Larissa heeft al meer dan een jaar geen nieuws van haar broer Slavik in krijgsgevangenschap. Hij werd gevangen genomen bij de overgave van AzovStal in Marioepol. Een eerste teken van leven verscheen toen hij als gewonde na het bombardement op de gevangenis met krijgsgevangenen op de Russische staatstelevisie 'geïnterviewd'. Vanuit zijn ziekenhuisbed werd hem gevraagd waarom zij Mariupol zo verwoest hadden. Zo weten ze dat hij leeft. Daarna niets meer.
​
Soms reageert ze 'filosofisch', zoals ze het zelf noemt op de vraag wat dat met haar doet; 'Als het zo is betekent het dat het zo moet zijn. God verhoedt hem voor wat ergens.' Voor Slavik zet ik regelmatig een kaarsje.

Maar ik weet hoe het met haar gaat. Ze verkeert in een diepe depressie die niet meer hysterisch is, maar gelaten. Ze heeft haar textieldruk bedrijf opgedoekt. 'Er komt niets meer uit mijn handen. Laatst kreeg ik een opdracht om mokken te bedrukken. Het was niet eens een creatieve opdracht. Ik heb drie dagen gestrest om te beginnen. Ik kan dit niet meer. We reageren allemaal op onze eigen manier op deze situatie, Tanyush. Jij zo. Ik zo.' Larissa is ervan overtuigd dat de stress van de oorlog mijn ziekte een handje heeft geholpen. Ik ben het daar niet mee oneens.

Het antwoord op de vraag of er nieuws over hem is, is iedere keer een confrontatie met het verdrietige ongewisse. Daarom vraag ik het vaak niet meer. Ze zal het vertellen als er nieuws is. Ze kijkt uit naar dat haar vijf kinderen weer naar school gaan en ze zelf weer haar opleiding tot weefster zal vervolgen.
​
Vrijwilligerswerk doet ze niet meer. De plek waar ze eerst camouflagenetten vlochten wordt 'Hoe zal ik het je zeggen, Tanyush, wordt 'gebruikt', je weet wel. Er is de wantrouwigheid dingen over de telefoon te zegggen in geval van afluisteren. Ik weet genoeg. Overal, ook in dorpjes, worden gebouwen in gebruik genomen voor huisvesting van militairen en daarbijbehorende aangelegenheden. Voor het geval dat.
En dat blijft ook zo'n onuitgesproken hamer van Damocles. Wat gaat er gebeuren met de Sumy provincie? Elke dag is, soms onbewust, spannend. De beschietingen en bombardementen gaan door. Eer-eergisteren was een bombardement van Sumy zelfs hier nog in het nieuws. De grensplaatsen hebben het nu heel zwaar, waar men al gewend was aan dagelijkse inslagen. De mensen daar die toch niet van huis willen trekken naar een halte verder, naar bijvoorbeeld Shostka, waar nu veel vluchtelingen zitten. Dit leidt tot ongekende hoge huurprijzen, wat weer geheel in lijn met de publieke verontwaardiging leidt tot verwijten van profiteren van leed. Uit de blog denkt nog niemand aan vertrekken. Ik voel wel noodzaak mijn zolder te verbouwen. Larissa zegt: 'Waar kunnen wij heen met vijf kinderen?' Maar dat kunnen wij toch, mensen?

Anja maakt zich klaar op weer een jaar online les voor haar zoon. In Oekraïne mogen alleen de scholen fysiek open die genoeg plek in de schuilkelders hebben voor de leerlingen die ze hebben. De school van Vanja, haar zoon heeft dat niet. Voor hoeveel kinderen in de schuilkelders heeft de school van jouw kind plek? Ook maakt ze zich weer op voor een nieuwe winter met stroom- en gasuitval waar de overheid voor waarschuwt.

