Helmen Vol Verhalen, de pilot

Edwin de Wolf

Veteraan UNPROFOR

Anook Cléonne

Kunstenaar

Het verhaal van Edwin de Wolf 
24/24 Over bereid zijn om te knokken

Op zijn 24ste verloor hij zijn linkerbeen toen hij tijdens de VN-missie in Bosnië, Srebrenica, op een mijn stapte. Dit jaar, precies 24 jaar later, is daarom speciaal. Edwin de Wolf – breed torso, strakke kop, mooie blauwe ogen - heeft net zo lang op deze aarde rondgelopen met, als zonder zijn linkerbeen. ‘Ik ben zo focking trots op mezelf.’

‘De jonge gewonden uit Afghanistan zijn net kopieën van mij. Het is soms alsof ik mezelf hoor praten.​Het zijn allemaal mannen en vrouwen die, ondanks het feit dat ze iets vreselijks hebben meegemaakt, de regie terug willen krijgen over hun leven en er weer betekenis aan willen geven. Ze zijn bereid daar keihard voor te knokken.

In een split second

Het is 1994. De Wolf is groepscommandant bij het 12e infanteriebataljon van de Luchtmobiele Brigade in Bosnië. Zijn eenheid stuit op een paar gaten met planken erover heen. Hij wil als commandant zijn verkenners niet sturen en gaat zelf voorop, waarna hij op een antipersoonsmijn stapt, gemaakt om te verminken in plaats van te doden. De herinnering aan de pijn, ligt na al die jaren nog vers in zijn geheugen. Als een diepe groef. ‘Ik ben doof, blind, kan niet plaatsen wat er aan de hand is, maar ik hoor wel mezelf gillen en krijsen van de pijn. Ik voel op een gegeven moment gesjor aan mijn arm. Mijn zichtveld komt een beetje terug en als ik naar mijn been kijk zie ik dat het zwart is, gruwelijk kapot geslagen en bebloed.’ De medic onderzoekt hem met trillende handen en ontdekt een slagaderlijke bloeding in zijn arm waar het donkerrode bloed krachtig uit spuit. Edwin noemt de tijd die volgt zijn drie ‘Golden Hours’; een uur wordt vaak gezien als een kritiek tijdsbestek waarbinnen een ernstig gewonde militair op de operatietafel moet liggen. ‘Het is een wonder dat ik het overleeft heb. Het deinen van die draagbaar, drie kilometer naar de eerste observatiepost. De hel is er niets bij.’
 
Edwin heeft een confronterende foto van zichzelf, of eigenlijk van zijn bebloede bewusteloze lichaam, liggend op de operatietafel met gevechtskleding aan. Gemaakt door de chirurg die hem opereerde. En nog één van twee dagen later, waar hij wel bij bewustzijn is, maar een lege gekwelde blik in zijn ogen heeft. ‘Uitzichtloos. In een klap was ik alles kwijt.’  
 
Hij heeft ook nog een mooi portret dat tijdens de Srebenica-missie is geschoten. Met linkerbeen. Staand voor een pantservoertuig poseert hij, breeduit lachend, nota bene in zeer korte broek waardoor je zijn stevige jonge benen ziet glanzen in het zonlicht. Die jonge man, blakend van zelfvertrouwen, die als kleine hummel al militair wilde worden, net als zijn vader en diens vader, verliest zijn droomcarrière een paar dagen later in een split second. 

Veteraan Edwin de Wolf ontmoet Anook Cleonne in haar Arnhemse atelier.

​‘Ik kon al fysiek afzien’

Waartoe is het lichaam in staat? Het is een vraag waar Edwin daadwerkelijk een antwoord op heeft. ‘Vreselijk veel. Ik sta soms zelf ook verbaasd waar je, in mijn geval op de fiets, toe in staat bent. Anderhalf jaar geleden heb ik de Passo del Stelvio beklommen, gruwelijk zwaar, een monsterklim van 21 kilometer met stukken met een stijgingspercentage van 14% en eindigend op drie kilometer hoogte. Door in jezelf te geloven en bereid te zijn om af te zien, haal je de top. Met één been. Ik ben er achter gekomen dat het behalen van je doelstellingen niet afhangt van je fysieke inspanningen, maar dat het vooral een mentale kwestie is. Als je bereid bent te vechten, dan kan je je doel bereiken.’  

