22 'jonge' veteranen en hun thuisfront gekoppeld aan 22 kunstenaars. Het levert een museum vol levensverhalen op, in allerlei kunstvormen. De expositie 'Helmen Vol Verhalen' in het Memory Museum in Nijverdal is het trotse werk van veteraan Amy van Son.
"We zijn dit project begonnen om aandacht te vragen voor de jonge veteraan. Zij worden te weinig gezien en zijn zelf niet trots genoeg op wat ze doen of gedaan hebben", legt Van Son uit. "Dat komt omdat veel jonge veteranen heel veel respect hebben voor de oud-strijders, in bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog. Maar daardoor worden hun verhalen vaak niet verteld."
De erkenning en het praten over hun verhaal is belangrijk, vindt Van Son. "Ze houden hun verhalen nu vaak binnen omdat ze zich niet begrepen voelen, of niet weten waar ze heen kunnen."
We namen een kijkje bij de expositie Helmen Vol Verhalen:

​Blauw hart
Een van de twintig kunstenaars die meewerkte aan het project is Danielle Spoelman uit Enschede. Ze portretteerde het levensverhaal van oud-marechaussee Linda Rullens die werkte in Zuid-Soedan. "Ik heb negen tekeningen gemaakt, die één kunstwerk vormen. In het midden een blauw hart. Want mensen die bij de marechaussee werken hebben dat, in tegenstelling tot het groene hart van militairen."
​
Om het verhaal van Linda te leren kennen, sprak Danielle veel met haar. "Door corona en het afstand houden moest veel via videobellen. Dat duurde vaak uren, ik moest het geregeld even laten bezinken. Maar het is mooi gelukt. Linda en ik zijn allebei tevreden met het resultaat."

​Het was wel even spannend voor Spoelman, die zelf niets wist van het militaire leven. "Het was een grote verantwoordelijkheid. Als ik een kunstwerk maak over mijzelf en het gaat mis, dan hoef ik alleen verantwoordelijkheid af te leggen aan mijzelf. Nu ging het over haar leven. Het moment van de onthulling was spannend, maar ook heel mooi."

Aanleiding tot gesprek
Het vertellen over je leven, zoals Linda deed, is precies het doel van de expositie. Zo benadrukt Van Son nog maar eens. "Ik weet hoe het is, als veteraan. Het uitspreken van je verhaal is ontzettend belangrijk. Dan geef je er een nieuwe vorm aan om mee te leven. Dat geldt niet alleen voor militairen, maar eigenlijk voor iedereen."

De expositie moet ook bij de bezoekers iets losmaken. "Ik hoop dat de bezoekers in zullen zien hoe het leven van een veteraan is en dat het aanleiding zal zijn voor een gesprek."
De expositie Helmen Vol Verhalen is tot september te zien in het Memory Vrijheidsmuseum in Nijverdal.

Eerder verschenen op RTV Oost.

Door Margriet Benak RTV Drenthe
Een bijzondere klus voor boomkunstenaar Jelmer Zwaan uit Meppel. Hij zaagde een kunstwerk voor de tentoonstelling Helmen Vol Verhalen, een kunstproject over jongere veteranen. De reizende expositie telt 22 kunstwerken die stuk voor stuk de persoonlijke verhalen vertellen over missies uit de afgelopen veertig jaar.

Jelmer Zwaan (37), zelf ook veteraan, maakte het kunstwerk Verbonden, opgedragen aan de gesneuvelde luitenant Tom Krist. Hij raakte op 10 juli 2007 bij een missie in Afghanistan levensgevaarlijk gewond en overleed twee dagen later.

Veteraan en kunstenaar
De Meppeler was er vijftien jaar geleden op die fatale dag van 10 juli zelf ook bij. Zwaan als soldaat eerste klas. Hij zat net als Krist bij het 42e Pantserinfanteriebataljon Regiment Limburgse Jagers. Tom was 'zijn luit'. "Hij leidde onze eenheid. Aan het eind van de dag gingen ze met een paar man nog even naar de bazaar. En toen was het ineens goed mis. We zagen enorme rookpluimen. Een man op een brommertje had een zelfmoordaanslag gepleegd. Voor Tom liep dat dus dramatisch af."