De wapenfabriek waar ze werkte is gebombardeerd, is overgeheveld naar een nieuwe locatie. Ze heeft helpen verhuizen en werkt nu daar ze daar waar het weer gebombardeerd kan worden, 'maar dat geldt in principe voor alle plekken.'
​
In Oekraïne vindt nu een grootschalige militaire herkeuring plaats. Niet persé met dienst doen ter gevolg, wel vaak en zeker wel ter aanvulling van de vissenvijver. Haar man heeft nog geen oproep gekregen. Zijn broer wel. Hij vecht nu, daar waar het heet is.
Haar bijenhoning-jaar is slecht geweest omdat veel van de klanten al zijn gevlucht.

​Julya is in Kyiv na het omkomen van haar man aan huis voor zichzelf begonnen in vrouwen-ontharing. Dat is echter 'een beetje erbij en soms tegen vrijwillige bijdrage'. Haar echte roeping en waar ze haar dagen voor inzet is voor 'de organisatie voor de vrouwen en kinderen van omgekomen strijders'. 'We zijn nu met meer dan 2000 leden (vrouwen) en ik haal er in mijn eigen rouw mijn vervulling uit. Sommige vrouwen hebben net hun man verloren en ik ben al wat verder. Dan kan ik hun psychologisch helpen en voel ik dat ik van betekenis kan zijn. 

Wel is ze heel negatief over het land en de mensen. 'Ik heb zelfs weerstand naar buiten te gaan in het park en weer die picknicks en het zwemmen te zien. Is er geen oorlog? Er wordt gedaan of de oorlog in het oosten is, maar het is de oorlog van ons allemaal. Ik vraag me regelmatig af of mijn man er wijs aan heeft gedaan in het leger te willen om die (scheldwoord) beschermen.' (Ikzelf sta iets anders in of mensen in tijden van oorlog mogen 'vieren/ontspannen', maar geef haar woorden door. Ik snap haar punt ook heel goed). Uit name van deze organisatie zet Julya zich nu heel veel in voor het inzamelingen van geld en goederen voor speelgoed voor kinderen van wie de vader is omgekomen, nieuwe camouflagenetten, signaalversterkers om van het front makkelijker naar huis te kunnen bellen en noem maar op. Het is echt een hele way of life, niet iets voor erbij, en she is on it.

Het meest beeldend deze keer voor de situatie nu is het verhaal van Lyuda.
Lyuda maakt zich klaar om eind oktober, begin november oma te worden. Haar oudste zoon is vorige zomer getrouwd met Julya (niet te verwarren met.... dit is Lyuda's Julya) en nu verwachten ze een kindje, een jongetje. Met man aan het front is zij vooral de deelgenoot in de zwangerschap. Elke dag belt Julya haar en ze doen samen al die dingen als kinderwagen uitzoeken, uitzet kopen en doktersbezoeken. Het is geen makkelijke zwangerschap. In de vorige blog kon je al lezen hoe Julya in het ziekenhuis lag met bloedingen en belde met Miroslav in een ander deel van Oekraïne die ook in het ziekenhuis lag met granaatscherven. Daarna is ze weer thuis gekomen en nog een keer opgenomen met bloedingen. En nu nóg een keer wegens gebroken vliezen.

Lyuda, behalve schoonmoeder ook voormalig kinderverpleegster, reist iedere keer met haar mee naar Sumy, de provinciehoofdstad en staat haar bij. Nu ook. 'Het is de stress. Dat is het. Ik ben nu heel druk met hun huis. Terwijl we in het ziekenhuis waren belden de buren dat er vanuit Julya's appartement water stroomde in hun huis. Dus ik snel daar naartoe (vier uur met de trein) en bleek dat de boiler was geknapt en het hele huis blank stond. Dan volgt er een technische uiteenzetting, maar waar het op neer komt is dat Lyuda nu de verbouwing van het hele appartement op zich neemt. 'Alle vloeren en muren moeten opnieuw. Ik kan heel veel zelf, maar niet electra of een hele keuken plaatsen. Dus zochten we een verbouwer. Elke keer als de verbouwer komt moet ik daarheen. Hij belt heel vaak als ik al onderweg ben; ik kom een half uur of twee uur later. Ik zeur niet, want weet je hoe lang het heeft geduurd om een verbouwer te kunnen vinden? Er zijn geen vakmannen meer over. Ze zijn hier weggetrokken of vechten in het leger.

