hele tijd bij mij. Ik weet dat ik zeventig procent van alles anders doe dan hij had gewild, maar ik weet niet hoe anders nu en moet mijn eigen keuzes gaan maken. Morgen is het een half jaar dat hij dood is. Ik heb een moeilijke week.'

​Larissa
Larissa is: 'Stabiel slecht en dat gaat ook niet veranderen. Ik heb besloten dat het goed zo is. Ik ben gewoon stabiel slecht totdat hij (haar broer in krijgsgevangenschap) terug komt en zo is het goed en zo kan het niet anders.' Larissa houdt zich op social media veel bezig met het plaatsen en verspreiden van door Rusland vrijgelaten foto's krijgsgevangenen 'voor als familie zoekt'. Dat kan betekenen dat ze weten dat iemand nog leeft. Zelf heeft ze het heel moeilijk met de groepen die worden uitgewisseld: Iedere keer zit hij er tot nu toe niet bij. Dat wordt niet geïnformeerd, dat is een kwestie van constant in contact met elkaar zijn, Telegram-groepen voor vermisten in de gaten houden, het nieuws kijken en met je neus in foto's op social media zitten.


​'Wij zitten op een elektriciteitslijn die pas uit gaat als heel Sumy Oblast zonder stroom komt te zitten, dus behalve korte schakelingen van 20 seconden (als iemand op een centrale een schakel omzet naar een ander gebied) is er niets aan de hand.'

​Ze houdt wel rekening met zo min mogelijk verbruiken en 's nachts wassen. 'En we hebben ook een elektrische kachel, maar die gebruiken we niet want ik weet dat dat kan betekenen dat iemand anders zonder elektriciteit komt te zitten. Wij doen alles nu rondom de 'Petjska'. Die hebben wij gelukkig nog.'

Dag 6 Tatjana​ "Deze vrouwen: zijn niet de enigen. Er zijn meer check ins, maar niet op de blog. Met bijvoorbeeld twee broers in Sumy heb ik 6 woordjes per dag berichtjes. En ook 1 woordje is goed. Alleen even horen of het 'ok' gaat; 'Normalno'. 'Ok' heeft een heel andere betekenis dan 5 dagen geleden en gaat meer over ... 'of je het nog doet'; Het nieuwe 'normal'no'.

Voor elk telefoontje, tenminste als de locatie verschilt van waar ik net heb gebeld .... draai ik binnenstebuiten, tril ik en nog wat meer andere dingen. Nergens is het zeker. Nu is niet straks is niet vannacht etc.... maar niet iedereen zit in de blog. Gelukkig maar, want ook dit kan ik al niet processen. Wat in dit, valt er überhaupt wel te processen? Ik heb het al van uit mijn tenen nodig, nee nog van ver daar voorbij, om deze woorden die jullie lezen; door mij heen op papier te krijgen. Maar. Dit is wat er nu moet gebeuren. Het bestaat nu niet iets anders te doen. 
​
Inmiddels blijkt: dat degenen waar we over schrijven in een soort... strook van onbezet gebied wonen met aan weerszijden Het Russisch leger (zie kaartje). Een soort schiereiland in bezet gebied.....
​Ik kan er niet bij, ook niet een beetje, welke vorm de werkelijkheid heeft aangenomen. ​

​Julya (buiten Kiev) is kort vandaag: "Tan', wat wil je dat ik vertel?! (zij heeft hier tussen deze haakjes en sowiso de meest uitgebreide scheldkanonades) Jullie zien het nieuws toch?! Je ziet toch hoe het met ons gaat! We zitten hier gewoon in ons huisje; Op de plek. We kunnen nergens heen. Ik kan niet meer. Ik houd de bombardementen niet meer vol. Ik huil vanaf de ochtend. Ik houd het niet meer vol van de stress. Dit is angst uit de hel. Dít... is hoe het met ons gaat!"

Iets later: 'Zo. het gaat weer wat beter. en Liza (haar dochter, zie gisteren) heeft geen koorts meer.'

