Veteraan Roy Grinwis denkt nog vaak aan zijn omgekomen commandant: ’Zo wordt Tom niet vergeten’4/5/2024 Bij wie oorlog heeft meegemaakt, staan de gebeurtenissen van toen voor altijd in het geheugen gegrift. Getuigen van de Tweede Wereldoorlog en conflicten waarbij Nederland daarna betrokken was, delen de beelden die ze nooit meer vergeten. Vandaag deel 4: veteraan Roy Grinwis die op missie in Uruzgan zijn commandant luitenant Tom Krist (24) verloor. Door Olof van Joolen Het is niet de oorverdovende klap en het daaropvolgende besef dat er iets echt goed mis was dat bij oud-landmachtmilitair Roy Grinwis als eerste naar boven komt wanneer hij aan zijn gesneuvelde ’luit’ moet denken. Nee, het beeld wat hij voor zich ziet is Tom Krist vol leven. Op zijn verzoek door Roy gefotografeerd, zodat de jonge officier een foto kon sturen aan zijn familie en vrienden thuis. Het is het type stoere foto dat zo’n beetje elke uitgezonden militair in Zuid-Afghanistan van zichzelf liet maken. In Krists geval met de borst vooruit, ballistische bril op zijn neus en de kolf van zijn Diemaco aanvalsgeweer losjes balancerend op zijn bovenarm. Het is het beeld van een jonge vent met nog een leven en mooie defensieloopbaan voor zich. Tot 10 juli 2007, toen alles letterlijk in één klap anders werd. Gigantische klap Tot dat moment was voor de leden van Krists eenheid Uruzgan niet de heftige missie waar ze rekening mee hielden. Terwijl elders in de provincie waarvoor Nederland verantwoordelijk was veel en regelmatig werd gevochten en collega Timo Smeehuijzen in Tarin Kowt sneuvelde, bleef het in de omgeving van de basis in Deh Rawod rustig. „Na een tijdje zei ik: ’Je zou met een zwembroek en handdoek naar de Helmand kunnen.’ Terwijl Deh Rawod wel een beetje de naam had dat er altijd wat gebeurde. We waren voorbereid om te vechten, maar het kwam er niet van”, vertelt Roy Grinwis. Precies een maand voordat de eenheid weer op Vliegbasis Eindhoven zal staan vertrekt het peloton van Krist voor een voetpatrouille. Die brengt hen naar de bazar. Krist hoopt er met een lokaal contact te praten. Het is druk met winkelend publiek. Krists beoogde gesprekspartner is er niet. Vlak nadat de officier met zijn tolk uit de overdekte markt is gekomen, klinkt een gigantische klap. Roy voelt de grond onder zijn voeten trillen.
Slow motion „Alles leek in slow motion te gaan. Honderd gedachten gaan door je heen. Ik voelde iets aan mijn been, zag bloed. Ik probeerde het op te tillen en dat ging. Toen ben ik gaan rennen, in dekking gegaan en mezelf gaan behandelen. Je gaat op automatisch. Bij ons waren er zeven gewonden, onder wie Tom Krist en Jaaike Brandsma die haar been verloor. Er raakten ook 34 burgers gewond en er waren iets van zeventien doden. Het was een aanslag tijdens wat voor ons een routineklusje was.” Roy hoort bij de gewonden van wie het letsel te ernstig is om in Afghanistan te kunnen behandelen. Hij gaat met hetzelfde Britse gewondenvliegtuig als zijn gewonde commandant terug naar Nederland. In het Utrechtse Centraal Militair Hospitaal krijgt hij te horen dat Krist het niet gaat redden. Twee dagen na de aanslag besluit de familie dat de artsen de behandeling moeten staken. Wanneer Roys moeder het hem vertelt, wil hij het niet geloven. ’Dat zijn vader zei: als er iets is bel me dan...’ „Ik heb haar weggestuurd en gezegd dat ze niet zo dom moest lullen”, zegt Grinwis. „Toen heeft mijn moeder iemand van personeelszaken gestuurd. Hij vertelde het en toen kwam het pas bij me binnen. Later kwam Toms vader vertellen dat ze de stekker eruit hadden gehaald omdat hij een minimale kans had. Hij gaf zijn telefoonnummer en zei: ’Als er iets is, bel me. Dit had Tom zo gewild. Als er iemand moest sneuvelen, moest hij het zijn.’ Ik heb daar voor me uit zitten staren… Dat iemand net zijn zoon is verloren en zegt: we zijn er voor jullie.” De band die Grinwis toen met de familie Krist voelde, is er nog steeds. Hij onderhoudt contact met Toms vader en moeder en jaarlijks komen de leden van Krists peloton rond 10 juli bij elkaar voor een ontmoeting met zijn ouders. Ze bezoeken de begraafplaats Sint Willibrordus in Berkel Enschot waar de luitenant is begraven, drinken er een biertje en zetten er eentje naast Toms graf. Op het wit marmeren grafmonument staat naast zijn naam, onderdeel en de missie die hem fataal werd een opvallende tekst: ’Splijt een stuk hout en ik ben er. Pak een stuk hout en ik zal er zijn.’ Roy Grinwis, die nog wel bij Defensie werkt, maar niet meer als militair omdat de schade die de zelfmoordbom bij hem veroorzaakte te groot was, praat ondanks de impact die de bomaanslag op hem had graag over zijn luit. „Zo wordt hij niet vergeten en dat vind ik fijn.”