Lyuda is mijn eeuwige optimist. Ze zegt: 'Gelukkig dat dat nu allemaal gebeurt voordat de baby komt en niet daarna.' Beat that. En; 'Gelukkig is Julya sinds afgelopen zaterdag weer thuis. En de baby weegt al 1850 gram. Die haalt met gemak zijn 3 kilo.' Julya wil graag dat haar man bij de bevalling is, maar wie weet of dat lukt en of hij vrij krijgt.

​'Met mijn man en zoon vind ik het nu zo lastig om te praten. Ze zijn zo gespannen en boos. Met mijn man moet ik zo zorgvuldig mijn woorden kiezen dat ik helemaal niet meer weet wat ik moet zeggen. Laatst vroeg ik; 'Hoe zit het daar? Weet je al wanneer je wordt gerouleerd (gewisseld om vrij te krijgen om op korte vakantie thuis te komen) en hij barstte uit: 'Over welk rouleren heb je het?! Er zijn helemaal geen mensen om mee te rouleren! Laatst barstte hij zelfs uit toen ik vroeg of alles goed was ('normal'no'). 'Hoe bedoel je 'goed?' 'Ik weet niet wat jouw definitie van 'goed' is!' Ik weet helemaal niet meer wat ik tegen hem kan zeggen. Mijn zoon is ook zo. Laatst is hij over de telefoon zo uitgevallen omdat we de verkeerde literhoeveelheid in de nieuwe boiler hadden, dat ik heb opgehangen.

Miroslav, haar zoon dus, is na revalidatie van zijn verwondingen weer terug het leger in. Hij vecht echter niet meer met zijn vader samen in het lokaal bataljon van Shostka. Hij zit nu na maanden trainen bij de nationale elitegroepen. Ze zijn wel weer bij elkaar in de buurt gepositioneerd. Beiden zitten om de stad Lyman heen, boven Bachmut. Wie het nieuws volgt, weet: Dat is actief gebied.

Ik vraag ook de grotere dingen, zoals de toekomstperspectieven en het verloop van de oorlog.
Vitalik, Lyuda's man antwoordt typerend gevat; 'Die kan ik vanuit mijn loopgraaf niet zien.'

Een oude vriend belt vanuit het front, ook bij Lyman met de vraag of het mogelijk is zijn vrouw en dochter te huisvesten in Nederland, het liefst bij mij in de buurt. Hij komt ook uit Shostka en heeft zijn vrouw eindelijk kunnen overhalen te vertrekken omdat 'ik niet echt kan zeggen dat we verliezen, maar ook niet echt dat we winnen. Mijn perspectieven over de toekomst zijn een stuk slechter geworden. Ik wil dat ze daar weg gaan.'

Julya stuurde Miroslav verschillende foto's van varianten van kinderbedjes. 'Welke zullen we nemen?' 'Wat vindt je van deze?' 'en van deze?' enzovoorts. Miroslav antwoordde: Kies jij maar uit welke jij het mooiste vindt en het comfortabelst. Jij gaat het gebruiken.' Julya antwoordde; 'Hoezo 'ik ga het gebruiken'? We gaan het toch samen doen? Jij komt toch straks thuis en dan gaan we beiden 's nachts opstaan en het samen gebruiken?' Hij antwoordde kort; 'Was dat maar zo.'

​Ik wil afsluiten met een plaatje en nog wat praktische punten en vragen. Gelukkig hoeven we niet alles zelf te doen.

