Door Maurice Blaauw
 Bron : Haarlem 105 11 mei 2025 

Dit jaar waren er nog meer veteranen aanwezig tijdens de Haarlemse veteranenlunch dan eerdere edities. “Eenderde meer veteranen reisden af naar de Gravenzaal om samen met de vereniging en de burgemeester te genieten van ‘de blauwe hap’ (Indonesische rijsttafel, red.)”, vertelt Jesper van Geldorp, voorzitter van Veteranen Haarlem enthousiast. Naast de lunch vonden er op de Grote Markt verschillende activiteiten plaats die ook toegankelijk waren voor niet-veteranen.

“We hadden gehoopt om meer moderne voertuigen van Defensie te kunnen tonen, maar door de aankomende NAVO-top in Den Haag was dat helaas niet mogelijk”, zegt Van Geldrop. Toch is hij zeer tevreden over de dag. “Het is mooi weer, er is genoeg te zien en er zijn veel informatiestands van Defensie.”
​
Op de Grote Markt is het druk: bezoekers bekijken oude legervoertuigen en wapens. Kinderen nemen een kijkje in legertrucks en gepantserde voertuigen van de Marechaussee. Ook is er een stand waar mensen moderne legersnufjes kunnen bekijken zoals drones, helmen en nachtkijkers. De Marechaussee heeft extra wapens meegenomen die mensen zelf mogen vasthouden. “Echt super cool”, zegt een kind dat duidelijk moeite heeft om het zware wapen omhoog te houden.
Bekijk hieronder de volledige reportage over de Haarlemse Veteranendag

Tientallen Haarlemse veteranen waren vrijdagmiddag te gast in de historische Gravenzaal van het stadhuis. Ze luisterden ademloos naar toespraken van onder meer burgemeester Wienen en voorzitter Jesper van Geldorp van het Veteranencomité Haarlem.

De opkomst was opvallend hoog, nadat de belangstelling voor de Haarlemse veteranen de afgelopen jaren een beetje was ingezakt. Met onder andere luitenant-kolonel buiten dienst Edwin Schaaf als drijvende kracht is het veteranencomité in de Spaarnestad nu weer nieuw leven ingeblazen. 
​
Rijen medailles
Verschillende generaties veteranen waren aanwezig. Sommigen in uniform, anderen strak in pak. En bijna allemaal met flinke rijen medailles en andere onderscheidingen op de borst. Burgemeester Wienen benadrukte het feit dat hij voor een groep mannen en vrouwen stond, die tijdens missies in het buitenland onze vrijheid en vrede met gevaar voor eigen leven hebben verdedigd.

Lees verder op NHN ​
​https://www.nhnieuws.nl/nieuws/337511/drukbezochte-veteranendag-haarlem-smaakt-naar-meer

Door Petra Bies DEN HELDER
„Sorry voor het volume hoor”, verontschuldigt Amy van Son zich al aan het begin van het interview. „Ik praat nog altijd alsof ik op een boot met windkracht elf tegen iemand roep of hij een touw wil vastpakken. Dat gaat er maar niet uit.”
​
Zoals er zoveel vast kan blijven zitten in het hoofd en hart van een veteraan, als een kwellende last. De 54-jarige oud-matroos vraagt er aandacht voor met het project ’Helmen vol verhalen’.
Het is een omvangrijk project, bestaande uit een reizende tentoonstelling die ze ook naar Den Helder wil halen, en een recent verschenen boek.

Het is ook een opmerkelijk project. Veteranenverhalen zou je kunnen vertellen aan de hand van foto’s uit het oorlogsgebied en een geschreven toelichting.
​
​Woordeloos
Maar Amy van Son koos voor de beeldende kunst. „De woordeloze taal. Via de ogen komt iets toch heel anders binnen dan via het geschreven woord, het gaat veel dieper, reikt tot veel meer niveaus.”

​Libanon
Het project draait rond jonge veteranen, de mensen die op missie gingen na de Tweede Wereldoorlog, met Libanon in ’79 als eerste bestemming. Bij de selectie werd gelet op missie, defensie-onderdeel, rang én de huidige woonplaats. „Ik wilde uit iedere provincie iemand hebben”, vertelt Van Son, die in haar marinetijd in Den Helder woonde en later verhuisde naar Arnhem.

