Tatjana Niets geen mooie pirouettes om iets heen. We gaan met de blog meteen naar het absolute nulpunt deze keer. Nul is de benaming die gebruikt wordt voor het absolute begin van de frontlinie. Daar waar de clash is. Daar is geen slapen, geen eten. Daar is het delirium van de geest en de mensheid. Lyuda's man zit in Bachmut, op positie 'Nul'.

Lyuda 'Ik ben elke keer pas weer rustig als ik van hem hoor. Hij belt ook niet als hij op 'nul' staat. Soms versta ik hem niet door alle inslagen op de achtergrond. Soms krijg ik alleen een kruisje of een hartje.'

Tatjana Dan volgt een beschrijving die denk ik ongepast is voor de blog. Ik ben tenminste al een paar dagen aangedaan door de verhalen, dus zal ze jullie niet zo uitgebreid voorschotelen, maar ook als ik me probeer voor te stellen, besef ik me dat oorlogsfilms vrij romantisch zijn. In het kort gaat het over...

Het gaat over … dat er teveel beschoten wordt om uit de beschutting te kunnen gaan om te plassen. Het gaat over dagenlang niet slapen. Het gaat over het samenvoegen van bataljonnen wegens... uitdunning. Het gaat over niets eten behalve wat je soms uit je jaszak kunt trekken, snickers, noten of gedroogd vlees oid. Het gaat over onder vrij urgente omstandigheden terugtrekken en herpositioneren in de dikke dikke modder tot de knieën. Het gaat over hoeveel gewonden en over een dode moeten hebben laten achterlaten omdat het meerdere keren onmogelijk was hem onder beschietingen te kunnen verplaatsen.

Hij zegt: 'Lyuda, het is hier de hel op aarde. Je zou je gewoon geen voorstelling kunnen maken van wat hier gebeurt van de hoeveelheden munitie die de russen hebben en hoe ze die inzetten; gewoon zoals regen en hoeveel manschappen ze hebben. We stoppen ze wel, maar ze blijven maar nieuwe sturen, als kakkerlakken.'

Tatjana Na een paar dagen 'nul' worden ze gewisseld en worden ze een stuk terug gebracht naar een plek waar ze bijkomen, slapen, eten wassen, om na een paar dagen weer terug te gaan & repeat.
Ik vraag haar hoe zij denkt over standhouden in Bachmut, of beter opgeven? Ze antwoord: 'Wat heeft het voor zin om Bachmut op te geven? Ok, stel, ja; We geven Bachmut op en trekken terug. Denk je dat de russen blijven staan? Dan komt toch precies hetzelfde naar de volgende plaats op de frontlinie?'

Lyuda droogt nu thuis vis en vlees en stuurt die in pakketten naar het front voor in de broekzakken.
Daarnaast is deze mama en vrouw in doodsangst persoonlijk een crowdfund begonnen voor een 4wheeldrive SUV voor man en kompanen om een hogere mobiliteit te hebben. Hogere mobiliteit is veiliger en levensreddend in geval van gewonden vervoeren. Wie wil bijdragen: Ik zet beneden al haar bankgegevens van haar speciale rekening hiervoor.

Wat ze verder nog doet; bidden. Ze is gaan bidden. Larissa stuurt haar de gebeden. Ik heb haar nog nooit religieus meegemaakt, maar het is waarschijnlijk het minste dat je kunt doen, en ook het enige. 'Voor Vitalik, maar ook alle manschappen daar. Het enige dat telt en het enige waar ik aan denk is dat ze levend thuis komen.' en wat ze verder nog doet: naaien. 'Als ik niet zou naaien, zou ik helemaal gek worden.' Goed zo, naai maar.

Tatjana Weten jullie nog dat ik in de vorige blog schreef hoe belangrijk het is om bezig te blijven, iets te zoeken wat je belangrijk vindt om aan bij te dragen? Bij Julya is heel veel 'beweging' en ik ben trots op haar. (PS: ik ben trots op iedereen uit de blog en ook ter aller tijde. Ook als het slecht gaat). Julya heeft zich aangesloten bij een groep voor vrouwen van omgekomen strijders en zit daar nu in het 'bestuur'.

Julya 'We hebben een gesloten groep van bijna 1000 leden en begrijpen elkaar als geen ander, hoe het is, hoe we het leven opnieuw beginnen en waar we tegenaan lopen. We helpen we elkaar op alle vlakken. Geestelijk, maar ook praktisch, zoals hoe de bureaucratie door te komen of het uitwisselen van kinderkleding. Op dit moment ben ik een lijst aan het opstellen van psychologen die ons willen steunen en waar we contact mee kunnen opnemen. Zo heb ik het gevoel dat ik iets help, iets bijdraag en ik heb er zelf ook veel aan. Ik hoop dat we na het eind van de oorlog als land, als bevolking meer uitwisselen en delen en de oorlog elkaar helpend uitkomen.

Ik zeg 'na het einde van de oorlog' Ik zeg niet meer 'na de overwinning'. Er is teveel gebeurd. Er zijn te veel slachtoffers om het nog over een overwinning te hebben. Winnen is leuk op een sportdag. Deze oorlog heeft geen winnaars. En hoe het verder moet is heel onzeker. Veel van degenen die meteen de eerste dag op stonden het land te verdedigen zijn er niet meer. Zij waren een belangrijk deel van de keepers' van de natie'. Ze zeggen niet voor niets; 'de oorlog ontneemt de besten'.'

Tatjana Ik wil hier uitleggen wat ze hiermee bedoeld, want het is meer dan alleen de 'keepers of the nation' in de zin van met een geweer. Ik zou het Civil Society noemen en ook dat woord heeft misschien uitleg nodig. Een land heeft een narratief, een verhaal en dromers, pioniers, intelligentsia, visionairen, voorhoede nodig. Elke maatschappelijke verandering is altijd voortgekomen uit een kleine groep, die de eerste waren die het durfden te hebben over bijvoorbeeld de afschaffing van slavernij en zulke gekke dingen als vrouwenrechten.
Daar bestaat een mooie quote over van antropologe Mead:

'Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it's the only thing that ever has. …'

...en er is altijd een deel van elke willekeurige bevolking die het niet uitmaakt onder bijvoorbeeld welk systeem of ideologie ze leven. Dat zal ze een abstracte worst zijn. Die zijn voldoende gelukkig met een beetje eten, feesten, drinken, poepen en werken op zijn tijd.

Vanuit deze twee, tegengestelde, gechargeerde groepen zijn er dus vanuit de eerste groep heel veel meteen de oorlog ingesprongen. Mensen als Kunstenaars, musici, professoren, designers, advocaten, museumcuratoren, poëten, historici en schrijvers. Vandaar dat op social media zoveel filmpjes kunt zien van vioolspelende of voordragende soldaten of een professor die online lesgeeft vanuit de loopgraven ect. Zij zijn in die zin een belangrijk deel van de 'dragers' van de natie en identiteit en idee. Zo. Ik hoop dat ik mij begrijpelijk heb kunnen maken.

Julya: "Zij waren de Natie. Wat er nu overblijft is vooral veel 'bevolking'. Zoals mannen die nooit hebben gevochten niet willen vechten, die de medische keuring uitstellen, ontlopen, en zelfs willen verstoppen. Ik ken verhalen wel, zelfs uit mijn eigen kennissenkring en voel dan in mij zoveel schaamte, verontschuldiging haast, naar mijn man en alle anderen die hun leven hebben gegeven. Ik kan haast niet meer normaal met hen omgaan.

Ik ben al een paar mannen met juist een hele grote mond gaan zien als veel minder man. Ik noem ze bank-ridders. Niets doen, maar weten hoe alles zou moeten en met bier proosten op de overwinning. Wel een overwinning willen, maar door andermans handen graag. Iedereen heeft zichzelf te vragen en iedereen zal gevraagd worden: Hoe heb jij meegeholpen aan 'het einde van de oorlog'? Ja, mijn vriendenkring is uitgedund."

Tatjana Verder is Julya autorijlessen gaan nemen en volgt ze lessen in 'vrouwelijke ontharing' om voor zichzelf te kunnen beginnen. Een paar weken geleden wilde ze nog misschien naar Polen om daar militaire uniformen te gaan naaien. Van kogelvrije vesten tot Brazilian wax. Het is duidelijk nog een beetje fine-tunen voor richting. Maar dat maakt niet uit; ze beweegt. En wie beweegt die komt tenminste vanzelf ergens.