​Het doek Life Force is indestructible (je kunt nog steeds bijdragen voor krachtiger en sterker terugkomen.  http://Gofund.me/4713d194) is klaar en in mijn handen. Dat is geen klein moment. Het is prachtig. Laat het schijnen en kracht brengen. Tot de onthulling kan ik het helaas niet laten zien. Hiervoor ben ik op zoek naar locaties waar het kan hangen en kan inspireren, dienen als krachtbron of informeren, bijvoorbeeld op locaties waar Oekraïners komen of waar men bewustzijn brengt over oorlog. Als je iets weet of met mij wil sparren neem dan contact met mij op: tatjanakirienko@gmail.com of 0647794902

• Julya uit de blog heeft met haar organisatie van vrouwen van omgekomen strijders een foto-expositie georganiseerd van 100 vrouwen met bijbehorende interviews. De expositie is nu in Polen. Er is ook een kleinere versie waarin 25 vrouwen van omgekomen strijders hun eigen kunstwerk maken ter verwerking met bijbehorend verhaal. Misschien is het ook interessant dat naar Nederland te halen? Ook hier hoor ik graag ideeën over. Wellicht samen met mijn Life Force?
• Zoals je hebt gelezen heeft een vriend mij gevraagd naar de huisvestingsmogelijkheden van vrouw en dochter in Nederland. Hoe kan ik hen hierin het beste ter zijde staan en faciliteren dat zij hopelijk een beetje in de buurt komen te verblijven zodat ik een oogje in het zeil kan houden? Zeg aub niet 'neem contact op met de gemeente', want dat heb ik al ongeveer zes keer gedaan over verschillende vragen en inmiddels stuur ík hen informatie.
• Deze zomer ben ik heel veel opgetrokken met een dierbare Oekraïnse. We hebben samen gehuild, gelachen en heel veel geprocest. Ik heb gemerkt hoe dit bij mij ontbrak en hoe goed het voor mij is. Ik zou meer in contact willen staan met real-life Oekraïeners in Nederland. Dit is geen praktisch puntje. Dit is gewoon een wens.

En helemaal als laatst wil ik afsluiten met een lied dat ook zonder woorden te verstaan is en die ook diepte schoonheid geeft.

​Tatjana Het is bijzonder. De blog begon in de eerste dagen van de oorlog met: 'schrijf vooral, we zullen doorgaan zolang we elektriciteit hebben'. Eigenlijk gaat dat nu meer op dan die allereerste dagen. Toen hadden we écht geen idee wat er morgenochtend zou zijn. Maar nu; is soms echt lastig ze te bereiken, bijvoorbeeld drie dagen lang. Geen internet, geen elektriciteit. En ik weet ook dat ze juist in de uurtjes met licht al het gedane werk zo veel mogelijk willen doen.

Lyuda
Bij Lyuda is het van twee uur aan, twee uur uit, om en om, gegaan naar: vier uur uit, twee uur aan.
'Ik loop rond met mijn zelfgemaakt lampje en gekleed als kool. Als je bedenkt hoe rond een kool is en hoeveel laagjes het heeft kun je misschien een beetje om dit grapje lachen. Ik kan me heel goed redden met mijn lampje en ik wen heel snel. Soms denk ik; meer heb ik in de keuken niet nodig.

Lyuda gaat ook wandelen als het donker en koud is. Ze ziet op straat dat meer mensen dat doen 'en het is ook nog gezond'. Veel dagen brengt helpt ze nu op een plek waar camouflagenetten worden gewoven. 'In het begin van de oorlog deed ik dat thuis, nu zijn daar plekken voor. Je leert van elkaar, het is gezelliger en warmer.'

Ik heb al eerder geschreven dat in de loop van de maanden dat íedereen wat heeft; hart-, bloeddruk en nerve-system problemen. Vrijwel iedereen is aan de kalmeringsmiddelen. Het is ze gegund, want ook al is het iets meer 'normal'no', dit wordt natuurlijk nooit normaal. Zelfs als je OK lijkt slaat alle stress en zorgen zich op in je lichaam. Lyuda heeft de laatste tijd hart en bloeddruk problemen en heeft zich gestort op bepaalde voedingsleer en Amerikaanse doktoren van Youtube die ze ook veel doorstuurt. Zij heeft deze gelegenheid aangepakt om temidden van het grauwe haar levensstijl aan te pakken. Ze voelt zich nu veel gezonder en energieker. Biologisch, geen tarwe, aardappel, suiker, pasta, rijst, vooral groente en vlees. Ze heeft er lol in, weet er al veel van en geeft mij ook advies