0 Opmerkingen
De Militaire Courant sprak met met Amy van Son, initiatiefnemer van ‘Helmen Vol Verhalen’. Bij dit project worden veteranen en kunstenaars samengebracht.
Tijdens deze aflevering van de Militaire Courant podcast vertelt Amy van Son over het ontstaan en de realisatie van de indrukwekkende project. Ze is in gesprek met Jan Louwers, de uitgever van de Militaire Courant. Klik op onderstaande link om het gesprek te beluisteren. De Militaire Courant podcast is ook te beluisteren via alle podcastkanalen, waaronder Spotify.
Beluister de podcast om onder andere meer te horen over bovenstaand kunstwerk, ‘The Army is a human heart’, gemaakt door kunstenaar Roxanne Monsanto, in samenwerking met veteraan Stefan Mastenbroek.
‘Jonge’ veteranen delen hun persoonlijke missieverhalen met professionele kunstenaars, die daar middels een kunstwerk in evenzoveel verschillende kunsttechnieken deze ervaring vastleggen.
Beluister de podcast om onder andere meer te horen over bovenstaand kunstwerk, ‘The Army is a human heart’, gemaakt door kunstenaar Roxanne Monsanto, in samenwerking met veteraan Stefan Mastenbroek.
‘Jonge’ veteranen delen hun persoonlijke missieverhalen met professionele kunstenaars, die daar middels een kunstwerk in evenzoveel verschillende kunsttechnieken deze ervaring vastleggen.
Zij zijn samen op missie door de kunsten en maken zo de relevantie zichtbaar van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen. Klik op onderstaande link voor meer informatie: www.helmenvolverhalen.nl
Bekijk het hele artikel op: https://militairecourant.nl/militaire-courant-podcast-helmen-vol-verhalen-brengt-veteranen-en-kunstenaars-samen/ Door: Rob Stikkelbroeck
Een werkgroep, bestaande uit veteranen en gemeentelijke vertegenwoordigers, organiseert het programma in Merkelbeek. De werkgroep heeft bewust gekozen voor de naam ‘Veteranen-Ontmoetingsdag’, omdat gelegenheid tot ontmoeten en met elkaar in gesprek gaan centraal staan. Daarnaast is het programma gericht op erkenning en herkenning van veteranen. Na een persoonlijk welkomstwoord door burgemeester Eric Geurts en een minuut stilte, lichten enkele veteranen kort het doel van de ontmoetingsdag toe. Aanleiding om met elkaar in gesprek te gaan is onder andere een circa tien minuten durende film, met aan het woord enkele veteranen uit Beekdaelen, en een interactieve boekpresentatie van veteraan en schrijfster Amy van Son. Lees ook: Meerssen nodigt veteranen uit voor ceremonie Nationale Dodenherdenking Veteranen die in Beekdaelen wonen en mee willen doen - met of zonder partner - kunnen zich bij de werkgroep aanmelden via bestuurssecretariaat@beekdaelen.nl. Sergeant Edwin de Wolf loopt in 1994 met tien van zijn mannen een patrouille in Bosnië en Herzegovina. Op een heuvel moet hij een loopgraaf verkennen. ‘Is die van Serviërs of van moslims?’ De Wolf zet een paar passen voorwaarts en stapt op een landmijn. Zijn linkerbeen wordt afgerukt, hij krijst van pijn en doodsangst. Daarmee heeft de mijn zijn werk gedaan. Die moet ontregelen, niet moorden.
