Een juichende zeemeermin van puinzakken en een oude etalage-pop. Zo verbeeldt kunstenaar Marian Tappel het verleden van Amy van Son (54). Thuis kreeg Van Son klappen, bij de marine vond ze bevrijding. ‘Het leger is mijn redding geweest.’

Trossen los! Hoe verder het schip van de kade wegvaart, des te groter de opluchting die Amy van Son voelt.

Het is 1990 en ze is eindelijk weg van haar vader en buiten het bereik van zijn losse handjes. ‘Aan boord sliep ik zelfs door het gebulder van de kanonnen heen. De marine betekende voor mij een bevrijding.’

Hoe anders was het thuis, in Brabant. Daar hunkert ze naar de erkenning en trots van haar vader. Als hij sigaretten nodig heeft, rent ze naar de winkel. Als hij chagrijnig thuiskomt, probeert ze hem met toneelstukjes op te vrolijken.

Het lijkt tevergeefs. ‘Jij stelt niks voor’, hoort Van Son met grote regelmaat. ‘Jij bent niet meer dan afval.’ Ze krijgt klappen, en haar speelgoed en kleren verdwijnen naar andere kinderen. ‘In mijn woede keek ik soms met een schuin oog naar het messenblok in de keuken.’

Een advertentie van de marine in de televisiegids biedt uitkomst. Ze bedenkt zich geen moment en vult de bijbehorende bon in. Van Son wordt gekeurd in Amsterdam en hoort dat ze terug moet komen als ze tien kilo lichter is.

Vanaf dat moment is ze elke dag touwtje aan het springen in de tuin van haar ouderlijk huis.

Ze bereikt haar streefgewicht, begint aan haar militaire opleiding en vaart een jaar later op het fregat Hr.Ms. Van Kinsbergen. ‘Ik was daar verbindelaar’, zegt Van Son. ‘Dat betekent dat ik de communicatie moest onderhouden met de wal en met de andere schepen in het konvooi.’

Met de discipline aan boord heeft ze geen enkele moeite. ‘Mijn opvoeding was al militaristisch’, zegt ze. Toch is er aan boord een groot verschil met thuis. ‘Bij de marine kreeg ik ook waardering. Het leger is echt mijn redding geweest.’

Verschil in instelling
Toch neemt Van Son na drie jaar varen afscheid van de marine. De liefde houdt haar aan de wal. Ze gaat aan de slag als personeelsadministrateur en werkt bij onder meer een advocatenkantoor, waar ze voor de drie vestigingen het verzuim- en pensioenbeleid regelt.

Haar nieuwe carrière bevalt maar matig. Anderen gaan met haar ideeën aan de haal, en roddel en achterklap vieren hoogtij. En altijd weer worden er excuses gezocht. ‘Het is een verschil in instelling’, zegt ze. ‘Voor een militair geldt: maakt niet uit hoe, je regelt het.

Terwijl burgers eerder zeggen dat hun oma haar verjaardag viert of hun cavia is overleden.’

Ondertussen blijft Van Son dromen van de zee, zeker in spannende tijden. Ze wil terug naar de marine, maar is daar inmiddels te oud voor. Dus schrijft ze zich in bij de Universiteit voor Humanistiek voor een opleiding tot geestelijk verzorger. Met dat diploma hoopt ze alsnog een baan te vinden bij Defensie.

Het plan mislukt. Als Van Son twee keer is afgewezen, richt ze adviesbureau Seneca op. ‘Op de universiteit leerde ik conflicten te hanteren en creatief te denken. Met die kennis ondersteun ik nu ondernemers die hun omzet willen laten groeien of verwikkeld zijn in conflicten.’

Ook begeleidt ze oud-militairen bij hun terugkeer in de maatschappij. Haar project Your Song koppelt veteranen aan muzikanten, voor het project Helmen Vol Verhalen en het gelijknamige boek benadert ze kunstenaars om zich te laten inspireren door ervaringen van oud-militairen. ‘Zo worden die voor burgers beter te begrijpen en voor de veteranen beter te verwerken.’

Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1508569/toen-de-kogels-nu-de-kunst​

​Toen de kogels, nu de kunst
Frits Conijn Een groep kunstenaars verwerkt met het project Helmen Vol Verhalen in kunstwerken de ervaringen van veteranen. Voor burgers worden die zo beter te begrijpen, voor de militairen beter te verwerken. Drie oud-militairen die meededen over hun tijd bij Defensie. 

Een vrouw zegt in mei 1940: ‘…moet ik schrijven aan een dode?’. Ze wacht vol spanning op een teken van leven van haar man Egbert, die betrokken is bij de strijd om de Grebbeberg. En dan komt hij terug, maar niet zoals hij was.