Ook haar stel ik de vraag: Bachmut verdedigen of over geven? Haar man die dodelijk gewond raakte, dat was ook in Bachmut, alleen dat was afgelopen juli. 'Er is geen plek in deze oorlog waar zoveel soldaten dood en gewond zijn geraakt. Al tien maanden vechten ze om Bachmut. Om daar nu mee op te houden zou een belediging zijn voor al hen die daar om zijn gekomen. Het leger zou het ook niet pikken. Die zouden zich heel erg verraden voelen. Als Zelenskiy nu zou mededelen Bachmut weg te geven dan wacht hem een nieuwe 'Maydan'-(revolutie), alleen dan niet met studenten, maar met militairen.
​

En ook leer ik van de dames: blijf altijd bezig. Doen ze niets, dan gaat het gewoon bar slecht met ze, want dan komen alle gedachten en angsten als monsters onder het bed vandaan boven drijven. Hebben ze wel iets om handen: gaat het écht veel beter. Laat altijd het wiel, al is het langzamer, draaien; al ga je doperwten tellen. Wie zich neer laat strijken in de derrie van de gedachten en het moedeloosheid wordt een beetje zo'n Waterhouse-neergevleidde schim in de dampen van het moeras. Super bedwelmend en super moeilijk vanuit dat standje weer op te staan. Vindt iets om aan bij te dragen aan hetgeen je belangrijk vindt. Zamel garen in, weef rushniki, maak Molotovcocktails, houd bijen, heb een moestuin, knoop camouflagenetten, breng boodschappen.

En ook leren we dat een jaar gewoon te lang is, zelfs voor de meest optimistischen onder ons. Lyuda is geknakt. Niet geknakt; gebogen. Ze heeft het niet meer uitstekend. En ik ben daar best wel van onder de indruk. Het is alles; De kou, de elektriciteit, de hele oorlog, het duurt te lang en het pakket dat niet aankomt (daarover onder meer in de Crowdfundupdate). Gelukkig komt het doek een paar dagen later na dit typen wel aan. We pakken samen de stoffen uit als pakjesavond via Zoom. Aan het eind is haar enthousiasme en meedenken weer terug en glimlach. En zij is wel even zoet met dit doek. Goed zo. Het is zo belangrijk iets te doen te hebben.

Helaas is het een paar dagen later zo:
Lyuda 'We hebben wat zware dagen gehad. Gisteren kwamen Vitalik en Miroslav (man en zoon) afscheid nemen. Ze zijn overgeplaatst. Naar 'daar'. Naar waar het nu heet is (het front), maar waar mogen ze niet zeggen en weet ik niet. Ik weet ook niet of ik het wil weten. Ze mogen ook niet bellen en ik moet gewoon wachten op een signaal van hen. Ik zei tegen mijn man: Ik heb hier een slecht gevoel over. Veel slechter dan in 2014 (toen ze ook al vochten in de Donbas). Hij antwoordde; 'Dat dat is omdat je de zorgen en angst al kent.' 'Misschien. Maar ik heb hier een slecht gevoel over. Miroslav (de zoon) was net een paard die te lang op stal is geweest. Er was zelfs een bepaalde drift om daarheen te gaan. Mijn man die was wat rustiger, wat stiller. Ze hebben allebei de hele tijd gewaarschuwd: 'Vroeg of laat gaan we hier weg en naar het front'. Natuurlijk moeten die jongens die daar nu zitten ook afgewisseld worden. Ze hebben lang hier gezeten waar het rustig is. Hier konden ze thuis komen om te wassen en kon ik ze cake meegeven. Dat is nu over. Nu is het zover.

Zo. Nu weet je het. En ik wil er verder ook niet meer over praten. Ik wil ook niet dat je mij nu elke keer gaat vragen hoe het met ze is. Mensen die dit gehoord hebben bellen nu natuurlijk ook. Ik neem niemand op. Ik zal je af en toe een 'Ze zijn oké' toewerpen, maar erover praten; Nee. We gaan dit dragen in stilte, want we weten genoeg en wat valt daarover te zeggen. Ik voel zoveel onmacht, Tanyush, niets te kunnen doen, zelfs over het lot van mijn dierbaren. En Ik voelde zoveel haat naar de Katsapi (raad maar wie de Katsapi zijn). Een bom op hen en allemaal en dood. Hoe durven ze zo ons leven te ontregelen. en nou zitten mijn mannen daar. Zoveel haat.

Toen zij hier waren om hun spullen te pakken liep over jouw tekening op de grond heen en opeens begreep ik haar, de emoties van het meisje op het doek. Zij en ik waren dezelfde. En ik voelde jouw emoties van hoe je hier maandenlang aan hebt gewerkt. Ik voelde ieder's emoties. We waren allemaal verbonden.' (als het niet zo verdrietig was, zou ik gevleid zijn) 'En nog steeds voel ik allerlei emoties, afwisselend en tegelijk. Ik heb ook al een paar keer geademd in een plastic tasje (tegen het hyperventileren) en heb een paar keer gedacht; krijg ik nu ook paniekaanvallen?

Anja 'We zijn net verhuisd naar een huis aan de overkant van de straat waar we jarenlang rustig aan aan geklust hebben. Dat is een verhuizing van 50 meter. We wonen nu groter en er is voor iedereen een kamer om zich terug te trekken. Dat is veel fijner. Ik zit nog thuis met Iwan (de zoon) om hem thuisles te geven, al is gelukkig soms de school weer een dag open. De elektriciteit is al twee weken niet afgesloten meer geweest. Aan iedereen merk je: Een jaar oorlog is te lang het humeur hoog te houden. En als je zelf zo bent, kun je ook niet anderen opbeuren. Iedereen zit veel binnen. We zijn allemaal zo. Ze waarschuwen de hele tijd voor een nieuwe massale inval op 24 februari. De Russen zijn er dol op iets te doen op symbolische data, feestdagen en jubilea. Dat drukt op het collectieve gemoed. Daarom wordt er nu ook veel voorbereid en worden alle mannen opgeroepen voor herkeuring voor het geval dat.

Mijn man heeft nu ook een oproep gekregen. Zijn drie broers ook en die zijn ook kort geleden in militaire training gegaan. Iedereen krijgt nu een oproep voor keuring. Hij heeft nooit gediend en is ooit vijftien jaar geleden afgekeurd, maar ik denk dat ze hem nu wel nemen. Waarom niet? Hij is fysiek gezond. Je weet hoe hij is: gesloten. Hoe erger iets is, hoe geslotener hij wordt. Nu praat hij helemaal niet meer, net zoals bij het uitbreken van de oorlog. Hij bereid zich intern hierop voor. Hij is in transformatie. Hij zegt dat hij zich het meeste zorgen maakt over zijn bijen. 'Als ik er niet ben gaan al mijn bijen dood. Al mijn werk van zeven jaar is voor niets geweest.' Ik heb natuurlijk aangeboden dat ik de bijen kan verzorgen als hij er niet is. Dat wil hij niet. Hij blijft maar zeggen; 'Ze gaan dood.' Ik kan ze niet zoveel liefde geven als hij, maar ik kan wel handelingen uitvoeren. Ik snap niet waarom hij mij zo afhoudt en voel me ook beledigd dat hij mij zo weinig vertrouwt met zijn bijen. Ik denk dat ik de beste variant ben die hij heeft, maar als hij in het leger gaat, moeten we praten en moet ik het leren en niet pas de laatste nacht instructies krijgen.

Een jongen kwam bij ons die aan het front had gevochten en nou weer terug is geplaatst naar rustigere gebieden. We zaten met verschillende mensen aan tafel, en opeens, ik weet nog steeds niet waardoor, reageerde hij heel boos en werd hij steeds bozer en op gegeven moment stond hij schreeuwend aan tafel; 'Of wij wel weten waar hij allemaal is geweest en wat hij allemaal heeft gedaan en wat hij daar allemaal heeft gezien en of wij wel weten hoe het is om de ingewanden van je kameraad te verzamelen in een doos, zodat je nog weet wat bij welk lichaam hoort'.
​
Iedereen was stil en niemand wist zich goed raad. Hij werd buiten gekalmeerd door andere mannen, maar het was niet meer hetzelfde aan tafel. Ik wist wel: die jongen zoals we hem kenden, komt niet meer terug. Die is nu heel veel veranderd. Twee dagen later belde hij mij om te zeggen dat hij niet weet waarom hij zo had gedaan en dat hij zich nog nooit eerder zo tegen mensen heeft gedragen. Ik denk dat Oekraïne veel van zulke jongens krijgt de komende jaren.'

Blog 42 door Tatjana Het is nogal herfstig; over de brede scala der dingen. Zo zou ik het willen noemen.