‘Als ik dood was gegaan, was het stil geweest. Nu is het dertig jaar later, maar kunnen de mannen in hun hoofd mijn gegil nog steeds horen.’ De Wolf wordt op een draagbaar naar het veldhospitaal vervoerd. ‘Drie kilometer schommelen. Afgrijselijk.’ Ondertussen vecht hij voor zijn leven. ‘Let op je ademhaling’, vertelt hij zichzelf. ‘Bijblijven.’ Dat lukt, hij haalt het. Na een operatie van drie uur volgt de terugtocht naar Nederland. Daar geeft hij zichzelf drie maanden om te leren omgaan met zijn prothese. Dan komt zijn eenheid terug van een missie. Hij wil zijn mannen lopend ontvangen. Dat lukt nooit, denkt de arts. Maar De Wolf weet beter. Hij is een vastberaden militair, een toonbeeld van onverzettelijkheid. Net als zijn vader, die beroepsmilitair was, en zijn opa, die als dienstplichtig militair in het Limburgse Griendtsveen tegen de Duitsers vocht. ‘In zijn DAF 33 reden we langs de kazematten waar hij wacht hield en langs de hooischuur waar hij sliep. Zijn avonturen en verhalen maakten een diepe indruk op het achtjarige jochie dat ik toen was.’ Na het revalidatiecentrum wacht De Wolf het eindeloze niets. Zijn militaire carrière is voorbij, hij heeft geen reden meer om uit bed te komen. Ook moet hij leren leven met zijn verminking. ‘Wie wil er nou een kerel met één poot? dacht ik als ik na het douchen in de spiegel keek.’ Hij bezoekt een feestavond van zijn eenheid. De mannen vertellen stoere verhalen, verhalen die hij niet heeft. Hij drinkt bier, glas na glas. ‘Tot het lampje uitging en ik alleen maar kon huilen.’ Zijn commandant grijpt in en stuurt hem met zachte dwang naar de hulpverlening. ‘Daar heb ik geleerd mezelf en mijn prothese te accepteren.’ Ook de biografie van Douglas Bader helpt. Deze Britse stuntvlieger verliest door een ongeluk in 1931 beide benen. Vliegen zit er voor hem niet meer in, zo lijkt het. Maar als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, is er een groot tekort aan piloten en wordt Bader aangenomen bij de Royal Air Force. In vier maanden tijd schiet hij ruim twintig Duitse toestellen uit de lucht. ‘Bader kreeg een heldenstatus. Zijn verhaal wakkerde mijn vechtlust weer aan.’ De Wolf gaat aan de slag. Hij werkt als ambtenaar bij het ministerie van Defensie en volgt de hbo-studie beleid en management. Sinds 2011 is hij leidinggevende op de afdeling Orthopedietechniek van het Militair Revalidatie Centrum, in Doorn. Ook geeft hij lezingen, beklimt hij bergen en doet hij mee aan de Invictus Games, de paralympische spelen voor gewonde veteranen. In 2016 wint hij brons op de tijdrit in Orlando, in 2017 dezelfde medaille in Toronto. ‘Hier zit een beter mens dan toen’, concludeert De Wolf. ‘Ik mag het misschien niet zeggen, maar ik ben zo fokking trots op mezelf. Na alle ellende heb ik de weg gelukkig weer gevonden.’ Toen de kogels, nu de kunstFrits ConijnEen groep kunstenaars verwerkt met het project Helmen Vol Verhalen in kunstwerken de ervaringen van veteranen. Voor burgers worden die zo beter te begrijpen, voor de militairen beter te verwerken. Drie oud-militairen die meededen over hun tijd bij Defensie. Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1508569/toen-de-kogels-nu-de-kunst Kater 4 april 2024 Martin Reijmerink Dit jaar is een overgangsjaar naar 2025, het jaar waarin 80 jaar Vrijheid wordt gevierd. Samen met andere organisaties in Nieuwegein wordt een bijzonder programma voorbereid waarin iedere inwoner wordt betrokken, oud en jong. De organisatie 4 en 5 mei Nieuwegein: ‘We slaan een brug tussen het verleden (2e Wereldoorlog) en de dag van vandaag. We dragen het belang van Herdenken en Vieren over naar volgende generaties. Het wordt bijzonder!’ In 2024 zijn er naast 4 en 5 mei gedurende het jaar nog andere activiteiten. Katern Home > Nieuws & WijknieuwsComité 4 en 5 mei in Nieuwegein presenteert het programma voor 20244 april 2024 Martin ReijmerinkDit jaar is een overgangsjaar naar 2025, het jaar waarin 80 jaar Vrijheid wordt gevierd. Samen met andere organisaties in Nieuwegein wordt een bijzonder programma voorbereid waarin iedere inwoner wordt betrokken, oud en jong. De organisatie 4 en 5 mei Nieuwegein: ‘We slaan een brug tussen het verleden (2e Wereldoorlog) en de dag van vandaag. We dragen het belang van Herdenken en Vieren over naar volgende generaties. Het wordt bijzonder!’ In 2024 zijn er naast 4 en 5 mei gedurende het jaar nog andere activiteiten. Herdenken op 4 mei De 4 mei-herdenking start om 19.00 uur in De Bazuin. (zaal open om 18.30 uur). Dit jaar staan het verhaal van het incident in Jutphaas en het verzet in oorlogstijd centraal. De bijeenkomst is vrij toegankelijk. Nadat de bijeenkomst is afgesloten verplaatst men zich d.m.v. een stille tocht naar het oorlogsmonument aan de Nedereindseweg. Hier zal de herdenking worden voortgezet met de 2 minuten stilte, enkele speeches en gedichten en het leggen van kransen en bloemen. De Batenbouwers zorgen voor de muzikale omlijsting. Wilt u als organisatie een krans leggen, meldt u dat dan via info@4en5meinieuwegein.nl. Vieren op 5 mei Op 5 mei is er een Vrijheidsmaaltijd in theater De Kom voor zo’n 120 genodigde. Tijdens de maaltijd wordt er met elkaar over de betekenis van vrijheid gesproken en is er veel ruimte voor persoonlijke levensverhalen. Daarnaast is er een zangeres en muziek om het geheel feestelijk aan te kleden. Aandacht voor veteranen In Nieuwegein zal op woensdag 26 juni een Veteranenavond worden georganiseerd. Tijdens deze avond is er aandacht voor het Veteranen Search Team (VST) en gelegenheid om met elkaar in gesprek te gaan. Op 6 november vindt de jaarlijkse veteranen bijeenkomst in samenwerking met de gemeente plaats. Dit jaar wordt de connectie gezocht tussen jong en oud. ‘Samen met het Veiligheid & Defensie College – ROC midden halen we de foto expositie “Helmen vol verhalen” naar Nieuwegein.’ De Indië-herdenking op 15 augustus De traditionele Indië-herdenking is op 15 augustus bij het oorlogsmonument aan de Nedereindseweg. Het programma wordt samen met o.a. Pelita gemaakt. Ook dit jaar is er natuurlijk weer de mogelijkheid om kransen en bloemen te leggen. Lezingen Dit jaar zijn twee lezingen gepland. Op 3 mei spreekt Ad van Liempt in de bibliotheek over zijn boek ‘Hier is het gebeurd.’ Een aantal dagen voor de Indiëherdenking vertelt Aad van der Hoeven over zijn jeugd in Indië en Nederland, waarover hij een boek heeft geschreven met de titel ‘Van Garoet naar Uithoorn.’ Een juichende zeemeermin van puinzakken en een oude etalage-pop. Zo verbeeldt kunstenaar Marian Tappel het verleden van Amy van Son (54). Thuis kreeg Van Son klappen, bij de marine vond ze bevrijding. ‘Het leger is mijn redding geweest.’ Trossen los! Hoe verder het schip van de kade wegvaart, des te groter de opluchting die Amy van Son voelt. Het is 1990 en ze is eindelijk weg van haar vader en buiten het bereik van zijn losse handjes. ‘Aan boord sliep ik zelfs door het gebulder van de kanonnen heen. De marine betekende voor mij een bevrijding.’ Hoe anders was het thuis, in Brabant. Daar hunkert ze naar de erkenning en trots van haar vader. Als hij sigaretten nodig heeft, rent ze naar de winkel. Als hij chagrijnig thuiskomt, probeert ze hem met toneelstukjes op te vrolijken. Het lijkt tevergeefs. ‘Jij stelt niks voor’, hoort Van Son met grote regelmaat. ‘Jij bent niet meer dan afval.’ Ze krijgt klappen, en haar speelgoed en kleren verdwijnen naar andere kinderen. ‘In mijn woede keek ik soms met een schuin oog naar het messenblok in de keuken.’ Een advertentie van de marine in de televisiegids biedt uitkomst. Ze bedenkt zich geen moment en vult de bijbehorende bon in. Van Son wordt gekeurd in Amsterdam en hoort dat ze terug moet komen als ze tien kilo lichter is. Vanaf dat moment is ze elke dag touwtje aan het springen in de tuin van haar ouderlijk huis. Ze bereikt haar streefgewicht, begint aan haar militaire opleiding en vaart een jaar later op het fregat Hr.Ms. Van Kinsbergen. ‘Ik was daar verbindelaar’, zegt Van Son. ‘Dat betekent dat ik de communicatie moest onderhouden met de wal en met de andere schepen in het konvooi.’ Met de discipline aan boord heeft ze geen enkele moeite. ‘Mijn opvoeding was al militaristisch’, zegt ze. Toch is er aan boord een groot verschil met thuis. ‘Bij de marine kreeg ik ook waardering. Het leger is echt mijn redding geweest.’ Verschil in instelling Toch neemt Van Son na drie jaar varen afscheid van de marine. De liefde houdt haar aan de wal. Ze gaat aan de slag als personeelsadministrateur en werkt bij onder meer een advocatenkantoor, waar ze voor de drie vestigingen het verzuim- en pensioenbeleid regelt. Haar nieuwe carrière bevalt maar matig. Anderen gaan met haar ideeën aan de haal, en roddel en achterklap vieren hoogtij. En altijd weer worden er excuses gezocht. ‘Het is een verschil in instelling’, zegt ze. ‘Voor een militair geldt: maakt niet uit hoe, je regelt het. Terwijl burgers eerder zeggen dat hun oma haar verjaardag viert of hun cavia is overleden.’ Ondertussen blijft Van Son dromen van de zee, zeker in spannende tijden. Ze wil terug naar de marine, maar is daar inmiddels te oud voor. Dus schrijft ze zich in bij de Universiteit voor Humanistiek voor een opleiding tot geestelijk verzorger. Met dat diploma hoopt ze alsnog een baan te vinden bij Defensie. Het plan mislukt. Als Van Son twee keer is afgewezen, richt ze adviesbureau Seneca op. ‘Op de universiteit leerde ik conflicten te hanteren en creatief te denken. Met die kennis ondersteun ik nu ondernemers die hun omzet willen laten groeien of verwikkeld zijn in conflicten.’ Ook begeleidt ze oud-militairen bij hun terugkeer in de maatschappij. Haar project Your Song koppelt veteranen aan muzikanten, voor het project Helmen Vol Verhalen en het gelijknamige boek benadert ze kunstenaars om zich te laten inspireren door ervaringen van oud-militairen. ‘Zo worden die voor burgers beter te begrijpen en voor de veteranen beter te verwerken.’ Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1508569/toen-de-kogels-nu-de-kunst Toen de kogels, nu de kunst Frits Conijn Een groep kunstenaars verwerkt met het project Helmen Vol Verhalen in kunstwerken de ervaringen van veteranen. Voor burgers worden die zo beter te begrijpen, voor de militairen beter te verwerken. Drie oud-militairen die meededen over hun tijd bij Defensie. Steile bergen, grote rotsblokken en overal kans op vijandelijk vuur. Het is 2009 en Oege Venema gaat als chauffeur van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie voor de eerste keer mee naar Afghanistan. Hij rijdt een Bushmaster, een gepantserd voertuig dat hem en zijn collega’s niet alleen naar bermbommen brengt, maar ook veiligheid geeft. ‘Als het donker werd, parkeerden wij twee Bushmasters in een hoek van 45 graden’, zegt de Fries Venema. ‘Die boden zo de ruimte tussen de voertuigen aan twee kanten beschutting. Daar konden wij tijdens de meerdaagse expedities betrekkelijk rustig slapen.’ Hij omschrijft de Bushmaster soms als ‘een beetje thuis’, soms ook als ‘een veilige haven’. Actie en spanning Venema meldt zich in 2006 bij het leger. Dat doet hij niet voor God, een beetje voor het vaderland en heel erg voor het avontuur. Hij wil actie en spanning, het liefst in Afghanistan. Daar moet ik zijn, weet hij als hij leest over de kogels en granaten die daar rondvliegen. Hij is dan nauwelijks zeventien jaar oud. Venema heeft haast, hij wil zo snel mogelijk weg van huis. Want daar gaat het van kwaad tot erger. ‘Toen ik een jaar of tien was, pleegde een tante zelfmoord en overleden mijn opa en oma kort na elkaar’, zegt Venema. ‘Sinds die tijd waren er altijd spanningen thuis, vooral tussen mijn vader en mij.’ Dus zoekt hij zijn vertier buitenshuis. Overal waar hij en zijn vrienden komen, is rottigheid: een opstootje hier, vuurwerk daar. En altijd zoeken de vrienden de confrontatie met de jongeren uit het asielzoekerscentrum van Dokkum. Het keerpunt komt als Venema en zijn vrienden worden opgepakt op verdenking van poging tot brandstichting. ‘Ik was vijftien en kwam ervan af met jeugddetentie’, zegt Venema. ‘Maar mijn vrienden waren ouder en moesten een tijd vastzitten.’ Oege Venema ziet zijn voorland, denkt na en kiest voor de discipline van het leger. Maar ook daar dreigt het mis te gaan. Tijdens zijn opleiding bij de Luchtmobiele Brigade schiet een touw los, waardoor Venema uit een boom valt en problemen krijgt aan zijn rug en knie. Voor het hoogste niveau komt hij niet meer in aanmerking. Hij schrijft zich in voor de reguliere defensieopleiding en voor allerhande cursussen logistiek. Vervolgens solliciteert hij naar een functie als chauffeur bij de Explosieven Opruimingsdienst Defensie. Hij wordt aangenomen en mag toch mee naar Afghanistan. Venema ontwikkelt zich daar tot een specialist van de Bushmaster. Als hij grip moet houden op steile hellingen, laat hij lucht uit de banden lopen. Of laat hij de motor in een te lage versnelling ‘flink janken’. Zo komt Venema de meeste heuvels goed over met zijn Bushmaster. Maar niet al zijn collega’s kennen de trucjes. ‘Vooral de nieuwelingen hadden daar soms problemen mee’, zegt Venema. ‘Natuurlijk konden die rekenen op mijn hulp.’ Soms geeft hij ze aanwijzingen, soms werkt het goede voorbeeld beter. De zeldzame dagen op de compound besteedt hij aan onderhoud. Als het erop aankomt, moet zijn Bushmaster klaar zijn voor actie. Hij peilt de olie, checkt de banden en vervangt onderdelen die daar naar zijn idee aan toe zijn. Ook maakt hij het pantservoertuig glimmend schoon, zowel vanbuiten als vanbinnen. ‘De Bushmaster was mijn trots, daar wilde ik goed voor zorgen.’ Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1508569/toen-de-kogels-nu-de-kunst Toen de kogels, nu de kunst
Door Frits Conijn Een groep kunstenaars verwerkt met het project Helmen Vol Verhalen in kunstwerken de ervaringen van veteranen. Voor burgers worden die zo beter te begrijpen, voor de militairen beter te verwerken. Drie oud-militairen die meededen over hun tijd bij Defensie. ’Welke vrouw wil er nou een vent met maar één poot?’ Het leed van jonge veteranen in beeld gebracht11/2/2024 Door Petra Bies DEN HELDER „Sorry voor het volume hoor”, verontschuldigt Amy van Son zich al aan het begin van het interview. „Ik praat nog altijd alsof ik op een boot met windkracht elf tegen iemand roep of hij een touw wil vastpakken. Dat gaat er maar niet uit.” Zoals er zoveel vast kan blijven zitten in het hoofd en hart van een veteraan, als een kwellende last. De 54-jarige oud-matroos vraagt er aandacht voor met het project ’Helmen vol verhalen’. Het is een omvangrijk project, bestaande uit een reizende tentoonstelling die ze ook naar Den Helder wil halen, en een recent verschenen boek. Het is ook een opmerkelijk project. Veteranenverhalen zou je kunnen vertellen aan de hand van foto’s uit het oorlogsgebied en een geschreven toelichting. Woordeloos Maar Amy van Son koos voor de beeldende kunst. „De woordeloze taal. Via de ogen komt iets toch heel anders binnen dan via het geschreven woord, het gaat veel dieper, reikt tot veel meer niveaus.” De kandidaten waren verbazingwekkend snel gevonden. „Ik zette een oproep op social media en had binnen drie weken al 75 aanmeldingen van veteranen én 75 van kunstenaars. Toen wist ik wel dat ik iets te pakken had dat leeft.” Libanon Het project draait rond jonge veteranen, de mensen die op missie gingen na de Tweede Wereldoorlog, met Libanon in ’79 als eerste bestemming. Bij de selectie werd gelet op missie, defensie-onderdeel, rang én de huidige woonplaats. „Ik wilde uit iedere provincie iemand hebben”, vertelt Van Son, die in haar marinetijd in Den Helder woonde en later verhuisde naar Arnhem. Ze koppelde een veteraan aan een beeldend kunstenaar met wie ze een klik verwachtte en bracht ze met elkaar in gesprek. Mooie ontmoetingen. „De gesprekken duurden soms wel vier uur.” Emoties Het leverde uiteindelijk 22 kunstwerken op. Werken die de emoties van de veteranen laten zien. Want daar draait het om bij ’Helmen vol verhalen’. „Emoties die laten zien dat militairen ook maar gewone mensen zijn. En dat het hen helpt als ze erover praten.” Want praten over ingrijpende ervaringen gaat de meeste veteranen niet makkelijk af. „Dat is ook een beetje je opvoeding door defensie. Het gaat om het collectief, niet om jouw persoon. Je spreekt met anderen niet over wat je meemaakt en wat het je doet. Onder elkaar wel, maar dan heb je aan een half woord genoeg, wordt er niet echt gepraat.” De tent uit „En dan heb je nog te maken met de onderlinge strijd. Veteranen vechten elkaar de tent uit over welke missie erger was. Dat zou moeten stoppen. Zo vind je geen erkenning. En die is wel belangrijk voor de verwerking.” Het zijn beelden geworden met impact, merkt ze op iedere tentoonstelling. Moeders „Moeders van veteranen lopen soms huilend rond, zeggen: nu begrijp ik mijn zoon pas. Die reacties zie je bijvoorbeeld bij het schilderij ’The army is a human heart’ van Roxanne Monsanto.” Zij is gematcht met Stefan Mastenbroek, die als marinier in 2010 in Uruzgan diende. Twee jonge militairen verliezen het leven doordat ze met hun rupsvoertuig op een bermbom van de Taliban rijden. Slippertjes „Het schilderij laat zien hoe een groep mariniers de dader afvoert. Die Taliban-strijder loopt op slippertjes en raakt gewond aan zijn voeten. De commandant laat halt houden, het