​Larissa: "Nu je belt zijn we net terug van onder de grond. Ja, nu is het hier ook zover. Het eerste luchtalarm. Maar ik zeg nog steeds dat het hier heel goed met ons gaat en niet zoals op andere plekken in Oekraïne. Hier werd vandaag gratis melk uitgedeeld op straat omdat alle gebouwen/fabrieken dicht zijn en de koeien toch doorgaan met melk geven.

Je merkt nu, na een paar dagen, echt dat de winkels leeg worden. Wij zitten hier (Sumy provincie) natuurlijk aan twee kanten door Russen omringd. Er is nergens transport meer mogelijk. Bruggen zijn gebombardeerd, Alle wegen zijn afgesloten, en de mate waarin wordt steeds heftiger.
Overal zijn.... (ik zoek een woord: anti-tank kruizen) Nu zijn er ook weg-mijnen. Ik hoor dat onze gouverneur nu overlegt met de Russen om door de Russen heen toch een voedsel-bevoorrading in ons gebied toe te laten. "

Anja: was vandaag niet bereikbaar. ​

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Wil je steun geven dat kan. Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

​Lees de hele serie 'Stemmen uit Oekraine' ​

​Lyuda "Ik zit tegen de wens van mijn man (zie dag I) toch alleen thuis. Ik wil niet meer vluchten. Als ze gaan schieten, dan duik ik weg van de ramen en als ze gaan bombarderen dan ga ik naar de kelders. Ik vond het eerst wel eng alleen thuis te zitten, maar met jou praten helpt ook. Ik had gisteren een shock. Ik had whatsapp contact met een vrouw, een oude bekende, uit Rusland. Ze zei dat er geen oorlog is. Ik stuurde haar een foto van gebombardeerde huizen en mensen in de kelder. Ze zei dat ik loog. En blijkbaar is Poetin niet de enige. En ze zei dat velen daar bereid zijn om hier te komen on ons her op te voeden. Blijkbaar weten zij beter dan wijzelf hoe wij in ons eigen land moeten leven."

​Larissa "Hier is het rustig. Ik ben nu gewoon thuis met de kinderen. Mijn man is elektriciën en is nu elektriciteit aan het aanleggen voor in de schuilkelders. Gewoon voor; je weet maar nooit. Ik wil ook wat doen, maar voel mijzelf een beetje plaatsgebonden, want ik heb hier mijn kinderen thuis. Mijn oudste dochter nog niet. Zij zit nog in Sumy. Daar is het sinds vanochtend weer rustig. De evacuaties zijn weer op gang gekomen. maar zij is nog niet aan de beurt. Als eerste brengen ze nu degenen die daar in het ziekenhuis lagen weg. Wie weet hoe lang dat cordon open blijft en wanneer ze aan de beurt komt."

"Wij moeten hier voor eens en altijd doorheen, Tanyusha, zodat dit circus een keer ophoudt. Daarna hebben we heel veel werk te doen en gaan we dit land grondig, in alle uithoeken herbouwen. Maar eerst dit.  We hadden al jaren de toestand van de Krim. en nu dit. Stel je voor dat iemand keer op keer in jouw huiskamer kom; Ik kom jou redden. Die gordijnen hebben niet de goede kleur. Die bank moet anders en je kookt je pap ook niet op de juiste manier. Iedereen is zo ongelofelijk boos. Laat ze maar komen. We zullen met onze blote handen op hun tanks klimmen. Rusland had gerekend op een rustig uitje naar Kiev, een paradewandeling op de boulevards. Waar ze geen rekening mee hadden gehouden is met een land waar iedereen wat doet. Niemand doet niets. De Hooligans in Kiev trekken stukken kapotte asfalt van de weg om de voertuigen ervan langs te geven. Mensen hangen uit hun huizen om Molotov Cocktails te gooien. Net-geen-kinderen-meer kruipen 's nachts onder de voertuigen om ze te ontmantelen. Mensen klimmen met hun blote handen op de tank."

"We hebben hier vandaag in de stad een deserteur opgepakt. Die heb je hier nu overal (in de provincie). Verloren jongens. Soms alleen, soms in groepjes. Soms stelen plunderen ze een winkel om aan eten te komen. Soms zijn ze naar burger omgekleed, soms nog in uniform. Soms zijn ze zelf gevlucht. soms is bijvoorbeeld hun commandant gedood en weten ze gewoon niet meer waar ze heen moeten."