De eerste dag in het revalidatiecentrum in Doorn meldde Edwin bij de arts vastbesloten dat hij in januari - binnen drie maanden - weer wilde lopen omdat de rest van zijn eenheid dan zou terugkeren van hun missie’. ‘Ik wilde die kerels lopend ontvangen. Linksom of rechtsom.’ De revalidatiearts arts zei dat hij dat wel kon vergeten. Edwin zei ‘dat zullen we nog wel zien’. Hij is hen inderdaad lopend tegemoet gekomen - een ode aan de wilskracht - maar een glorieus ontvangst was het niet. ‘Het was vreselijk emotioneel. Ik had het gevoel dat ik gefaald had als leider en dat ik mijn mensen in de steek had gelaten. Alles wat maar negatief is dacht ik op dat moment over mezelf.’

De fysieke revalidatie was niet het moeilijkst. ‘Ik kon al fysiek afzien.’ Doorzetten. Teleurstellingen ombuigen. Dàt kunnen is een essentieel aspect van het militair zijn. ‘Ik ben bereid om diep te gaan, maar het uitten van en omgaan met mijn gevoel dat kon ik niet. Dat word je niet geleerd als militair. Ik was de machocultuur gewend die in de gevechtseenheden heerst, waar je als vent nooit wat mag mankeren want dan zeikt iedereen je af. ‘Doetje’, ‘watje’, je kent het wel. Daardoor was ik – mentaal - zo langzamerhand mijn eigen grootste vijand geworden.’ 

‘Wie wil er nou een vent met maar één poot?’

‘Ik was de grip kwijt op mijn leven. Ik zat thuis, zonder planning, structuur en werk. Mijn relatie liep stuk. Als ik gedoucht had en ik keek in de spiegel, dan dacht ik welke vrouw wil er nou een vent met maar één poot? Niks had ik. Alleen maar heel veel tijd om na te denken. Ik was dan wel blij dat ik liep, maar ik was vergeten dat ik naast die stoere sergeant van de infanterie met die kale kop ook een mens was, in een lichaam dat vreselijk beschadigd was en dat altijd zou blijven. En met dat gegeven kon ik niet omgaan.’

Tijdens een feestavond met de eenheid staat hij in het middelpunt van de belangstelling, maar de confrontatie met zijn voormalige collega’s die bruisen van het leven is een diep pijnlijke ervaring. ‘Ze vertelden mooie en stoere verhalen over wat ze hadden meegemaakt in het inzetgebied, maar ik had die verhalen niet te vertellen. Dus ik dronk een biertje; en nog een; en nog een; en nog een…. tot het lampje emotioneel helemaal uitging.’ Je ‘onder het vriespunt’ bevinden noemt Edwin het. 
 
Zijn compagniescommandant dwingt hem min of meer om hulpverlening te accepteren – iets wat hij tot dan toe resoluut heeft afgewezen – en dat blijkt de eerste stap de goede richting op te zijn.

Douglas Bader

De echte redding komt van Douglas Bader (1910 – 1982), een befaamde Britse gevechtspiloot. Bader verliest al voor de oorlog twee benen door een vliegongeval tijdens het stunten. Het lijkt onwaarschijnlijk dat hij ooit weer zal vliegen. Bader is echter volhardend en leert opnieuw lopen. Maar, door de vliegkeuring komt hij niet met zijn houten protheses. Totdat de oorlog uitbreekt en het tekort aan goede piloten zo groot is, dat hij in 1940 alsnog wordt aangenomen bij de Royal Air Force (RAF). Tijdens de Slag om Engeland schiet hij in slechts vier maanden twintig vijandige toestellen neer wat hem een heldenstatus in Engeland, en zelfs onder piloten in het vijandige Duitsland, oplevert. Boven Duitsland wordt hij echter in 1941 neergeschoten en krijgsgevangen genomen. Uit respect voor hem als piloot laat zijn rivaal, de Duitse piloot Adolf Galland, via de RAF een paar aluminium kunstbenen uit Engeland overkomen. Bader heeft vervolgens, zoals het een krijgsgevangen militair betaamt, negentien ontsnappingspogingen gedaan. 
 