Julya Ik ben weer terug in Oekraïne! En nu sinds twee dagen weer in Kyiv. Dat waren twee dagen zonder elektriciteit. Die hebben ze net weer sinds een paar uur aangesloten. Ik vind Oekraïne een depressief land geworden (tja); Weinig kleur, weinig emotie in de mensen en ook: zo weinig licht in de stad.

De eerste avond toen we aankwamen heeft Liza tot drie uur 's nachts gehuild. Het was onze eerste avond in ons oude huis zonder haar vader. De volgende dag zijn we meteen met de trein vertrokken naar het platteland, naar mijn moeder. (het dorpje der dorpjes in de bossen) Liza blijft daar voorlopig bij oma. Daar is het veiliger en rustiger.

Er is niets zo waardevol als met je dierbaren aan tafel zitten. Mijn neef was jarig. Alle familie uit de omgeving kwam. We hebben de hele avond gezeten, gegeten, gelachen, verteld.

Tatjana Mag ik als brug tussen twee culturen even aangeven dat de 'gatherings' daar significant verschillen van de Hollandse 'blokjes kaas' cirkels hier.

Mijn oom vertelde nog een bijzonder verhaal.
Dat behoeft voorgeschiedenis. Staat u mij toe. Het dorpje der dorpjes is een prachtig natuurgebied een soort ouderwets, uitgestrekt Drenthe, met onder andere veengrond, bossen én; een beek dat voorkomt uit ondergrondse mineraalwaterbronnen. Bij die bronnen kunt desgewenst bukken en drinken in de beek. Uit heel Oekraïne komen daar, vooral met Ivana Kupala, een midzomerfeest, mensen heilzaam water halen. De plaatselijke bevolking heeft een diepe kennis en liefde voor zijn natuur.

Aan de andere kant. Daar sta je dan met je mooie natuur en water. Datzelfde dorpje en de omgeving sterven ook al jaren uit. Er is geen werk. Jongeren vertrekken (ook onderdeel van de wereldwijde trend: urbanisatie. Sinds ca. 2010 leven er voor het eerst in de mensheid meer mensen in een stad dan op het platteland.)

Ook al sinds jaren is er een zakenman uit Kiev bezig, de oom van Julya, daar een waterfabriek te bouwen. Zijn overleden vrouw komt uit het dorpje en zijn zoons hebben daar alle zomers (samen met mij) doorgebracht. De bevolking vindt er wat van. Het leeft en de meningen zijn verdeeld. Niet iedereen is blij.

Uit de blog is Larissa altijd tegenstander geweest: 'Aan zo'n ecosysteem mag je niet niet komen.'
Zij en haar broer, die nu krijgsgevangene is, zagen mogelijkheden in eco-toerisme. (Dan moet iemand dat wel gaan dóen. Dat gebeurt niet)
Anja, geboren in het dorpje; 'Tja, er moet toch íets gebeuren. En zij zijn tenminste geen anonieme lange-afstand investeerders.'

Julya 'Het heeft heel lang geduurd, want ze wilden juist alles heel zorgvuldig en legaal doen. De bevolking kan er nog steeds 'bij' en het heeft geen invloed op de beek (ik vraag mij af hoe dat feitelijk mogelijk is). Nu wil er misschien weer iemand terug komen en wonen.'
Wat is goed en wat is slecht? Interessante casus van heel veel afwegingen in het klein, he?

Terug naar de oorlog.

Julya 'Hij heeft nét hier de waterfabriek geopend. Het is gelukt. Alleen dat was helaas nét voor de oorlog. In de eerste dagen van deze reeks massa-bombardementen was in de stad ernaast bijna drie dagen geen water en electriciteit. De bakkerij van die stad belde in paniek op. Geen water betekent geen brood. Toen zijn ze met drie water-wagens daarheen gereden om het brood mogelijk te maken.' Onderneming of geen onderneming; veel mensen doen toch nog wat ze kunnen om te helpen.

Dat we terug zijn heeft ook een praktische oorzaak. Ik kreeg een oproep uit Oekraïne. Ik moet dingen regelen die niet via mijn neef kunnen. Ik had hem aangewezen als gemachtigde. Hij mag toch niet alles ondertekenen. Sommige handtekeningen moet ik zelf zetten, de nalatenschap van onze flat bijvoorbeeld en ook om het geld ontvangen die de overheid uitkeert aan de nabestaanden van omgekomen militairen.

Van dat geld kunnen we het hier even uitzitten, maar het is duidelijk dat ik werk moet zoeken. Ik heb meteen de eerste dag al werk gezocht.
​
(Tatjana Ik vind dat een opvallende gewoonte van haar worden. Dat deed ze ook bij haar eerste dag aankomst in München aan het begin van de oorlog. Ik heb haar gezegd dat ze best eerst haar koffers mag neerzetten en uit mag slapen.)

Maar ik weet nog helemaal niet hoe lang we hier blijven, of we hier blijven of weer terug naar Engeland gaan. Ik weet helemaal niets en ondertussen moet ik tóch iets.

Lyuda Bij ons is het een beetje om de dag aan en uit.
Er was zelfs één keer een paar uur echt helemaal niets; geen electriciteit, geen internet, geen water. Alleen gas. Weet je dat dat wel een beetje bevreemdend was? Je bent zo teruggeworpen op jezelf en kunt dan juist niet met iemand daarover bellen. Alleen maar een beetje wachten. Ja, dat was een heel onbestemd gevoel. Wanneer hebben we nou zo geleefd? Ik liep gisteren naar de winkel aan de andere kant van de straat en daar was het licht uit. Ik kan alleen maar zeggen dat het dus per stad, wijk en zelfs per straat verschilt.

Ik hoorde dat het water is gerepareerd met waterleidingen uit Nederland, dus bedankt Nederland!

Ik ben heel druk maar vind het moeilijk te herhalen waarmee. Gewoon waarmee elke dag zich mee vult. Heen en weer en het is alweer avond. De laatste kolen van het land, ui en knoflook er weer in voor de winter en inmaken. (ik heb het nagevraagd: Larissa en Anja doen hetzelfde)

Ik ben wekenlang heel druk geweest met mijn moeder moeder verzorgen en met haar naar verschillende ziekenhuizen: Gluchov, Sumy, Kyiv. Na drie ziekenhuizen zit mijn moeder in een wachtstand thuis. Ze kan niet zoveel en wacht op nieuwe hartkleppen. En nu merk ik dat ik niet iedereen kan verzorgen en mijzelf niet. Nu moet ik wat aandacht aan mijzelf geven want mijn bloeddruk was veel te hoog en nou ga ik zelf voor 'analyses' naar het ziekenhuis.

Een paar dagen later vielen de bommen in Kyiv waar we langs reden. Precies midden in dat kruispunt was toen een hele grote krater. Ik heb mijn zoon gebeld in Kyiv. Hij zei dat die krater de volgende ochtend alweer gerepareerd werd. Ik grapte: 'Oh dat geeft goede hoop voor (openbare) reparaties in de toekomst'.

Het zijn nu natuurlijk bijzondere tijden met veel eenheidsgevoel. Hij vertelt dat bij de puinhopen buurtbewoners samenkomen, er muziek wordt aangezet, handschoenen aan en gaan; ook lokale politici. Mensen gaan de hele nacht door met puin ruimen en helpen. Dat zie je normaal niet. (Ik denk dat je normaal ook niet zoveel bombardementen ziet) 'Misschien houden we hier iets goeds aan over'.

De kachel doet het niet, maar het gasfornuis wel. Ik heb wat bakstenen op het gasfornuis gelegd die warmte afgeven. Zo blijft het wat warm in de keuken

Julya Ik denk dat je niet alleen bent. Dat is normaal. Iedereen heeft nu 'iets'. Zes maanden is gewoon te lang. Ik heb ze zelf ook. Ik heb er veel last van gehad na mijn zware covid, toen nog in Kyiv. Er is zelfs twee keer een ambulance voor mij gekomen omdat ik overtuigd was dat ik dood ging.
Alyosha (haar man die omgekomen is) hielp me toen heel erg. Ik belde hem dan op; 'Ik check weer uit' en hij kwam dan van zijn werk, en dan gingen we wandelen, of hij reed mij rond en wees de hele tijd aan; 'Kijk daar is dat en daar is dat, gewoon om me af te leiden.'
​
Natuurlijk heb ik ze nú met de oorlog weer en deze moet ik zelf doen. Nog steeds móet ik soms naar buiten uit een winkel. Ik vermijd ik het openbaar vervoer zoveel mogelijk en soms stappen we bij een eerder halte uit, omdat ik er gewoon uit móet. Ik ben wel iets verder in het proces en kan er iets beter mee omgaan. Ik weet wat het is. Bel mij, al is het om drie uur 's nachts. Ik heb al onderwerpen klaar waar we het over kunnen hebben.'
​
Tatjana Deze hele dosis bovenstaande liefde is toch..... een beetje verlegen en stil makend. Wat wil het duister nou zolang er zulke lieve mensen zijn. Destructie is futiel. Donkerte zal altijd ook meer licht oproepen. En zo zal alles, alles goed komen.