Anja
​Anja houdt de wereld, net zoals veel mensen, erg klein. 'Je kunt niet zoveel. Ik ga nergens heen, spreek met niemand af, alles gebeurt hier thuis of in het centrum waar ik boodschappen doe. Wij hebben vier uur elektriciteit om twee uur niet. Beter zo dan andersom. Ik ben nog steeds niet gewend aan de thuisleraar zijn van mijn zoon. Oud en Nieuw hebben we thuis gevierd met z'n drieën en de buurvrouw. Haar buurman die was vertrokken naar het leger is weer naar huis gestuurd wegens te weinig ervaring. Blijkbaar is de nood niet zó hoog. Dat geeft mij het idee/inzichtje dat het leger nog mannen genoeg heeft.'

Julya
​Julya woont weer in haar oude appartement met haar dochter en krijgt de volle lading van zonder voorzieningen zitten. En ze 'went' nu pas, in tegenstelling tot iedereen die in het land gebleven is, (ze is nog lang niet gewend) aan luchtalarm, bombardementen in de stad en in de schuilkelder zitten. Zij is de enige die nog vloektirades heeft, en verontwaardigd is dat ze net 'drie uur in de schuilkelders hebben gezeten. Wat een winter voor haar om terug te keren...

'Ik had nog een elektrisch kacheltje gekocht, maar dat heeft ook geen zin als de elektriciteit het niet doen. We gaan dan maar wandelen, door de soms helemaal donkere stad. Op zich hebben we hier een bos naast, maar daar mogen we niet meer komen omdat er mijnen liggen waar de Russen daar zijn geweest. De metro mijd ik met mijn paniekaanvallen, dus eigenlijk lopen we gewoon héél veel door de wijken. Dat is wat we doen. Er is niet zoveel beters te doen.

Ik denk eraan voor mijzelf te beginnen en uniformen voor het leger te naaien in de kamer die ik over heb. Daar zou ik twee naaisters kunnen plaatsen. Dan hoeft Oekraïne die niet te kopen in Polen en help ik de nationale en mijn eigen economie. Nu voelt het alsof ik hier gewoon maar langzaam mijn geld opmaak, want er is hier geen werk te vinden. Het is pijnlijk te zien hoe de economie eraan toe is. Ik zou gokken dat 70 procent van de ondernemingen al niet meer bestaat. Op straat zijn alleen nog maar de winkels met levensmiddelen en medicijnen. Bedrijven richten zich nu op het leger en alles rond de oorlog. Veel grote bedrijven en juist de kleine ondernemers zijn gestopt. Nu pas beseffen we wat voor mooi, groot, welvarend land we hadden en hoe goed we leefden. Deze generatie heeft een ware middenklasse in de grote steden opgebouwd, maar ik denk ook niet dat die stand houdt. Onze kinderen zullen het slechter hebben dan wij en het land weer moeten opbouwen. Ik hoop dat dat met hulp van andere landen geen dertig maar tien jaar duurt.

Ik vier geen kerst. Want ik geloof niet meer in God. Daar ben ik mee opgehouden op de begrafenis van mijn man. Ik zie ook geen God in deze hele oorlog. Waar is God in dit alles? Ik zie geen groter verhaal. Waar is hij bij de verkrachtingen? Ik weet wel dat mijn man aan veel mensen verschijnt in hun dromen. Maar hij zit niet op een wolkje met een bebaarde opa. Hij is in een soort parallelle wereld. Hij is ook de hele tijd bij mij. Ik weet dat ik zeventig procent van alles anders doe dan hij had gewild, maar ik weet niet hoe anders nu en moet mijn eigen keuzes gaan maken. Morgen is het een half jaar dat hij dood is. Ik heb een moeilijke week.'