​Anya "Het is hier een normale, rustige dag. Vannacht was het stil, alleen 's nachts ging in Shostka het alarm. We hebben net zoals iedereen de ramen afgeplakt. Nergens mag licht naar buiten en we hebben nu een avondklok vanaf zes uur. Mijn man is voor vannacht opgeroepen om het bedrijf waar hij werkt te bewaken. Hij wil ons helemaal niet achterlaten. Dus vannacht is hij niet bij ons. Nu hebben we alleen een hele grote buurman voor als er iets gebeurt. Ik vind dat wel spannend, maar er gebeurt vast niets. En er wordt hier nu overal, ook in ons dorp, in elke straat, 's nachts gepatrouilleerd door een burgerpatrouille. Mijn man zit daar nu ook bij."

"Weet je waar ik nu tegen aan loop? Ik heb even een moeilijke dag. Al is het geen groot verhaal. Het feit dat we al vijf dagen met heel veel mensen samenleven op een hele kleine ruimte. We hebben familieleden in huis genomen. Daarmee zitten we binnen. We moeten de ramen afsluiten. Er mag geen licht doorheen. We mogen niet meer naar buiten na 6 uur 's avonds. Alle nachten brengen we door met een paar buurtgezinnen in onze kelders. De hele tijd met veel te veel mensen in een veel te kleine, donkere ruimte. Misschien is het ook de allereerste shock die eraf gaat, waardoor je weer iets gaat  voelen. Ik kan me voorstellen dat wel meer mensen daar nu mee te maken krijgen."

​Aan het eind van dit gesprek had ik Anja ervan verzekerd dat het best kan om even een half uurtje te wandelen langs de oevers van ons naastgelegen meer. Ik hoop dat ze het écht gaat doen.

Julya kan alleen berichten sturen. Dus haar verhalen zijn veel.... geconcentreerder. 
"Vannacht was het stiller rond Kiev. Ze hebben hier alleen een voorstadje zowat met de grond gelijk gemaakt. Ze richten zich nu vooral op andere steden: Sumy, Konotop, Nezhin, Tjernigiv. Wij hebben voor het eerst kunnen slapen. Maar vandaag is mijn kind ziek geworden. Die ben ik nu aan het verzorgen. Iedereen wacht nu op de uitslagen van de onderhandelingen. We moeten allemaal blijven geloven in het beste. Dat is belangrijk. Slava Oekraïna!"

Deze Groet.... 'Slava Oekraïna'; Ukraine be praised is de beste vertaling die ik even kan bedenken, is nu heel belangrijk. Het wordt de hele dag tegen elkaar geroepen en speelt nu ook een grote rol in erachter komen wie iemand/een soldaat is op straat: is het een Rus of een Oekraïner? Je hoort het nu ook in alle filmpjes ect. Let daar maar eens op. Ik kan een andere keer er meer over vertellen. maar gewoon als tip: Stel: je wilt iemand uit Oekraïne een hart onder de riem steken, dan vinden ze het vast heel leuk te horen dat je deze groet kent. Dat is al een warm teken van solidariteit.

De één zegt: Slava Ukraina. 'Praised be Ukraine!'
De ander antwoordt: Geroiyam Slava! 'Praised be the heroes'

Een halve dag na het beschikbaar maken van de rekening heb ik de eerste 1200 euro mogen overmaken naar Lyuda. Ook dit gebeurt. Uitroeptekens en emoticons kunnen dit niet goed beschrijven. Misschien kan Lyuda dit beter doen: 'Ik huil als ik de steunbetuigingen.' (zie ook de foto's van gisteren!) De hele wereld ziet dit. Weet je, zonder deze hele wereld aan steun en hulp weet ik niet of wij dit zo hadden volgehouden. Het is zón troostend gevoel te voelen dat onze pijn niet alleen ónze pijn is.' De donkerste donker zorgt ook weer voor het lichtste licht. Ook jullie zijn kaarsjes. Blijf kaarsjes. Ik wens dit bedrag een behouden vaart naar de andere kant van de lijn. Duwen jullie even mee? En uiteraard houd ik jullie op de hoogte. We are in this together.

​Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. ​