Edwin leest Bader’s biografie en dat wakkert bij hem zijn nog altijd aanwezige, maar diep verstopte vechtlust aan. ‘Ik dacht als die man dàt kan in diè tijd, dan moet ik dat toch ook kunnen bereiken in deze tijd? Zo is langzaam de knop bij mij omgegaan. Ik zei heel bewust tegen mezelf: ‘Ed, je word nooit meer die militair waar je van kinds af aan van droomde. Dat komt nooit meer terug. Kijk met trots terug op wat je hebt bereikt, maar kijk vooral vooruit.’ Die omslag in denken zette de poort open naar berusting, overgave, het bereid zijn om te accepteren wat een ander leven zonder linkerbeen en zonder carrière bij Defensie hem kon bieden. 

De regie terug

Nu al die 24 jaren later zit hier een ‘beter’ mens, zoals hij zelf omschrijft. ‘Ik ben meer mens geworden, iemand met rijke emoties en gevoelens. Je mag dat misschien niet zeggen, maar ik ben zo focking trots op mezelf. Ik stam uit de tijd dat er qua nazorg geen ruk geregeld was, waardoor het heel moeilijk is geweest om de regie terug te krijgen over mijn leven. Ik heb zo hard moet vechten in eenzaamheid,’ het overvalt hem, de emotie die hij voelt terwijl hij het uitspreekt, ‘maar verdomme ik ben van ver gekomen. En kijk nu hier.’
 
Na zijn revalidatieperiode werkte Edwin als burger-ambtenaar bij Defensie en begon hij een vierjarige hbo-studie Beleid en Management. Sinds 2011 werkt hij als leidinggevende van de afdeling Orthopedietechniek bij het Militair Revalidatie Centrum Aardenburg in Doorn waar militairen en burgers na een amputatie revalideren. Edwin geeft naast zijn werk met regelmaat lezingen en inspireert op die wijze vele jonge (gewonde) militairen met zijn geschiedenis en zijn sportprestaties op de fiets. ‘Ik hoop dat mensen die in een soortgelijke situatie zitten als ik 24 jaar geleden, dezelfde kracht en energie halen uit mijn verhaal zoals ik uit dat van Douglas Bader.’
 
‘Bader is mijn grote held. Nog steeds. Weet je wat bijzonder is? Onze levensgeschiedenissen vertonen paralellen. Ik ontdekte dat Bader na de oorlog aan het werk is gegaan in de zorg en verantwoordelijk was voor een afdeling die zich bezig hield met het leveren van arm- en beenprotheses.’

 ‘Mijn brons was goud’

​Vierentwintig jaar versus vierentwintig jaar; waren alle verhalen maar zo rond. Dit jaar doet Edwin voor het laatst mee aan de Invictus Games, de Paralympische Spelen voor veteranen die gewond, chronisch ziek of geblesseerd zijn geraakt in en door militaire dienst. In 2016 won hij de Bronzen medaille op de tijdrit/wielrennen in Orlando. ‘Mijn brons was goud. Op papier behoorde ik tot de zwakste deelnemers omdat ik met één been fietste (red. zonder prothese)’. In 2017 won hij wederom brons in Toronto. Dit jaar fietst hij in het Australische Sydney uiteraard weer voor een medaille, maar bovenal fietst hij voor zijn moeder. ‘Deze spelen draag ik aan haar op. Ik realiseer me hoeveel pijn en ellende mijn ongeluk en het proces wat daarop volgde haar heeft gebracht. We hebben daar de afgelopen tijd een aantal gesprekken over gevoerd; vanuit het hart. Het greep me aan wat ze vertelde over wat zij heeft doorgemaakte. Ik wil graag mijn dankbaarheid richting haar uitten.’ Het typeert Edwin; de zorg die hij heeft om de impact van zijn ongeluk op anderen. ‘Het heeft niet alleen mij beschadigd, maar ook iedereen die mij dierbaar is. Mijn moeder vindt het soms nog moeilijk dat haar kind zo beschadigd is. Ik hoop dat zij berusting vindt als ze ziet waartoe mijn lichaam in staat is. Ik ben van ver gekomen en aan de linkerkant wat korter, maar het gaat heel goed met mij.’

Door Sonja van der Sar

'De kaart is niet het terrein' Anook Cléonne

De pilot van Helmen Vol Verhalen is mede mogelijk gemaakt door:

N.B. De onthulling van het kunstwerk 'De kaart is niet het terrein' heeft op 19 mei 2020 in Militair Revalidatie Centrum Aardenburg plaatsgevonden, kijk en lees verder hier: Helmen Vol Verhalen, eerste kunstwerk onthuld.

Volg jij Helmen Vol Verhalen al?

'Afstand is nodig om dichterbij te komen'
​Anook Cléonne