Zwaan voelt zich nog altijd verbonden met Tom Krist.
"Zoiets blijft je altijd bij. We komen met een groep ook altijd nog bij elkaar." Zwaan is in het rijtje van 22 kunstenaars, die voor Helmen Vol Verhalen zijn gekoppeld aan veteranen, een 'geval apart'. Hij is de enige professionele kunstenaar die zelf ook nog eens veteraan is. Dat vindt hij zelf wel bijzonder. "Het geeft meteen ook de enorme verbondenheid weer die ik met het thema heb."

Verbonden met Tom
Logischerwijs koppelde hij het aan het verhaal van 'zijn' omgekomen luitenant. De ouders van Tom Krist, Will en Marianne, konden zich er helemaal in vinden dat hij degene moest zijn die het beeld voor hun zoon moest maken. "Een geweldig mooie eer", zegt Zwaan, over de kunstopdracht.

Hij worstelde twee jaar geleden, toen hij de kunstopdracht net had gekregen, eerst een tijdje met allerlei ideeën door elkaar. "Er schoot in eerste instantie van alles door mijn hoofd. Wat pak ik, wat wil ik laten zien. Maar wat bleef hangen was het thema verbondenheid", vertelt Zwaan.

Uit een dikke boomstam zaagde hij uiteindelijk twee immens grote handen, die samen een hart vormen. Voor de opening binnenin de handen, maakte de boomkunstenaar een groot hart uit kersenhout. Dat staat inmiddels bij de ouders van Tom Krist thuis, als herinnering aan hun zoon.

Gebonden handen
Rond de polsen zit een dik stuk touw gewikkeld. "Het zijn vastgebonden handen, maar je ziet ook een hart. Dus er zit haat en liefde in dit beeld. Je bent ergens mee verbonden, wat je eigenlijk liever niet wil. Er is iets vreselijks gebeurd, wat je verafschuwt, maar waar je in feite niks aan kunt doen, je bent dus met handen gebonden. En we blijven door dit alles met Tom verbonden en met elkaar. Dit symboliseert dus een hoop gevoelens bij elkaar", legt Zwaan uit.

'Helmen vol Verhalen' is een tentoonstelling om aandacht en erkenning te vragen voor 'jonge' veteranen die ergens in de wereld, na de Korea-oorlog, werk hebben verricht voor vrede en veiligheid. Twintig veteranen zijn gekoppeld aan beeldend kunstenaars om samen kunstwerken te realiseren die de persoonlijke missieverhalen tot uitdrukking brengen.

In het kunstproject 'Helmen Vol Verhalen' vind een ontmoeting plaats tussen twee professionals. Twee mensen die in de uitvoering van hun beroep worden gevraagd om midden in de wereld te gaan staan.

​'Jonge' veteranen delen hun persoonlijke missieverhalen met professionele kunstenaars, die daar middels een kunstwerk in evenzoveel verschillende kunsttechnieken deze ervaring vastleggen. Zij zijn samen op missie door de kunsten en maken zo de relevantie zichtbaar van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen.

Reizende tentoonstelling
In 20/21 brachten we 20 'jonge' veteranen en 20 kunstenaars bij elkaar voor een wezenlijke ontmoeting. Hun gezamenlijke missie is het zichtbaar maken van de relevantie van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen. In 2022 zal een reizende expositie op verschillende locaties in Nederland gaan 'landen', deze wordt mede mogelijk gemaakt door het Cultuurfonds.

Stemmen uit Oekraïne
Deelnemend kunstenaar met Oekraïense roots Tatjana Kirienko houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal vrouwen uit Oekraïne. Zo wil 'Helmen vol Verhalen'  een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt. Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, de Sumy Oblast, Noord-Oost Oekraïne, aan de grens met Rusland.

Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben." Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. Lees hier 'Stemmen uit Oekraïne' ​