Anja Bij ons in huis is het gespannen. (ik hoor dat ook aan haar stem). Mijn man heeft een heel slecht humeur. Hij wordt heel makkelijk boos op ons. Ik denk dat hij even een paar dagen vrij moet, maar hij werkt alleen maar door. Al sinds het begin van de oorlog heeft hij alleen maar zoveel mogelijk gewerkt en zoveel mogelijk reserves opgebouwd voor 'wie weet'.

En natuurlijk zijn daar alle zorgen die hij als binnenvetter niet deelt. De oorlog en zal hij toch ook wel of niet gaan dienen? Dat is ook zijn tweestrijd. Hij denkt eraan, hij 'wil' ('wil', is natuurlijk het woord niet, het is meer een 'sense of urgency'), maar hij wil ons ook niet achterlaten. Hij is afgekeurd, maar zou hij herkeurd kunnen worden als hij 'wil'. Hij heeft op zich vrijstelling, want wij vallen onder de categorie 'onbeschermd gezin'. Dat wil zeggen dat er zonder hem geen verdere bescherming is. We hebben een hele grote buurman Sasha die ons altijd helpt en die ons ook zou kunnen beschermen, maar hij heeft zich nu aangemeld voor het leger en vertrekt. Hij woont alleen met zijn dochter. De moeder werkt in Polen. Daar was ze al aan het werk, maar is ze ook gebleven sinds het uitbreken van de oorlog. Zijn dochter heeft hij nu achtergelaten bij zijn oude moeder.

Tatjana Ik stuur al jaren de kleren van mijn zoon naar Anja. De meeste kleren heb ik zelf ook gekregen. Als hij eruit is, is precies Anja's zoon aan de beurt. Wat zij niet kan gebruiken, geeft ze ook weer door. Dat komt wel goed. Een prachtig doorgeef systeem. Zoals kinderkleding is; zo zou je willen dat de hele wereld was. In de herfst maak ik altijd een herfstpakket voor de winter met vooral goede schoenen en jassen. Daar leg ik er altijd ook van alles bij; ook andere maten. Laarzen maat 46, of jas maat 146; Ook dat komt altijd wel ergens bij iemand goed terecht. Nu stuur ik weer een grote doos, gesponsord door de blog. Ik denk dat jullie dat wel goed vinden.

Tatjana Een korte uitleg. Rushniki zijn traditionele geweven, geborduurde doeken, vol symboliek en worden vooral bij belangrijke levensgebeurtenissen zoals trouwen en begrafenissen gebruikt. Ook hangen ze ter bescherming in huis.



Larissa gaat binnenkort langs bij Lyuda om naar het naaien van het volgend doek 'te kijken'. Mooi, he, kruisbestuiving en als alles samen komt? 'Ik slaap om half één en heb helemaal geen tijd meer om het nieuws te volgen.' Larissa heeft het lekker druk, maar dat is volgens mij een betere staat dan de afgelopen paar blogs. Goed voor haar.

Ja dat was tot eergisteren. Nu is er weer nieuw nieuws en is haar stem weer heel anders.

Sowieso zijn de afgelopen twee weken één grote rollercoaster van zeer uitéénlopend nieuws.
Weet je hoe goed het is om na zes maanden van … dit... eindelijk weer goed nieuws te voelen? Wat begon als de aangekondigde slag om Cherson eindigde opeens als een soort geheel verassende flits-mega bevrijding van de gehele Charkiv provincie. (Dat is de provincie naast onze Sumy provincie van de blog). Het nieuws van dorpje naar dorpje werd gevolgd. Iedereen was aan zijn telegramkanalen gekluisterd. Dorpje voor dorpje. En het ging zo snél!

Wat eerst alleen nog een persoonlijk opgenomen filmpje was van een militair was, werd twee uur later alweer officieel bevestigd, en weer dóór. 'Zijn ze alweer daar?!' Geen nieuws volgen was voor niemand een optie. Dit was voor iedereen uit de blog, voor de mensen buiten de blog waar ik contact mee heb, voor mijzelf, en ik durf in te schatten, voor het merendeel van Oekraïne, een gedeelde piek-ervaring.
Daarna kwamen, net zoals toen rondom Kiev, de beelden van wat er dan aangetroffen wordt. Ik vermoed dat we onze borst wel vaker nat zullen moeten maken.
​
Snel daarna kwam, en ik denk in reactie, het nieuws van de mobilisatie in Rusland. Dat wordt een nieuwe rivier vol vlees dat het land zal binnen stromen. Dat is 'niet bemoedigend' nieuws. Stalin zei al: 'kwantiteit is een kracht op zich', zoals we overigens in de volledig overdondert van het begin van de oorlog ook hebben gemerkt. Nou komt vloedgolf nummer twee.

Op dezelfde dag kwam ook, 's avonds laat opeens weer euforisch nieuws. Pas toen ze al waren aangekomen in Oekraïne, werd de grootste gevangenenruil bekend gemaakt. Meer dan 200 krijgsgevangen keerden terug. Waar iedereen op gewacht had en niemand durfde te hopen. Opeens waren ze er. Echt boven wiens verwachting dan ook. Euforie is licht uitgedrukt. 
U weet hoe verbazingwekkend dicht op het nieuws we in deze blog zitten. Dit was voor ons persoonlijk ook zeer relevant nieuws.

Blog 40
Tatjana Larissa's broer is 'gevonden'... in het een Russische nieuwsuitzending. Dus bevestiging dat hij leeft. Wat 'gewond' betekent weten we nog steeds niet. We weten wel door de nieuwsuitzending dat hij zijn beide armen nog heeft.

Larissa 'Ik voel niet zoveel. Ik ben nog steeds de hele tijd onder de kalmeringstabletten. Ik kan wel zeggen dat ik niet heel enthousiast ben van hoe slecht hij eruit ziet en hoe mager hij is. En ik weet nu ook zeker dat we een revalidatieprogramma voor hem moeten vinden voor als hij terug komt. Als ik naar Nederland kom, kom ik niet om te vluchten, maar om mijn broer te revalideren.'

Het is een zeer... propagandistisch filmpje waarin de overlevenden van het bombardement in Olenivka worden 'geïnterviewd'; 'Waarom hebben jullie zelf Mariupol zo verwoest? Wat wil je zeggen tegen je eigen Oekraïense commandanten die jullie hebben gebombardeerd?' Ik zet interview natuurlijk tussen aanhalingstekens. Want het is spreken uit gevangenschap en overgeleverd zijn aan.

Ik vind dat Larissa's broer nog goed stand houdt, minimaal en ontwijkend antwoord, zich op de oppervlakte houdt, maar uiteraard geen enkel oordeel over degenen die anders antwoorden.

Larissa 'Het is nu ook geen tijd voor heroïsme. Laat ze vooral alles zeggen wat ze willen horen om te overleven.'

Julya: 'is' er weer.

Julya 'Ik was boos op werkelijk de hele wereld over dat ik zo uit mijn vorige leven en comfortzone ben geprojecteerd. We hadden het zo goed. We waren gelukkig. Nog steeds denk ik soms dat we gewoon kunnen terugkeren naar Kyiv en dat leven weer kunnen oppakken. Toen mijn man was overleden heb ik met helemaal niemand meer gepraat. Over mijn man kan ik al helemaal niet praten. Daar gaan we het niet over hebben.

Wat ik nu nodig heb zijn mensen die mij kennen, ook in stilte, die mij knuffelen of troosten. Zachtheid. Maar die mensen zijn hier niet. Hier in Engeland huil ik om hem omdat ik hem mis. Maar de rouw en afsluiting komt pas thuis als ik in ons appartement ben en ik door zijn spullen ga. Engeland is heel behulpzaam, maar het is geen thuis. Ze zeggen wel; 'Mijn medeleven' en dan 'Tot maandag'. Ik moet blijven glimlachen. Ze begrijpen het niet. Ze zijn nergens schuldig aan, het is geen verwijt... maar ik heb gewoon mijn 'eigen mensen nodig' in dit proces.