letsel moet worden verzorgd, want zo zijn de regels. De strijder wordt menselijk behandeld, hoe moeilijk dat ook is na de aanslag op je kameraden en er bovendien constant gevaar dreigt.” Het kijken naar de kunst maakt dat degenen die het allemaal niet meemaakten er meer van gaan begrijpen, ervaart Van Son. Het is mooi om de twee ’ogenschijnlijk tegenovergestelde werelden van militairen en burgers’ dichter bij elkaar te brengen, vindt ze. Stokoud Om te laten zien wie de veteranen zijn. „Er wordt toch nog vaak gedacht aan stokoude mannen in een colbertje die half onderuitgezakt salueren. Aan de Amerikanen en Canadezen uit de Tweede Wereldoorlog.” „Niet aan de jonge Nederlanders die op missie gingen, die elders in oorlogsgebied net zulke bevrijders waren. Mensen die de democratie en vrede verdedigen, zodat wij hier nog rustig een hamburger in ons hoofd kunnen douwen.” En die dus respect verdienen: „In vroegere tijden rukte het hele dorp uit om haar krijgers binnen te halen na een veldslag. Dat kun je je nu niet meer voorstellen. Zeker niet als het over de jonge veteranen gaat. Maar die mogen zichzelf wel omarmen. Dat is mijn ambitie met ’Helmen vol verhalen’.” Indringend Voor het boek zijn de 22 veteranen en de aan hun gekoppelde kunstenaars geïnterviewd door een team van journalisten. Het zijn vaak indringende en heel persoonlijke verhalen. Zoals dat van Edwin de Wolf die op 24-jarige leeftijd een been verloor toen hij in ’94 in Bosnië op een antipersoonsmijn stapte, een mijn die niet bedoeld is om te doden maar om te verminken. Grip kwijt De fysieke revalidatie gaat vrij vlot, maar mentaal is hij door de niet-zeuren-mentaliteit in de gevechtseenheden zijn eigen grootste vijand geworden, vertelt hij. „Ik was de grip kwijt op mijn leven. Ik zat thuis, zonder planning, structuur en werk. Mijn relatie liep stuk Als ik gedoucht had en ik keek in de spiegel, dan dacht ik welke vrouw wil er nou een vent met maar één poot?” Opspraak
De beroemdste deelnemer aan het project is Marco Kroon. ’Niks is zo mooi als een grote held die is geveld’, luidt de kop boven het interview in het boek. Kroon kreeg de Militaire Willemsorde, de hoogste onderscheiding in Nederland, vanwege zijn heldendaden op missie in Afghanistan, maar kwam later in opspraak. In de steek Hij voelt zich door defensie beschadigd en in de steek gelaten. Kunstenaar Anders Wolhar maakte op basis van zijn levensverhaal ’Off grid’. Een gepantserde zuil met een kogelvrij venster en bovenop een spiegelkabinet met daarin een omgedraaide Willemsorde. Je ziet alleen de onderkant, als een oneindig zwart gat. Het verbeeldt de keerzijde van de medaille: Kroon werd een bekende Nederlander, maar kwam buiten de maatschappij te staan. Pannenrek Ook Van Son zelf is geïnterviewd voor het boek. Waarbij het niet ging over de ervaringen tijdens haar missies naar Joegoslavië en Irak, maar over haar jeugd, in Brabant en Vlissingen. Een harde jeugd. „Een militaire opvoeding, mijn vader was zelf dienstplichtig marinier en later koopvaarder. Als baby hingen ze me aan het pannenrek om te zien hoe lang het zou duren voordat ik losliet.” Geslagen „Ik kon het nooit goed doen bij mijn vader. Hij was alcoholist en erg gewelddadig, ik werd veel geslagen. Op de mavo moesten we een stuk schrijven over de mijnenvegersdienst van de marine in Vlissingen. Ik had het beste stuk. Het was de eerste keer dat ik mijn vader trots zag. Daarom besloot ik bij de marine te gaan.” Plunjezak Maar als ze na de trainingsdagen thuiskomt, gelooft haar vader die stap niet. „Ondanks de plunjezak die ik liet zien. Hij dacht dat ik een paar dagen in een hasjhol had gezeten en heeft me in elkaar geslagen. Ik heb mijn boeltje gepakt en ben naar Den Helder gegaan om nooit meer thuis te komen.” „In Den Helder mocht ik een jaar lang in de kazerne wonen. Daar was het wel stil als in de weekeinden bijna iedereen weg was. Maar ik voelde me niet zielig, want ik was veilig. Ik kwam uit een oorlog en vond vrijheid bij defensie. Ik ben er opnieuw geboren. Dat was mijn kantelpunt, een omgekeerd missieverhaal.” Saamhorigheid Die veiligheid en ook de saamhorigheid mist ze als ze in ’93 afzwaait. Ze kan haar draai niet vinden in de burgermaatschappij en besluit terug te keren naar defensie. „Als geestelijk verzorger. Ik ben daarvoor in 2009 een opleiding gaan doen aan de