"Je vecht voor veiligheid maar brengt onveiligheid mee naar huis!”
Een muzikale voorstelling over hoop, PTSS, liefde en aardappelen.

Makers
Wendi Koster (theatermaker/acteur) en Janne IJmker (schrijver/acteur) namen als basis voor het verhaal de geschiedenis van hun gezamenlijke opa en oma. Het is een intieme en persoonlijke voorstelling geworden. Tegelijkertijd gunden zij zich ook de inbreng van fictieve elementen en gestileerde vormen. Daardoor overstijgt deze historie het familieverhaal en staat die universeel voor de getraumatiseerde mens en hun geliefden. In de korte, niet- chronologische scènes speelt Janne de oudere en Wendi de jonge Engel. Richard Jansen (musicus) tekent voor muziek en techniek.

Actueel
Opnieuw is er sprake van oorlog. Soldaten gaan dapper de oorlog in, maar hoe komen ze thuis? Nog steeds keren er soldaten met trauma’s terug van hun missie, vaak met dezelfde emoties als na de capitulatie in 1940: ‘Het heeft zoveel levens gekost, dat voelt soms alsof het voor niets was.’

‘Schrijven aan een dode?’ gaat over het thuisfront en de impact van oorlog.

Info
Vanwege het intieme karakter van de voorstelling speelt theatergroep Oostzijde graag voor een publiek tussen 75 en 200 personen in een ruimte met weinig of geen daglicht. De voorstelling duurt ca. 55 minuten. Qua techniek en decor is theatergroep Oostzijde zelfvoorzienend, ze gebruiken ons eigen materiaal (decor,
licht en geluid) waardoor ze op elke locatie kunnen spelen.
Minimaal speelvlak: 8x 5 meter.

Een muzikale voorstelling over hoop, PTSS, liefde en aardappelen
Een voorstelling over het thuisfront en de impact van oorlog.
“Je vecht voor veiligheid maar brengt onveiligheid mee naar huis!”

Publieksreacties:
“Een intense, indrukwekkende en confronterende voorstelling met een zacht
randje en zichtbaar met  liefde gemaakt, prachtig gedaan!” 

“De voorstelling overstijgt WOII en is herkenbaar voor iedereen die met PTSS te
maken heeft.”  

“Ik wilde, toen het licht uitging, nog geen afscheid nemen van Engel.”
​
Recensie: https://www.derijnpost.nl/lokaal/podiumkunsten/1029336/toneelvoorstelling-in-de-gedachteniskerk-dit-hadden-veel-meer#
Voor informatie en boekingen:
Richard Jansen, [email protected] /06 5343 0307

EINDHOVEN - Daags voor Veteranendag speldde burgemeester Dijsselbloem bij Eindhovenaar Erik Kuiper de onderscheiding van Ridder in de Orde van Oranje-Nassau op de revers. Het ED ging op zoek naar het verhaal daarachter. 

Aan het begin van de middag zit Erik Kuiper in zijn woonkamer aan tafel. In zijn handen een half afgebouwd schaalmodel van een oorlogsvliegtuig. ,,Dit is er een uit de serie skill models for vets”, vertelt hij. ,,Ach, ik moet iets om handen hebben.”

Dat de 62-jarige, die acht jaar geleden vanuit Zuid-Holland naar Eindhoven kwam voor de liefde, veel energie heeft, blijkt uit het boek dat zijn kameraad Norman Meyer schreef om de aanvraag voor een koninklijke onderscheiding te ondersteunen. Met veel foto’s neemt hij de lezer mee langs de vele activiteiten die de koning overtuigden Kuiper de onderscheiding toe te kennen.

Eigenlijk te jong
Die is het meest trouw aan de stoomtrein van Leiden naar Katwijk. ,,Op mijn vijftiende vroeg een schoolvriend of ik eens wilde helpen. Hij was al snel weer weg, maar ik ben er nog steeds actief. Ik heb geholpen de oorspronkelijke rails weer terug te halen en aan te leggen, en nog rijd ik de toeristische trein als machinist.”

​Dubbel Vier is het tijdschrift voor veteranen van het 44ste Pantser Infanterie Bataljon, waar Kuiper in Libanon deel van uitmaakte. Tien jaar lang was hij onbezoldigd auteur, hoofd- en eindredacteur. Groot was de waardering voor zijn inzet om de witte anjer als symbool erkend te krijgen. In het vervolg daarvan werd vorig jaar naast het stadhuis een perkje met witte anjers aangelegd.

Ik zag wel dat de koning ook een witte anjer droeg! Lees verder bron ED.