Ik weet helemaal niet wat ik ga doen of hoe ik verder moet leven. Per maand gewoon maar, denk ik, en zo zit ik nog steeds in Engeland. Ik ben er heel slecht aan toe. Ik weet mij geen raad. Mijn dochter en ik hebben allebei kalmeringspillen (daar zijn ze weer) en we gaan naar de psycholoog. Ik wil al negen keer naar huis, maar dan stop ik weer. Ik voel dat ik alleen maar kan helen als ik in Oekraïne ben, maar ontzeg ik dan mijn dochter de kans op een veilige toekomst? Mijn man zei in de telefoongesprekken voordat hij gewond raakte dat de prognoses slecht waren en dat dit wel drie jaar kan duren. De uitkomst is nog onbekend. Hoe erg gaat het nog worden en wanneer houdt het op? Hoe moet ik nu de broek ophouden als kostwinner en kan ik nu wel werk vinden in Oekraïne?
En ik wil ook zeggen: Wij hebben een prachtige, patriottische bevolking, wegens welke we dit vol kunnen houden, maar deze overheid is niet mijn overheid.
Mijn man was vrijwilliger. Hij heeft zijn hele uniform en alles wat nodig was zoals kisten, helm, kogelvrijvest zelf betaald door sponsoring van vrienden en familie. Van het leger zelf kreeg hij thermisch ondergoed en wat hempjes. Hoe kan dat toch? Waar gaan al die miljarden steun heen?! Hij heeft een maand training gehad en is na de training meteen naar het heetste front gestuurd. Waarom worden kersverse vrijwilligers naar het front gestuurd? Zijn ze gek geworden? Zijn zij 'vlees'? We zeggen wel dat Rusland de soldaten inzet als kanonnenvoer, maar wat doen we zelf? En wat zijn onze eigen statistieken met doden? Die worden niet verteld, maar ik weet zeker dat het niet minder is dan de Russen. Hoe moet dit verder? Diegenen als 'Larissa's broer' zijn 'op'. Diegenen als mijn man zijn 'op'. Er dienen zich niet meer zoveel vrijwilligers aan. Wie moet als volgende vechten; diegenen die nu nog thuis zitten en te bang zijn een scheet te laten? En waarom zijn die nog steeds niet opgeleid? Mijn man was daar ook heel fel op en heel kritisch op de overheid. Iedereen had zich allang getraind moeten zijn.

om … Larissa's broer heb ik pas écht grijze haren gekregen. (zij zijn vanaf kind close bevriend) Mijn man is dood, heeft een plekje en zijn lot is bekend. Van hem en alle krijgsgevangen is nog lang en tergend niet bekend hoe dat gaat eindigen. Dat is echt om gek van te worden.'

Tatjana En zo inspireert deze mierenhoop. Wie wint er? De wederopbouw of de bombardementen? Ik denk dat de stand per dag een beetje verschilt. En zo; is dit toch een stuk beter vertoeven dan in bezetting en heeft iedereen het 'normal'no' en Lyuda het 'uitstekend'. Echter iedereen weet ook; dat het een grensprovincie is en morgen weer anders kan zijn. Een veelgehoord commentaar is ook dat niemand meer 'plannen' heeft. Het leven per dag, het geheugen een vergiet, iedereen aan de kalmering, de hoge bloeddruk en door.... Door is de enige richting die er is. En toch, of misschien 'daarom' hebben wij het sinds het begin van de oorlog weer aangedurfd een doek naar Oekraïne te sturen. De naald en draad wordt weer opgepakt. Als het aankomt. En als die buurman aan zijn eigen kant van de schutting blijft. Op hoop van zegen en door.

En ik zou aan de hand van mijn gesprekken graag nog de kalmeringstabletten willen toevoegen aan het nieuwe normal'no. Dat brengt ons op:
Luchtalarm (& schuilkelder-spijbelen)
bombardementen/beschietingen
groentetuin
kalmeringstabletten =
-------------------------------
Het nieuwe normal'no

​Larissa 'Ik zit constant aan de kalmeringsmiddelen. Zelfs 's nachts sta ik op om een tablet te nemen en verder te slapen. Ik kom bijna niet meer buiten, vergeet alles, alsof mijn hele levensenergie op de handrem staat. Het is moeilijk bewegen.

Het komt steeds maar binnen. Er komt geen einde aan het nieuws om je heen. Al vijf maanden lang. Deze week weer: een bekende is omgekomen aan het front, en ik heb meer gehoord van twee vriendinnen uit Butcha waar ik ook van open scheurde. Maar ik weet ook: Dit is allemaal tijdelijk. Ooit houdt het slechte nieuws op.

Heel veel die ik ken zitten aan de pillen. Gelukkig dat ze er zijn. Iedereen zit aan de kalmeringstabletten, ook mijn moeder, ook Ira (de vrouw van haar krijgsgevangen broer) Hoe kan het ook anders? En ik ben er ook blij om dat het bestaat. Ik heb hier nog wel wat afleiding, maar zonder pillen zou mijn moeder die alleen woont er niet meer zijn, denk ik. Hoe het met haar gaat? Nou zij 'houdt vol'Als we bij elkaar zijn laat zij mij zien hoe goed zij volhoudt en ik laat haar zien hoe goed ik volhoud en samen zijn we allebei o zo geweldig. Maar we weten allebei hoe we zijn. '

Lyuda We hebben twee dagen gefeest. Er waren maar twintig gasten, maar het was zo fantastisch.
Wat hebben we gelachen. We hebben spelletjes gedaan, gegeten, gedanst. Het heeft me zo laten zien hoeveel levensenergie we hebben. We hebben de muziek extra hard gezet om geen luchtalarm te horen.

Met spelletjes, wordt hier niet rummikubbelen bedoeld, maar een beetje de 'spel' elementen die een traditionele bruiloft heeft. Eerst wordt de bruid heel theatraal bij de schoonouders opgehaald, een soort bruidschat onderhandeld (allemaal niet echt, maar hoogst hilarisch). Daarna verkleden de mannen zich als vrouwen en proberen alsnog de verloofde te verleiden tot het kiezen van een andere bruid. Daarna wordt de bruid door de man over zeven bruggen gedragen. 'Dat was lastig, want de bruggen zijn verwoest. We hebben wel een trouwfoto gemaakt bij een verwoeste brug.'
(En echt nog veel meer spelelementen, waarvoor deze plek een beetje te kort is)

'Mijn jongste zoon, Alyosha, was ook verkleed en probeerde Miroslav het hof te maken. Het was zo grappig. Het meeste was ik onder de indruk van een strijdmakker van Miroslav, die in maart nog gewond was, nauwelijks kon lopen, en nu weer verkleed de meeste grapjes maakte, toneel speelde en danste. Bijna juist extra, alsof hij nu heeft doorlopen hoe belangrijk het leven is en dat heeft omgezet in levensenergie.'

Mijn klap kwam de ochtend na de eerste dag. Ik had een hele dag geen nieuws gekeken, opende het de volgende ochtend en heb een uur gehuild. Het is nog steeds onwerkelijk. Hoe kan dit allemaal gebeurd zijn terwijl wij zo'n geweldig feest hebben gehad? Op de derde dag zijn we naar mijn moeder geweest. Miroslav zou nog een dag blijven, maar werd eerder terug geroepen wegens bepaalde toegenomen militaire activiteit aan de grens.

Anja Ik ben de hele dag bezig en de hele dag omringd door andere mensen. Ik heb ongeveer geen rust en ik denk dat dat mijn redding is. En ik kijk geen nieuws meer. Vandaag werd er weer beschoten. Nou ja, er wordt elke dag beschoten, maar normaal horen we dat niet zo. Nu wel, dus het was dichtbij.
In het begin hing meteen iedereen met elkaar aan de telefoon en zocht op internet wat er gebeurd was. Nu hoor ik het wel van onze gouverneur wat er gebeurd is.
Waar ik mij nu vooral mee bezig houd is de school-vraag. Moet de school volgend schooljaar weer open of moeten de kinderen online onderwijs krijgen? Iedereen houdt zich daar mee bezig. De meningen zijn heel erg verdeeld. Men is bang dat de school een doelwit wordt voor bombardementen. Dus er is een groep tegen het openen van de scholen.
Er is ook een groep voor opening. Veel mensen kunnen zich ook niet veroorloven nog een jaar thuis te zitten.

Ikzelf ben voor wel fysiek onderwijs, want ik ben bang dat we beiden helemaal gek worden. Hij heeft al gezegd: 'Ik accepteer jou niet als lerares.'

​Wat is wijsheid?