​Ze koppelde een veteraan aan een beeldend kunstenaar met wie ze een klik verwachtte en bracht ze met elkaar in gesprek. Mooie ontmoetingen. „De gesprekken duurden soms wel vier uur.”

Emoties
Het leverde uiteindelijk 22 kunstwerken op. Werken die de emoties van de veteranen laten zien. Want daar draait het om bij ’Helmen vol verhalen’. „Emoties die laten zien dat militairen ook maar gewone mensen zijn. En dat het hen helpt als ze erover praten.”

​Want praten over ingrijpende ervaringen gaat de meeste veteranen niet makkelijk af. „Dat is ook een beetje je opvoeding door defensie. Het gaat om het collectief, niet om jouw persoon. Je spreekt met anderen niet over wat je meemaakt en wat het je doet. Onder elkaar wel, maar dan heb je aan een half woord genoeg, wordt er niet echt gepraat.”

De tent uit
„En dan heb je nog te maken met de onderlinge strijd. Veteranen vechten elkaar de tent uit over welke missie erger was. Dat zou moeten stoppen. Zo vind je geen erkenning. En die is wel belangrijk voor de verwerking.”

​Het zijn beelden geworden met impact, merkt ze op iedere tentoonstelling.

Moeders
„Moeders van veteranen lopen soms huilend rond, zeggen: nu begrijp ik mijn zoon pas. Die reacties zie je bijvoorbeeld bij het schilderij ’The army is a human heart’ van Roxanne Monsanto.”
Zij is gematcht met Stefan Mastenbroek, die als marinier in 2010 in Uruzgan diende. Twee jonge militairen verliezen het leven doordat ze met hun rupsvoertuig op een bermbom van de Taliban rijden.

Slippertjes
„Het schilderij laat zien hoe een groep mariniers de dader afvoert. Die Taliban-strijder loopt op slippertjes en raakt gewond aan zijn voeten. De commandant laat halt houden, het letsel moet worden verzorgd, want zo zijn de regels. De strijder wordt menselijk behandeld, hoe moeilijk dat ook is na de aanslag op je kameraden en er bovendien constant gevaar dreigt.”

​Het kijken naar de kunst maakt dat degenen die het allemaal niet meemaakten er meer van gaan begrijpen, ervaart Van Son. Het is mooi om de twee ’ogenschijnlijk tegenovergestelde werelden van militairen en burgers’ dichter bij elkaar te brengen, vindt ze.

Stokoud
Om te laten zien wie de veteranen zijn. „Er wordt toch nog vaak gedacht aan stokoude mannen in een colbertje die half onderuitgezakt salueren. Aan de Amerikanen en Canadezen uit de Tweede Wereldoorlog.”

„Niet aan de jonge Nederlanders die op missie gingen, die elders in oorlogsgebied net zulke bevrijders waren. Mensen die de democratie en vrede verdedigen, zodat wij hier nog rustig een hamburger in ons hoofd kunnen douwen.”

​En die dus respect verdienen: „In vroegere tijden rukte het hele dorp uit om haar krijgers binnen te halen na een veldslag. Dat kun je je nu niet meer voorstellen. Zeker niet als het over de jonge veteranen gaat. Maar die mogen zichzelf wel omarmen. Dat is mijn ambitie met ’Helmen vol verhalen’.”

Indringend
Voor het boek zijn de 22 veteranen en de aan hun gekoppelde kunstenaars geïnterviewd door een team van journalisten. Het zijn vaak indringende en heel persoonlijke verhalen.

​Zoals dat van Edwin de Wolf die op 24-jarige leeftijd een been verloor toen hij in ’94 in Bosnië op een antipersoonsmijn stapte, een mijn die niet bedoeld is om te doden maar om te verminken.

Grip kwijt
De fysieke revalidatie gaat vrij vlot, maar mentaal is hij door de niet-zeuren-mentaliteit in de gevechtseenheden zijn eigen grootste vijand geworden, vertelt hij. „Ik was de grip kwijt op mijn leven. Ik zat thuis, zonder planning, structuur en werk. Mijn relatie liep stuk Als ik gedoucht had en ik keek in de spiegel, dan dacht ik welke vrouw wil er nou een vent met maar één poot?”

