Sergeant Edwin de Wolf loopt in 1994 met tien van zijn mannen een patrouille in Bosnië en Herzegovina. Op een heuvel moet hij een loopgraaf verkennen. ‘Is die van Serviërs of van moslims?’ De Wolf zet een paar passen voorwaarts en stapt op een landmijn. Zijn linkerbeen wordt afgerukt, hij krijst van pijn en doodsangst. Daarmee heeft de mijn zijn werk gedaan. Die moet ontregelen, niet moorden.

‘Als ik dood was gegaan, was het stil geweest. Nu is het dertig jaar later, maar kunnen de mannen in hun hoofd mijn gegil nog steeds horen.’ De Wolf wordt op een draagbaar naar het veldhospitaal vervoerd. ‘Drie kilometer schommelen. Afgrijselijk.’

Ondertussen vecht hij voor zijn leven. ‘Let op je ademhaling’, vertelt hij zichzelf. ‘Bijblijven.’ Dat lukt, hij haalt het. Na een operatie van drie uur volgt de terugtocht naar Nederland. Daar geeft hij zichzelf drie maanden om te leren omgaan met zijn prothese. Dan komt zijn eenheid terug van een missie. Hij wil zijn mannen lopend ontvangen.

Dat lukt nooit, denkt de arts. Maar De Wolf weet beter. Hij is een vastberaden militair, een toonbeeld van onverzettelijkheid. Net als zijn vader, die beroepsmilitair was, en zijn opa, die als dienstplichtig militair in het Limburgse Griendtsveen tegen de Duitsers vocht. ‘In zijn DAF 33 reden we langs de kazematten waar hij wacht hield en langs de hooischuur waar hij sliep. Zijn avonturen en verhalen maakten een diepe indruk op het achtjarige jochie dat ik toen was.’

Na het revalidatiecentrum wacht De Wolf het eindeloze niets. Zijn militaire carrière is voorbij, hij heeft geen reden meer om uit bed te komen. Ook moet hij leren leven met zijn verminking. ‘Wie wil er nou een kerel met één poot? dacht ik als ik na het douchen in de spiegel keek.’

Hij bezoekt een feestavond van zijn eenheid. De mannen vertellen stoere verhalen, verhalen die hij niet heeft. Hij drinkt bier, glas na glas. ‘Tot het lampje uitging en ik alleen maar kon huilen.’ Zijn commandant grijpt in en stuurt hem met zachte dwang naar de hulpverlening. ‘Daar heb ik geleerd mezelf en mijn prothese te accepteren.’

Ook de biografie van Douglas Bader helpt. Deze Britse stuntvlieger verliest door een ongeluk in 1931 beide benen. Vliegen zit er voor hem niet meer in, zo lijkt het. Maar als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, is er een groot tekort aan piloten en wordt Bader aangenomen bij de Royal Air Force. In vier maanden tijd schiet hij ruim twintig Duitse toestellen uit de lucht. ‘Bader kreeg een heldenstatus. Zijn verhaal wakkerde mijn vechtlust weer aan.’

De Wolf gaat aan de slag. Hij werkt als ambtenaar bij het ministerie van Defensie en volgt de hbo-studie beleid en management. Sinds 2011 is hij leidinggevende op de afdeling Orthopedietechniek van het Militair Revalidatie Centrum, in Doorn. Ook geeft hij lezingen, beklimt hij bergen en doet hij mee aan de Invictus Games, de paralympische spelen voor gewonde veteranen. In 2016 wint hij brons op de tijdrit in Orlando, in 2017 dezelfde medaille in Toronto.

‘Hier zit een beter mens dan toen’, concludeert De Wolf. ‘Ik mag het misschien niet zeggen, maar ik ben zo fokking trots op mezelf. Na alle ellende heb ik de weg gelukkig weer gevonden.’