​Larissa
Larissa is: 'Stabiel slecht en dat gaat ook niet veranderen. Ik heb besloten dat het goed zo is. Ik ben gewoon stabiel slecht totdat hij (haar broer in krijgsgevangenschap) terug komt en zo is het goed en zo kan het niet anders.' Larissa houdt zich op social media veel bezig met het plaatsen en verspreiden van door Rusland vrijgelaten foto's krijgsgevangenen 'voor als familie zoekt'. Dat kan betekenen dat ze weten dat iemand nog leeft. Zelf heeft ze het heel moeilijk met de groepen die worden uitgewisseld: Iedere keer zit hij er tot nu toe niet bij. Dat wordt niet geïnformeerd, dat is een kwestie van constant in contact met elkaar zijn, Telegram-groepen voor vermisten in de gaten houden, het nieuws kijken en met je neus in foto's op social media zitten.


​'Wij zitten op een elektriciteitslijn die pas uit gaat als heel Sumy Oblast zonder stroom komt te zitten, dus behalve korte schakelingen van 20 seconden (als iemand op een centrale een schakel omzet naar een ander gebied) is er niets aan de hand.'

​Ze houdt wel rekening met zo min mogelijk verbruiken en 's nachts wassen. 'En we hebben ook een elektrische kachel, maar die gebruiken we niet want ik weet dat dat kan betekenen dat iemand anders zonder elektriciteit komt te zitten. Wij doen alles nu rondom de 'Petjska'. Die hebben wij gelukkig nog.'

Dag 6 Tatjana​ "Deze vrouwen: zijn niet de enigen. Er zijn meer check ins, maar niet op de blog. Met bijvoorbeeld twee broers in Sumy heb ik 6 woordjes per dag berichtjes. En ook 1 woordje is goed. Alleen even horen of het 'ok' gaat; 'Normalno'. 'Ok' heeft een heel andere betekenis dan 5 dagen geleden en gaat meer over ... 'of je het nog doet'; Het nieuwe 'normal'no'.

Voor elk telefoontje, tenminste als de locatie verschilt van waar ik net heb gebeld .... draai ik binnenstebuiten, tril ik en nog wat meer andere dingen. Nergens is het zeker. Nu is niet straks is niet vannacht etc.... maar niet iedereen zit in de blog. Gelukkig maar, want ook dit kan ik al niet processen. Wat in dit, valt er überhaupt wel te processen? Ik heb het al van uit mijn tenen nodig, nee nog van ver daar voorbij, om deze woorden die jullie lezen; door mij heen op papier te krijgen. Maar. Dit is wat er nu moet gebeuren. Het bestaat nu niet iets anders te doen. 
​
Inmiddels blijkt: dat degenen waar we over schrijven in een soort... strook van onbezet gebied wonen met aan weerszijden Het Russisch leger (zie kaartje). Een soort schiereiland in bezet gebied.....
​Ik kan er niet bij, ook niet een beetje, welke vorm de werkelijkheid heeft aangenomen. ​

​Julya (buiten Kiev) is kort vandaag: "Tan', wat wil je dat ik vertel?! (zij heeft hier tussen deze haakjes en sowiso de meest uitgebreide scheldkanonades) Jullie zien het nieuws toch?! Je ziet toch hoe het met ons gaat! We zitten hier gewoon in ons huisje; Op de plek. We kunnen nergens heen. Ik kan niet meer. Ik houd de bombardementen niet meer vol. Ik huil vanaf de ochtend. Ik houd het niet meer vol van de stress. Dit is angst uit de hel. Dít... is hoe het met ons gaat!"

Iets later: 'Zo. het gaat weer wat beter. en Liza (haar dochter, zie gisteren) heeft geen koorts meer.'

​Larissa: "Nu je belt zijn we net terug van onder de grond. Ja, nu is het hier ook zover. Het eerste luchtalarm. Maar ik zeg nog steeds dat het hier heel goed met ons gaat en niet zoals op andere plekken in Oekraïne. Hier werd vandaag gratis melk uitgedeeld op straat omdat alle gebouwen/fabrieken dicht zijn en de koeien toch doorgaan met melk geven.