Universiteit voor Humanistiek.” Aangenomen wordt ze niet. „Ze namen liever burgers aan, ik had een verleden als militair.” Toch bracht de studie haar veel. „Je moest voor de studie ook lid worden van het Humanistisch Verbond. Ik werd bestuurslid in Arnhem en daar moest een muziekproject voor veteranen worden opgezet. Dat ben ik gaan doen, met een eigen bureau. Daaruit vloeit ’Helmen vol verhalen’ voort.” Overstap Van Son helpt ook militairen bij de overstap naar het burgerleven. „Want dat is moeilijk, je staat nog in de strijdstand. Je hebt ook gedrag dat niet altijd wordt begrepen. Je wordt woedend bij onrecht op straat en duikt erin. Begint te schelden. Die reactie snappen anderen vaak niet.” ’Helmen Vol Verhalen’ van Amy van Son telt 360 pagina’s en is rijkelijk geïllustreerd met foto’s. Het kost €25,00 verkrijgbaar in de (online)boekhandel. ISBN 9789023259954. Naar Den Helder De reizende tentoonstelling ’Helmen vol Verhalen’ is nog niet te zien geweest in Noord-Holland. Amy van Son hoopt in Den Helder een locatie te vinden. „Want daar wonen veel militairen en er is veel thuisfront.” In het landelijke project ‘Helmen vol Verhalen’ vertellen 22 veteranen en 22 kunstenaars samen het verhaal van de Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen en hun familie. De fototentoonstelling die bij deze verhalen hoort, is tot en met woensdag 24 januari te zien in de hal van het Huis der Provincie. Gepubliceerd op: 16-januari-2024 Aandacht en zorg voor veteranen In 2024 herdenken we 80 jaar vrijheid in ons land. We ondersteunen en financieren initiatiefnemers, die een bijdrage willen leveren aan het herdenken en het vieren van 80 jaar vrijheid. Gedeputeerde Peter Drenth: “We staan aan de vooravond van de herdenking van 80 jaar vrijheid. Ik vind het belangrijk dat we tijdens deze herdenkingen ook stilstaan bij onze jonge veteranen: de mensen die uitgezonden worden op vredesmissies. Zij die zich inzetten voor onze vrijheid, want dat is geen vanzelfsprekendheid. Dit project draagt bij aan het vergroten van het begrip, aandacht en zorg voor onze ‘jonge’ veteranen.” Boek ‘Helmen vol Verhalen’ Helmen Vol Verhalen is een landelijk project dat veteranen en kunstenaars samenbrengt. Om persoonlijke missieverhalen van veteranen te vertalen naar kunstwerken. De 'helm' staat symbool voor het militaire beroep. Er is nu ook een gelijknamig boek gemaakt over dit project. Het boek bevat de verhalen van veteranen, maar ook het verhaal van de kunstenaar achter het werk. Het geeft inzicht in het leven van veteranen, in hun ervaringen op missie, en de impact daarvan op henzelf en het thuisfront. Scholen We hechten er waarde aan, dat veteranen hun verhalen delen. En dat zij hun bijdrage aan verschillende VN-vredesmissies kunnen overbrengen, met name aan de jongere generaties. Daarom is er bij de tentoonstelling ook een educatief programma ontwikkeld voor leerlingen, zodat scholen een rondleiding kunnen krijgen van 1 van de projectvrijwilligers. Amy van Son De drijvende kracht achter dit project is Amy van Son: voormalig marine vrouw én veteraan. Ze benadrukt het belang van de rol van veteranen en het thuisfront in de hedendaagse maatschappij. "Om weer meer begrip en erkenning voor veteranen te krijgen, moeten burgers weten wat het betekent om naar een oorlogsgebied gestuurd te worden. Maar veel veteranen vinden het (soms) moeilijk hun ervaringen onder woorden te brengen. Daarom laten we veteranen hun verhaal vertellen aan een kunstenaar. De kunstenaar vertaalt dat verhaal naar een kunstwerk. Het kunstwerk is de brug van verbinding naar de samenleving. Het proces wat deze 2 ‘professionals’, ieder op hun gebied doorlopen is helend." De foto expositie is tot stand gekomen door een bijdrage vanuit de provincie. De expositie is tijdens kantooruren te bekijken. Vanaf donderdag 11 januari tot en met woensdag 24 januari 2024, in de ontvangsthal van het Huis der Provincie. Op & Ut, it kulturele radioprogramma fan Omrop Fryslân is sneontemoarn ek te folgjen op telefyzje. Rjochtstreeks út de radiostudio wei. De fotoexpositie van Helmen Vol Verhalen is van 1 t/m 8 oktober te zien in het Entrepot in #Harlingen. Ook de foto expositie hosten ga voor meer informatie naar helmenvolverhalen.nl #helmenvolverhalen |
Volg hier alles overHelmen Vol Verhalen Archieven
Mei 2024
Categorieën
Alles
|