ARNHEM - Al dagenlang zien we in Nederland verontrustende beelden over Afghanistan, waar veel Nederlandse militairen dienden. De beelden roepen bij militairen herinneringen op. Veteraan Marco Boerendonk uit Huissen weet er door zijn PTSS alles van: "Militairen denken de sterkste te zijn. Ze geven niet toe dat ze hulp nodig hebben." Hij moedigt hen aan te praten. "Al is het maar een kort gesprekje en een bakje koffie."

​Door Esther Dijkstra
Marco is veel op uitzending geweest, waarvan drie keer in Afghanistan. "Ik heb door de straten van Kandahar gereden. In 2007 hoefde je daar niet meer te komen en dat is nu weer zo." Volgens Marco staat het er vol met Taliban-strijders.

Door de vele uitzendingen weet Marco waar hij over praat. Toen hij terugkeerde naar Nederland en in 2012 uit dienst ging bij defensie, ontwikkelde hij een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Door het programma Beau en de Veteranen praatte hij over die ervaringen. "Ik moest er nog een keer doorheen, maar dan in een mooie setting in Noorwegen."
Marco kon in Noorwegen alles een plekje geven. Maar hij is bang dat veel jonge veteranen dit thuis op een kamer doen. "Jonge jongens doen dit soms alleen en met behulp van drank en drugs, dat gaat niet helpen."

Praat met je buddy
"Praat met je buddy", werd er op Facebook en via het nieuws opgeroepen. Heb je die niet, dan kun je bij verschillende instanties terecht. Amy van Son is veteraan en zet zich via Helmen vol verhalen al jaren in voor jonge veteranen. Net als Marco, denkt zij dat veel jonge veteranen denken dat hun werk niet zoveel voorstelt. Ze cijferen zichzelf daardoor weg.
Amy pleit voor betere nazorg bij terugkomst van missies. "We moeten als burgers beter op ze passen. Zij zijn voor onze vrijheid op missie gegaan", aldus Amy. De beelden op sociale media en op het nieuws dragen volgens haar bij aan het verkleinen van de kloof tussen burgers en militairen. "Burgers krijgen een steeds beter beeld van de betekenis van een missie en de impact daarvan op militairen en veteranen."

Helmen vol verhalen
Elk verhaal doet er toe. Het maakt volgens Marco niet uit waar iemand gezeten heeft op missie. "Je hebt allemaal hetzelfde meegemaakt en dat verbroedert gewoon."
"Niemand had kunnen denken dat deze situatie zich zou aandienen. De hele maatschappij kijkt er nu naar en moet ermee leren omgaan." Amy ziet deze situatie als een opening om de kijk op militairen en hun missies te veranderen als burgers. Daarnaast moet de nazorg beter worden. Er is veel morele verwonding. Kan je nog dealen met wat je moest doen en alles wat je daar gezien hebt? Bij terugkeer moet daar aandacht aan besteed worden: "Praat erover", besluit Amy van Son.

Bron: RTVArnhem/Omroep Gelderland

Door Phaedra Werkhoven
Kaweh heeft PTSS
Veteraan Kaweh Madad (40) uit Kraggenburg kan het woord amper uitspreken, hij walgt ervan om het te zeggen: PTSS. Maar hij heeft het wel. Al vijftien jaar is hij bezig met herstellen. Het vertellen van wat hem is overkomen, heeft hem gered, uiteindelijk. ,,Ik moet ermee leren leven, leren omgaan.” Hij is nog steeds militair, Defensie zit in zijn hart. ,,Daar ben ik goed in, ik wil weer terug. In de burgermaatschappij kan ik mijn draai moeilijk vinden.”

In 2003 gaat hij op uitzending naar Kabul. Zijn ouders vluchtten in 1997 uit Iran voor de oorlog. Als kind maakte Madad bombardementen mee, moest rennen naar de schuilkelders, hij is opgegroeid in de oorlog. Maar, zegt hij, toen hij als 14-jarige in Nederland kwam, had hij nergens last van. 

Hij wilde altijd al het leger in en daar carrière maken. Zijn moeder is het niet eens met die beslissing, ze heeft hem veilig naar Nederland gebracht en nu gaat hij weer de oorlog in. Maar hij doet het toch en rondt zijn opleiding af.

​Missies defensiebreed
Aan de hand van ca. twintig kunstwerken gebaseerd op missieverhalen van 'jonge' veteranen defensie breed willen wij een goed en oprecht beeld schetsen van de missies die Nederland en haar militairen de afgelopen veertig jaar heeft gedaan, waar ook ter wereld.

Of  je nu werkzaam was of bent voor de Koninklijke Landmacht, Luchtmacht, Marine of Marechaussee in de rol van officier, onderofficier of manschappen, wij zijn op zoek naar jouw persoonlijke ervaring tijdens één van deze missies.