Onze school houdt deze week verkiezingen. Voor 1. school open/fysiek onderwijs 2. online onderwijs en 3. een middenvariant: fysiek voor wie naar school wilt met een streaming voor wie thuis zit.
Ik ben voor de midden-variant, zodat iedereen zelf kan kiezen of per periode en gevoel kan wisselen. Ik heb zelfs bedacht; er staan hier genoeg gebouwtjes of zelfs huizen leeg. Wat als een klas daar gaat zitten, gewoon een leeg huis tussen twee andere huizen in bijvoorbeeld. Dan zitten ze veiliger, minder opvallend en zullen sommige mensen dan wél durven hun kind naar school te sturen. Ik heb het de leraressen voorgesteld. Ze waren enthousiast, maar moeten nog nadenken. Als het door gaat moeten we gewoon met z'n allen, ouders en leraren, even flink iets opknappen voordat 1 september de scholen beginnen.'

Larissa 'Ik ben voor open scholen. Deze generatie moet niet een verloren generatie worden.
Het aanvallen van ons onderwijs is ook een doel op zich en daar moeten we niet aan toe geven. Bovendien; waar is het einde van deze redenatie? Moeten we ook niet meer naar de winkel gaan, of helemaal maar in de schuilkelders gaan leven, omdat huizen ook gebombardeerd kunnen worden? Nee. Ik geef ze dat niet, maar uiteraard is het aan iedereen om zijn eigen afweging te maken.'

Het zijn duistere duisternissen waar je uit vandaan komt. Daar waar je geest nog nooit was geweest qua mogelijkheden. Het is ook hetgeen waarboven je herrijst. Of je fiets recht staat? Of je tand krom zit? Je tasje bij je bank paste? Of je een pukkel hebt? Werkelijk: who did ever care? Ik weet niet of het een gezonde staat van zijn is, maar het is een staat van zijn; die je doet herrijzen van dit al.


En die zelfs doet verwonderen; Laatst zag ik een Post van een Oekraïener die zei; Poetin bereikt wat Oekraïne anders nog honderd jaar had gekost. En ik dacht na. Ja. Putin en zijn invasietroepen doen al het tegenovergestelde bereiken. EU, Navo; is waardevol, maar extern. Intern; stapt iedereen; in ieder geval die ik ken in mijn Russischtalig gebied over op Oekraïens. Ik hoor het zelfs bij mijn oudere oom en tante, mijn peetvader, Julya. En metoo. Ik leer nog steeds elke dag Oekraïens. Ik lees dat er een run is op Oekraïense geschiedenisboeken. Iedereen verdiept zich. Nergens wordt meer Russischtalige muziek gedraaid. Zorgt Putin voor een werkelijk Oekraiense renaisance?
​

Maar dan moet er wel wat overblijven. Wanneer is het kantelpunt van destructie naar creatie? Waar blijven degenen op wie een wederopbouw kan leunen? De oorlog neemt de besten, is een veelgehoord uitspraak nu. En ik vind het hartverscheurend steeds meer kloppen. Gisteren kwam er weer nieuws. Elke keer rekt het hoofd een beetje verder op. Het bombardement op een gevangenis met krijgsgevangen in Olenivka, Donbas. 60 doden; een paar keer zoveel gewonden. Dat is ook hier nu overal in het nieuws. Larissa's broer zit daar. 'Hij heeft het zelf gezegd dat hij in Olenivka zit toen hij belde. Hij heeft ook nog op zijn moeders verjaardag haar een bericht gestuurd via zijn vrouw. Dat was 26 juli. Maar ik voel in mijn ziel dat hij niet onder de slachtoffers zit, maar een bevestiging zou fijn zijn. Totdat we meer nieuws hebben valt er niets te doen.' Larissa is volledig van hout/apathisch. Ik persoonlijk vind die verontrustender dan haar gebruikelijke decibellen als er iets mis is.

Op dit moment heb ik net de dodenlijst binnen, om door te sturen naar Larissa. Maar ik durf niet. Ik durf niet in te kijken en ik durf het niet door te sturen. Ik wil niet ik durf niet ik wil niet ik durf niet. Ik struisvogel. Ik schrijf eerst nog even deze blog. Daarna stuur ik het door. Ik beloof het. Weet je; Soms wilde ik dat dit de meest saaie blog was ooit. Deze blog is geen doel op zich. Het is een brug. Ik wilde zo graag dat; 'Ze hebben hun aardappelen geschild' het nieuwsbericht was.

​

Door Tatjana Kirienko

Ik heb goed nieuws en ik heb slecht nieuws. Allebei in de categorie 'heel'. Deze blog gaat over de grote tegenstellingen, de Yin en Yang.

Het goede nieuws:

Lyuda: 'We hebben zéker nieuws. Mijn zoon Miroslav gaat trouwen! (Die kennen jullie wel; hij verscheen vaker in de blog en zit nu in de loopgraven ergens in het bos) Al zes jaar woonde hij met zijn vriendin; Niets. Nu opeens binnen een week; zijn ze verloofd hebben ze al ringen gekocht. De trouwdatum is 2 augustus al! Ik ben druk bezig met het regelen en het verstellen van 'Vishivanki'; de traditionele, geborduurde blouses. Het wordt een traditionele, Oekraïense bruiloft in traditionele stijl. Het is natuurlijk de oorlog waardoor ze dit besloten hebben. Wie weet wat de toekomst brengt. Ik ben zo blij en zei; goed zo! Ik zei ook; Begin ook meteen aan kinderen, want laat je niet kisten door de oorlog. Levenslust is ook een kracht. maar ze zeiden dat ze daarvoor toch het einde van de oorlog willen afwachten.'

Tatjana: Ter het brengen van het ontzettend slechte nieuw een korte recap. Herinneren jullie Julya nog?
We volgden hen al vanaf de eerste ochtend.
Zij zijn de eerste ochtend van de oorlog ik Kyiv wakker gebombardeerd en die meteen ochtend op stel en sprong de stad uit gevlucht. Ze verzamelden zich met andere familieleden in hun datcha (zomerhuisje) ongeveer 30 km buiten de stad. Een huisje zonder schuilkelder of wat dan ook. Even weg, even afwachten hoelang dit duurt, dit is te onwerkelijk om waar te zijn. Daar zijn ze ongeveer twee weken lang helemaal gek gebombardeerd; het ging maar door dag en nacht. Toen konden ze met iemand meerijden naar de grens. Daar heeft Julya's man afscheid van hen genomen en is terug gegaan om Kyiv te verdedigen.

Julya en dochter zijn eerst naar Duitsland verder gevlucht en zitten inmiddels in Groot Britannië met drie andere moeders met kinderen. Ze hebben hem de eerste keer afgewezen wegens geen militaire ervaring (hij was kantoorman), maar hij is militaire trainingen gaan volgen. Toen werd hij wel aangenomen en zat hij bij de stadsverdediging van Kyiv. Echter, inmiddels zat hij niet meer daar, maar in Donbas.

En nu het asgrauwe. Ik kan het niet anders zeggen. De man van Julya is geneuveld in Donbas.
Julya en haar dochter zijn terug geroepen uit Groot Britannië. Ze wist het nog niet.
Haar familie heeft met een psycholoog gesproken en besloten het hen te vertellen bij aankomst in Kyiv waar ze ontvangen werd door haar moeder een zus en nog meer; omringd door haar veilig nest. 'Ze mag dit absoluut niet horen als ze alleen is of onderweg.' Dat bracht de gekke situatie dat ik het al wist, maar zij nog niet. Dat was om te kotsen zo moeilijk. Ik kreeg er letterlijk kokhalsneigingen van te bedenken wat haar te wachten stond.

Blijft ze nu in Oekraïne? Of blijft ze nu juist in Groot Britannië? Wat gebeurt er met het huis nu niemand daar meer is? Alles is voor later. Nu ik dit typ is de begrafenis. Ik heb haar alleen maar aangegeven dat ik er bén.

Deze mensen hadden een normaal leven tot op een ochtend vijf maanden geleden.

Dit is een artikel dat is verschenen over Julya's man; Oleksey/ Alyhosha. Mensen kunnen niet lezen, maar wel foto's zien. Het is veilig te zeggen dat het verspreid mag worden want dit is een openbaar artikel wat al all over FB is.

Lieve lezers, even een praktische indicatie: De volgende zending met bijdragen van de blog zal ik zoals altijd verdelen over de vrouwen. Deze keer betrek ik Julya daar ook weer bij. Zij kan dat heel goed gebruiken. Ook van Lyuda weet ik dat een bijdrage aan de bruiloft heel welkom is. Dat vind ik een leuke gedachte; als een bruiloftskadootje namens de lezers van de blog. We hebben nu de concrete bijdragen aan; de bruiloft én de begrafenis. De Ying en Yan van het leven.