Je merkt nu, na een paar dagen, echt dat de winkels leeg worden. Wij zitten hier (Sumy provincie) natuurlijk aan twee kanten door Russen omringd. Er is nergens transport meer mogelijk. Bruggen zijn gebombardeerd, Alle wegen zijn afgesloten, en de mate waarin wordt steeds heftiger.
Overal zijn.... (ik zoek een woord: anti-tank kruizen) Nu zijn er ook weg-mijnen. Ik hoor dat onze gouverneur nu overlegt met de Russen om door de Russen heen toch een voedsel-bevoorrading in ons gebied toe te laten. "

Anja: was vandaag niet bereikbaar. ​

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Wil je steun geven dat kan. Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

​Lees de hele serie 'Stemmen uit Oekraine' ​

​Lyuda "Ik zit tegen de wens van mijn man (zie dag I) toch alleen thuis. Ik wil niet meer vluchten. Als ze gaan schieten, dan duik ik weg van de ramen en als ze gaan bombarderen dan ga ik naar de kelders. Ik vond het eerst wel eng alleen thuis te zitten, maar met jou praten helpt ook. Ik had gisteren een shock. Ik had whatsapp contact met een vrouw, een oude bekende, uit Rusland. Ze zei dat er geen oorlog is. Ik stuurde haar een foto van gebombardeerde huizen en mensen in de kelder. Ze zei dat ik loog. En blijkbaar is Poetin niet de enige. En ze zei dat velen daar bereid zijn om hier te komen on ons her op te voeden. Blijkbaar weten zij beter dan wijzelf hoe wij in ons eigen land moeten leven."

​Larissa "Hier is het rustig. Ik ben nu gewoon thuis met de kinderen. Mijn man is elektriciën en is nu elektriciteit aan het aanleggen voor in de schuilkelders. Gewoon voor; je weet maar nooit. Ik wil ook wat doen, maar voel mijzelf een beetje plaatsgebonden, want ik heb hier mijn kinderen thuis. Mijn oudste dochter nog niet. Zij zit nog in Sumy. Daar is het sinds vanochtend weer rustig. De evacuaties zijn weer op gang gekomen. maar zij is nog niet aan de beurt. Als eerste brengen ze nu degenen die daar in het ziekenhuis lagen weg. Wie weet hoe lang dat cordon open blijft en wanneer ze aan de beurt komt."

"Wij moeten hier voor eens en altijd doorheen, Tanyusha, zodat dit circus een keer ophoudt. Daarna hebben we heel veel werk te doen en gaan we dit land grondig, in alle uithoeken herbouwen. Maar eerst dit.  We hadden al jaren de toestand van de Krim. en nu dit. Stel je voor dat iemand keer op keer in jouw huiskamer kom; Ik kom jou redden. Die gordijnen hebben niet de goede kleur. Die bank moet anders en je kookt je pap ook niet op de juiste manier. Iedereen is zo ongelofelijk boos. Laat ze maar komen. We zullen met onze blote handen op hun tanks klimmen. Rusland had gerekend op een rustig uitje naar Kiev, een paradewandeling op de boulevards. Waar ze geen rekening mee hadden gehouden is met een land waar iedereen wat doet. Niemand doet niets. De Hooligans in Kiev trekken stukken kapotte asfalt van de weg om de voertuigen ervan langs te geven. Mensen hangen uit hun huizen om Molotov Cocktails te gooien. Net-geen-kinderen-meer kruipen 's nachts onder de voertuigen om ze te ontmantelen. Mensen klimmen met hun blote handen op de tank."

"We hebben hier vandaag in de stad een deserteur opgepakt. Die heb je hier nu overal (in de provincie). Verloren jongens. Soms alleen, soms in groepjes. Soms stelen plunderen ze een winkel om aan eten te komen. Soms zijn ze naar burger omgekleed, soms nog in uniform. Soms zijn ze zelf gevlucht. soms is bijvoorbeeld hun commandant gedood en weten ze gewoon niet meer waar ze heen moeten."