​Opspraak
De beroemdste deelnemer aan het project is Marco Kroon. ’Niks is zo mooi als een grote held die is geveld’, luidt de kop boven het interview in het boek. Kroon kreeg de Militaire Willemsorde, de hoogste onderscheiding in Nederland, vanwege zijn heldendaden op missie in Afghanistan, maar kwam later in opspraak.

In de steek
Hij voelt zich door defensie beschadigd en in de steek gelaten. Kunstenaar Anders Wolhar maakte op basis van zijn levensverhaal ’Off grid’. Een gepantserde zuil met een kogelvrij venster en bovenop een spiegelkabinet met daarin een omgedraaide Willemsorde. Je ziet alleen de onderkant, als een oneindig zwart gat.

Het verbeeldt de keerzijde van de medaille: Kroon werd een bekende Nederlander, maar kwam buiten de maatschappij te staan.

Pannenrek
Ook Van Son zelf is geïnterviewd voor het boek. Waarbij het niet ging over de ervaringen tijdens haar missies naar Joegoslavië en Irak, maar over haar jeugd, in Brabant en Vlissingen.
Een harde jeugd. „Een militaire opvoeding, mijn vader was zelf dienstplichtig marinier en later koopvaarder. Als baby hingen ze me aan het pannenrek om te zien hoe lang het zou duren voordat ik losliet.”

Geslagen
„Ik kon het nooit goed doen bij mijn vader. Hij was alcoholist en erg gewelddadig, ik werd veel geslagen. Op de mavo moesten we een stuk schrijven over de mijnenvegersdienst van de marine in Vlissingen. Ik had het beste stuk. Het was de eerste keer dat ik mijn vader trots zag. Daarom besloot ik bij de marine te gaan.”

Plunjezak
Maar als ze na de trainingsdagen thuiskomt, gelooft haar vader die stap niet. „Ondanks de plunjezak die ik liet zien. Hij dacht dat ik een paar dagen in een hasjhol had gezeten en heeft me in elkaar geslagen. Ik heb mijn boeltje gepakt en ben naar Den Helder gegaan om nooit meer thuis te komen.”

„In Den Helder mocht ik een jaar lang in de kazerne wonen. Daar was het wel stil als in de weekeinden bijna iedereen weg was. Maar ik voelde me niet zielig, want ik was veilig. Ik kwam uit een oorlog en vond vrijheid bij defensie. Ik ben er opnieuw geboren. Dat was mijn kantelpunt, een omgekeerd missieverhaal.”

Saamhorigheid
Die veiligheid en ook de saamhorigheid mist ze als ze in ’93 afzwaait. Ze kan haar draai niet vinden in de burgermaatschappij en besluit terug te keren naar defensie. „Als geestelijk verzorger. Ik ben daarvoor in 2009 een opleiding gaan doen aan de Universiteit voor Humanistiek.”
​
Aangenomen wordt ze niet. „Ze namen liever burgers aan, ik had een verleden als militair.” Toch bracht de studie haar veel. „Je moest voor de studie ook lid worden van het Humanistisch Verbond. Ik werd bestuurslid in Arnhem en daar moest een muziekproject voor veteranen worden opgezet. Dat ben ik gaan doen, met een eigen bureau. Daaruit vloeit ’Helmen vol verhalen’ voort.”

Overstap
Van Son helpt ook militairen bij de overstap naar het burgerleven. „Want dat is moeilijk, je staat nog in de strijdstand. Je hebt ook gedrag dat niet altijd wordt begrepen. Je wordt woedend bij onrecht op straat en duikt erin. Begint te schelden. Die reactie snappen anderen vaak niet.”

’Helmen Vol Verhalen’ van Amy van Son telt 360 pagina’s en is rijkelijk geïllustreerd met foto’s. Het kost €25,00 verkrijgbaar in de (online)boekhandel. ISBN 9789023259954.

Naar Den Helder
De reizende tentoonstelling ’Helmen vol Verhalen’ is nog niet te zien geweest in Noord-Holland. Amy van Son hoopt in Den Helder een locatie te vinden. „Want daar wonen veel militairen en er is veel thuisfront.”