​Ook Larissa heeft opeens een concreet doel (en zo komt ook dat aspect allemaal weer samen); 'Ik weet ook wat ik ga doen met de volgende bijdrage van de blog. Ik wil ik graag aan een vriendin van mij geven. Ze woont in Borodyanka buiten Kyiv; weet u nog waar de Russen zo hebben huisgehouden. Hun huis is gebombardeerd. Ze zit nu in crisisopvang met twee kinderen. Ze wil graag terug en het huis opknappen. Ik weet dat ze het waarvoor dan ook goed kan gebruiken.'

Door Tatjana Kirienko 

Omdat wij zó vaak gebeld hebben
Ik mis ze vaak al na drie dagen
Hoor ik vaak vóórdat ik opbel al in mijn hoofd hoe ze zullen opnemen.
Soms kan ik in koor mee doen.

Anja: 'Normal'no'
Larissa nam aan het begin van de oorlog altijd op met: 'Slava Boga': 'Godzijdank!' (is alles goed). Die is inmiddels wel wat afgeschaald naar 'Slava Boga shto got' tak': 'Godzijdank dat het tenminste nog zó is' (en niet erger). Soms heb ik moeite met een juiste nuance van een zin door te geven. Gelukkig is daar Lyuda die is onomwonden: 'We hebben het hier uitstekend!' (de geboren optimist)

Maar realiteit is wel dat het wat heter wordt. Niet door heel groot 'Nieuws', maar meer als een kikker in een pan, als het gas dat wat hoger wordt. De beschietingen behoorlijk zijn opgeschroefd.
Koe, macaroni fabriek, groentetuin en school. De vorige keer kon ik ze nog te benoemen. De eerste keer, toen we allemaal nog bombardement-maagd waren schrokken we al helemaal. Toen het nog nieuw was.

Nu lees ik dat er de afgelopen week: Eén dag boven de Sumy provincie 271 'beschietingen', waren. Met 'beschietingen' bedoel ik de all inclusieve term verzamelterm voor metalen neerslag. Daarna een rustdag en de volgende dag 230. Lyuda: 'Ik heb al een ritme ontdekt. Vaak schieten ze zo na vijf uur 's middags en om acht uur 's ochtends, alsof het van iemands rooster afhangt.' Ik stel me dan een Russische Iwan voor die net zijn eten op heeft, zich over de buik en in de handen wrijft en zegt; 'Ok jongens. We kunnen weer. Zijn jullie klaar voor ons dagelijks rondje?'

We hebben het er nog wel over, maar minder emotioneel. Zo heeft de stad van Lyuda's moeder er deze week flink van langs gekregen. 'Mijn nicht is met haar dochter na deze laatste beschietingen ook daarvandaan weg gegaan. Inmiddels voel ik ook: Ja, goed zo. Ik vind het voor vrouwen met kinderen tijd om het hier te verlaten. Kinderen hoeven dit niet te zien. Elke dag lees je wel over een bombardement: zoveel doden waaronder twee of drie kinderen onder het puin gehaald. Weet je wat die kinderen hebben meegemaakt?

Ook Larissa zegt: 'De grootste verwondingen zullen de psychologische wonden blijken.'
Of misschien is het zoals een vluchtelinge waarmee ik kennis maakte zei.... 'Wie dood is, is dood. Ik vind het het allerergste voor hen die nog leven. Zij moeten nog verder leven. Onze kinderen; wat hebben zij gezien en als wat voor mens zullen zij opgroeien?'

Lyuda vraagt aan mij: 'Gaat Anja nog niet weg? Waarom gaat Anja nog niet weg?'
Ik zeg; 'Ik weet het niet.' Anja heeft meerdere keren aangegeven het niet fijn te vinden als mensen haar vragen/aandringen waarom ze niet vlucht: 'Vaak zit er een oordeel in. Wie weet wat wijsheid is? Wat gebeurt er met een land als iedereen weg gaat? Verschillende mensen komen tot verschillende uitkomsten. Ik kies om te blijven. Voor mij is dit de tijd om des te meer samen te blijven.' Ze gebruikt het gezegde; 'samen blijven als de vingers van een gebalde vuist' en ik vind dat een prachtig passend beeld.

Wie wil afwachten of de bui aan zich voorbij gaat of wie pakt alvast zijn handdoek en gaat? Ik merk dat mensen opnieuw aan het overwegen zijn; Should I stay or should I go? Hoewel het vluchten een constant proces is, merk ik golven. De eerste was uiteraard bij het begin van de oorlog: Shock & Oorlog! Dan blijven mensen en komen ze weer terug ('daar kunnen wij wel in leven') en nu komt het heroverweeg punt ('of misschien kunnen we zo toch niet leven').

Mijn contact in Sumy (herinneren jullie die nog?) zat aan het begin van de oorlog 'vast' in de schuilkelders van Sumy, vervolgens veilig in het dorpje in de bossen, en zit nu weer met zijn gezin in Sumy. Hij vertelt ook: 'Ze hebben fosforbommen gegooid op Sumy. Ik wil mijn vrouw en kind ook weer terug sturen naar het dorp.'

Ik herinner me nog de eerste keer dat ik hoorde over fosforbommen. Toen we nog zo maagdelijk waren. Wat zijn fosforbommen? Zoek, Google, Generaal; huil en diepe horror en ongeloof.
Nu antwoord ik; ' Ja, dan kunnen ze beter weer naar het dorp.

U merkt dames en heren, De temperatuur van de kikker in de pan is veel hoger. Maar am Osten nichts neues.  

'Een foto van de broer van Larissa over wie we heel graag goed nieuws willen ontvangen. Ik kreeg vragen over het symbool op zijn pet. 
Larissa: 'Oekraïners behoren tot de Slavische volkerengroep.
Dit is een oud Slavisch amuletsymbool. Zijn naam is het 'overweldigende gras'. Dit symbool was het belangrijkste amulet voor bescherming tegen verschillende ziekten. Mensen geloofden dat ziekten door kwade krachten naar een persoon worden gestuurd. En het dubbele Vuurteken kan elke ziekte verbranden, het lichaam en de ziel reinigen.
Het spiegelbeeld van dit symbool wordt de Varenbloem van Perun - de opperste heidense god in Kievan Rus van de 9e - 10e eeuw, Heer van de hemel, heer van donder en bliksem, God van vruchtbaarheid.

De Duitse fascisten gebruikten het Slavische symbool van de rijzende zon. Een symbool van de eeuwige overwinning van het licht op de duisternis en het eeuwige leven op de dood.
Maar ze maakten een grote fout door het te gebruiken. Omdat Slavische symbolen degenen helpen die zichzelf verdedigen, niet degenen die aanvallen'

Ook hebben we het bijvoorbeeld over hoe een maatschappij omgaat met ouderen. Ik vind Nederland heel horizontaal gelaagd: leeftijdscategorieën gaan vooral met leeftijdgenoten om en er is heel weinig verticale interactie en kennisuitwisseling. In UA is het gebruikelijk dat de grootouders in huis blijven wonen en een grote rol hebben bij de opvoeding van de kleinkinderen. Ook niet alleen romantisch. Anja heeft in haar eentje (terwijl man werkte) drie jaar lang haar baby verzorgt én haar bedlegerige oma verzorgt.

Anja 'Dat waren echt mijn zware jaren. Ik was alleen maar aan het verzorgen. Daardoor, én gek genoeg door de oorlog, weet ik heel goed wat ik wil. Ik wil mij ontplooien. Ik wil niet meer in de fabriek werken. Ik wil digitaal vanuit huis kunnen werken en mijn yoga weer oppakken. Daarom had ik het geld gereserveerd voor de cursus. Alleen nu we het zo druk hebben; denk ik dat ik dat even uit moet stellen tot de herfst. Wel wil ik zeggen; heb je gehoord van de Oekraïense bevolkings-inzamelings-actie om een Bayraktar te kunnen kopen? (Jullie nu ook bij deze) Dat zijn er vier geworden. En Turkije geeft er nu ook drie gratis.' Trots: 'Ik wil iedereen zeggen dat wij daar ook aan deelgenomen hebben.'

Tatjana Met Larissa heb ik het bijvoorbeeld over het onderwijs en zij zegt; 'Het oude onderwijssysteem maakt dat mensen chronisch onzeker zijn, omdat het alleen maar over fouten gaat. Het systeem loont niet origineel te zijn of initiatief te tonen.' Zij pleit voor een helemaal nieuwe generatie leerkrachten in plaats van 'die al zeventig jaar zijn en in een heel ander systeem gewend zijn'. Haar kinderen gaan naar de 'Nieuwe Oekraïense school', waar zoals ik interpreteer veel invloeden van de Vrije school zijn; zonder cijfers te geven, meer wereldbeschouwing ect.