​Anya "Het is hier een normale, rustige dag. Vannacht was het stil, alleen 's nachts ging in Shostka het alarm. We hebben net zoals iedereen de ramen afgeplakt. Nergens mag licht naar buiten en we hebben nu een avondklok vanaf zes uur. Mijn man is voor vannacht opgeroepen om het bedrijf waar hij werkt te bewaken. Hij wil ons helemaal niet achterlaten. Dus vannacht is hij niet bij ons. Nu hebben we alleen een hele grote buurman voor als er iets gebeurt. Ik vind dat wel spannend, maar er gebeurt vast niets. En er wordt hier nu overal, ook in ons dorp, in elke straat, 's nachts gepatrouilleerd door een burgerpatrouille. Mijn man zit daar nu ook bij."

"Weet je waar ik nu tegen aan loop? Ik heb even een moeilijke dag. Al is het geen groot verhaal. Het feit dat we al vijf dagen met heel veel mensen samenleven op een hele kleine ruimte. We hebben familieleden in huis genomen. Daarmee zitten we binnen. We moeten de ramen afsluiten. Er mag geen licht doorheen. We mogen niet meer naar buiten na 6 uur 's avonds. Alle nachten brengen we door met een paar buurtgezinnen in onze kelders. De hele tijd met veel te veel mensen in een veel te kleine, donkere ruimte. Misschien is het ook de allereerste shock die eraf gaat, waardoor je weer iets gaat  voelen. Ik kan me voorstellen dat wel meer mensen daar nu mee te maken krijgen."

​Aan het eind van dit gesprek had ik Anja ervan verzekerd dat het best kan om even een half uurtje te wandelen langs de oevers van ons naastgelegen meer. Ik hoop dat ze het écht gaat doen.

Julya kan alleen berichten sturen. Dus haar verhalen zijn veel.... geconcentreerder. 
"Vannacht was het stiller rond Kiev. Ze hebben hier alleen een voorstadje zowat met de grond gelijk gemaakt. Ze richten zich nu vooral op andere steden: Sumy, Konotop, Nezhin, Tjernigiv. Wij hebben voor het eerst kunnen slapen. Maar vandaag is mijn kind ziek geworden. Die ben ik nu aan het verzorgen. Iedereen wacht nu op de uitslagen van de onderhandelingen. We moeten allemaal blijven geloven in het beste. Dat is belangrijk. Slava Oekraïna!"

Deze Groet.... 'Slava Oekraïna'; Ukraine be praised is de beste vertaling die ik even kan bedenken, is nu heel belangrijk. Het wordt de hele dag tegen elkaar geroepen en speelt nu ook een grote rol in erachter komen wie iemand/een soldaat is op straat: is het een Rus of een Oekraïner? Je hoort het nu ook in alle filmpjes ect. Let daar maar eens op. Ik kan een andere keer er meer over vertellen. maar gewoon als tip: Stel: je wilt iemand uit Oekraïne een hart onder de riem steken, dan vinden ze het vast heel leuk te horen dat je deze groet kent. Dat is al een warm teken van solidariteit.

De één zegt: Slava Ukraina. 'Praised be Ukraine!'
De ander antwoordt: Geroiyam Slava! 'Praised be the heroes'

Een halve dag na het beschikbaar maken van de rekening heb ik de eerste 1200 euro mogen overmaken naar Lyuda. Ook dit gebeurt. Uitroeptekens en emoticons kunnen dit niet goed beschrijven. Misschien kan Lyuda dit beter doen: 'Ik huil als ik de steunbetuigingen.' (zie ook de foto's van gisteren!) De hele wereld ziet dit. Weet je, zonder deze hele wereld aan steun en hulp weet ik niet of wij dit zo hadden volgehouden. Het is zón troostend gevoel te voelen dat onze pijn niet alleen ónze pijn is.' De donkerste donker zorgt ook weer voor het lichtste licht. Ook jullie zijn kaarsjes. Blijf kaarsjes. Ik wens dit bedrag een behouden vaart naar de andere kant van de lijn. Duwen jullie even mee? En uiteraard houd ik jullie op de hoogte. We are in this together.

​Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. ​