Je kunt je misschien afvragen wat dit soort meanderen over de toekomst in een oorlogs-blog doet, maar ik denk dat het juist heel belangrijk is de ogen op de horizon te houden, te bedenken wat voor land je wilt, hoe het zich zou moeten herbouwen. Visie doet hopen. Hoop doet leven en dat is echt waar. Zelf heb ik soms een fantasie hoe Oekraïne misschien het land van 'The third way' kan worden; het beste van twee verschillende systemen. Hopelijk heeft het in zich om destructie te kunnen omvormen tot grondige hervorming en zelfs beter en mooier dan ooit terug te komen. Daarover ook binnenkort meer; een nieuw kunstwerk.
​
En het klopt; eerst nog de oorlog. Die inmiddels op een soort pauze-standje in een hele heftige film staat, maar waar je maar niet uit geraakt.

Het is ook deze moeheid, het besef van langdurigheid wat in Lyuda over Rusland deed uitbarsten; 'Wat komen jullie toch tekort? Jullie zijn het grootste land van de wereld. Jullie hebben álles: bergen, zee, woestijnen, meren. Alles wat jullie maar zouden kunnen willen hebben en je zoekt: hebben jullie al! (Ha, klinkt haast als een spirituele les) Als je meer je zou richten op je eigen land in plaats van steeds maar die oorlogen met je buren, was je werkelijk het grootste land ter wereld geweest. Wie weet had je dan wel het land opgebouwd waar wij wie weet wél wilden wonen.'

En weet je wie er ook nog moe is? Wederom Lyuda aan het woord: 'Er is een onderdeel van de auto afgebroken waardoor ik al een paar dagen alleen maar vooruit, niet meer achteruit kan rijden. Ik belde mijn man op om te vragen wat voor nieuw onderdeel ik bij de garage-jongens moet bestellen. En hij schoot helemaal uit zijn slof. Hij ging helemaal schreeuwen. 'Stomkop dat je steeds de auto kapot maakt. Hoe krijg je het voor elkaar? Waarom val je me lastig met dat soort vragen?'

Ik zei hem: 'Man, waarom schreeuw je zo naar mij?' Hij biechtte op dat hij zó, zó moe is. 'Was ik nog maar in de veertig geweest, dan had ik het hier nog beter volgehouden. We zitten hier al maanden in de bossen. Het is heet, we dragen die uitrustingen, zitten dagenlang in de loopgraven, en ik word helemaal gek van de muggen (muskieten) die zelfs in je neusgaten vliegen. We hebben een watertje gevonden in het bos, wat weliswaar troebel is, maar waar we ons soms wat kunnen afspoelen. Ik kan geen één keer mijn slaap afmaken, maar word altijd onderbroken om patrouille te gaan lopen. Ik merk het ook als hij thuis komt; hij valt om de haverklap in slaap, zoals gewoon aan tafel bij het eten. Nu ik je dit vertel is hij ook naast mij op de bank in slaap gevallen.'

Ik vraag hen of ze überhaubt iemand kennen die onder Rusland en/of Poetin zouden willen leven (ikzelf kan met alle macht niemand bedenken).
Larissa: 'Toen de oorlog net begon zag ik een post van iemand op Facebook waarin stond: wil iedereen die Poetin hierheen heeft uitgenodigd zich verwijderen van mijn vriendenlijst. Dat verbaasde mij. Bestaan die dan? Maar goed; uit het feit dat hij het schrijft, blijkbaar wel. Zo weet ik dat ze bestaan.
Toen de bombardementen begonnen en iedereen in de kelders zat leefde er een grapje: 'Wil degene die Poetin uitgenodigd hebben alsjeblieft nu naar buiten stappen? Poetin is voor je gekomen.'
En ook: een buurvrouw in de straat van mijn schoonmoeder. Toen bij haar in de straat de Oekraïense tanks reden, heeft ze ze weggeduwd. Ze was boos. Ze wilde Russische tanks.'

En ook Lyuda weet iemand: de vader van een kennis van haar uit Charkiv; één van de meest en dagelijks gebombardeerde steden, al vanaf het begin van de oorlog. Hij is een oude man van 80+ en zijn dochter helpt hem dagelijks. Hij gelooft gewoonweg niet dat dit de Russen zijn.
Die kennis vertelt: 'Hij blijft gewoon zeggen; 'Dit zijn niet de Russen die ons bombarderen. Dat is niet mogelijk. Dit zijn de Amerikanen.' Al bons ik met mijn hoofd tegen de muur. Hij blijft zo denken. Ik vind het heel moeilijk. Wij kunnen zo niet praten, we kunnen zo geen zinnig woord delen. Wat kan ik verder nog doen? Ik breng hem gewoon maar elke dag zijn eten en dat is het dan.'

Tatjana En misschien is dat ook goed zo. Misschien zijn de onwetenden het gelukzaligst en mag hij zo zijn laatste jaren leven en kan hij sterven met die gedachte en hopelijk niet door een Russische bom.
Het brengt me naar het even absurde uit de film 'Goodbye Lenin', kennen jullie die nog? Daarin houden de kinderen van een moeder die uit coma komt de Sovjet Unie in stand terwijl buiten de standbeelden worden ontmanteld. (Aanrader!)

Ondertussen gaan de beschietingen door, de luchtalarmen, de schuilkelders, en de doden en gewonden die terugkomen. Vooral Lyuda heeft het heel druk met de voorbereidingen van de afscheid-diners voor de gevallenen. Het gaat voort, het vindt z'n weg. Het toont mij de veerkracht van de mens en ik haal er heel veel inspiratie uit. Wij, mensen, kunnen veel meer dan we denken. Ik herhaal: als we hiermee het einde van de oorlog halen heeft de Sumy provincie volgens mij het heel goed gehad. Zij heeft het er inmiddels een stuk beter vanaf gebracht dan menig ander plek in Oekraïne. Dat is: als Wit Rusland zich er niet mee gaat mengen. Zij hadden tot nu toe de twijfelachtige rol van wat ik het beste 'enabeler' kan noemen; degene die mogelijk maakt. De Russische grondtroepen vielen ook vanuit Wit Rusland binnen, ze tankten daar hun tanks. Nu zijn er ook beschietingen vanuit Wit Rusland (bommen die vanuit Wit Rusland vallen) en oefent het Wit Russische leger aan de grens (herinnert u die nog, de quasi nonchalante oefeningen aan de grens van 40,000 Russische militairen aan de Oekraïense grens die absoluut niets te betekenen hadden).

Dat zijn de hardnekkige nieuwsberichten de laatste anderhalf week. Als óók nog Wit Rusland actief mee gaat doen; ziet het er in ons hoekje niet meer zo mooi uit. Dan zijn wij het gebraden haasje. Al zegt Lyuda steeds: 'Ze komen niet meer zomaar over de grens.' Ik hoop dat ons hierover oneens zijn strikt theoretisch blijft.

Nu een persoonlijke vraag van mij. Het inzamelen van rolstoelen gaat 'niet zo goed'. Wie ik bel (google treffers) zijn bedrijven. De ongekende eenheid, inzet is voorbij. We zijn terug bij 'Zo doen wij dat niet', 'Dat zijn niet onze procedures'. Liever weggooien dan weggeven. De moeheid. En ik weet zeker: wij kunnen veel meer als mensheid én we komen daar nooit als we blijven luisteren naar 'the computer says 'No'. Ik deel dit omdat: er misschien iemand is die de blog leest die mij wat beter kan doorverwijzen in de rolstoelen-business dan Google.  

​
Tatjana Het rekeningnummer om geld rechtstreeks naar deze vrouwen te sturen is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko Negentig procent van het ingezamelde geld gaat rechtstreeks door. Tien procent gaat naar het duurzaam mogelijk maken van deze blog.
Jullie lezen dagelijks de ontwikkelingen. Dat is hoopvoller dan de eerste dagen leek. Het 'nieuwe' geld wil ik gewoonweg: over de vier vrouwen verdelen. Écht naar hun inzicht te besteden. Voor hun gezinnen óf voor anderen, van macaroni tot kruisraket (wees niet bang voor het laatste, ze kopen geen wapens, want die zijn al in gebruik). Ik wil even de situatie schetsen, het is geen tijd van teddyberen. én ik acht hun oordeel hierin hoger dan mijn belering.