Toen de kogels, nu de kunstFrits ConijnEen groep kunstenaars verwerkt met het project Helmen Vol Verhalen in kunstwerken de ervaringen van veteranen. Voor burgers worden die zo beter te begrijpen, voor de militairen beter te verwerken. Drie oud-militairen die meededen over hun tijd bij Defensie. 
Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1508569/toen-de-kogels-nu-de-kunst

​

ARNHEM - Aangrijpende verhalen en ingrijpende gebeurtenissen vangen in kunst. Wie wil zien hoe dat uitpakt, moet naar de indrukwekkende expositie ‘Helmen Vol Verhalen’. Die is te zien tot en met 30 september in de Witte Kapel in Schaarsbergen. De verhalen zijn verteld door ‘jonge’ veteranen. 
Door Vincent Bos 

Kunstenaar Anook Cléonne heeft het levensverhaal van veteraan Edwin de Wolf vastgelegd in een metersgrote tekening. Niet door hem te portretteren maar juist door zijn gevoel, emoties, ervaringen en veerkracht te tonen. Het is een imposant werk geworden. 
​
De Wolf verloor zijn linkerbeen toen hij op missie in Srebrenica op een mijn stapte. Het was zijn eerste uitzending. Een heftige gebeurtenis. “De militairen zeggen altijd ‘als je het niet gezien hebt, weet je niet waarover je praat’. Ik was nieuwsgierig naar zijn verhaal. We zijn gedurende het project niet opgehouden met praten. Allerlei vragen komen in je op. Hoe vind je jezelf weer na zo’n ervaring? Hij zei me dat hij een heler mens is geworden”, zegt Cléonne. 

Het project brengt twee werelden bij elkaar. Die van de militair en de kunstenaar. Zij wilde iets wat onzichtbaar is, zichtbaar maken. “Edwin komt uit een militaire familie. Door het incident viel hij als het ware van de kaart af. Dan begint het proces hoe hij zich heeft kunnen herpakken. Het zijn verhalen die bijblijven.” 

Grond weggeslagen
De kunstenaar zegt dat de militair door het ongeluk ‘uit de tijd’ gevallen is. Daarom heeft ze een klok in haar tekening verwerkt. “Ik heb willen uitdrukken dat de veteraan na zo’n gebeurtenis het gevoel heeft dat de grond onder hem is weggeslagen. Bewust heb ik geen militair groen gebruikt, maar gekozen voor zachtroze tinten.” 
Het is een van de vele werken van de expositie ‘Helmen Vol Verhalen’. Het project is een idee van Amy van Son uit Arnhem, ook oud-veteraan. Ze was op missie naar Irak en voormalig Joegoslavië. “Als je jong bent en lang op missie gaat, word je persoonlijke ontwikkeling stopgezet. Alles staat in het teken van het werken in een team. Je opereert als team, denkt als team.” Ze sprak veel oud-veteranen, hoorde veel verhalen. Daar wilde ze wat mee doen. Al viel dat nog niet mee. “Militairen praten niet veel, hebben angst om emotioneel te worden. Ik wil met dit project jonge veteranen in hun kracht zetten.”

Steentje bijdragen
Daar werkt Gerrit Dirks (75) uit Ede graag aan mee. “Ik ben zelf veteraan, ben ik 2000 in Kosovo geweest. Geen nare ervaringen meegemaakt. Maar als veteraan wilde ik wel een steentje bijdragen aan de expositie. Daarom ben ik vrijwilliger geworden.” 
De tentoonstelling in de Witte Kapel aan de Koningsweg is Schaarsbergen is tot 30 september van woensdag tot en met zaterdag te bezoeken. Je kunt er terecht tussen 13.00 en 17.00 uur.

Wie het woord ‘veteraan’ hoort, denkt snel aan de Tweede Wereldoorlog. Maar hoe zit het met de ‘jonge’ veteranen die in de afgelopen decennia op missie zijn geweest? Zij delen hun, vaak onderbelichte, missieverhalen met kunstenaars tijdens het kunstproject Helmen vol Verhalen. Dinsdag 19 mei werd het project in Doorn afgetrapt met de onthulling van het allereerste werk. De onthulling was live te volgen en nog terug te kijken via deze link.
​
,,Kunst gaat over twijfel. Voor een militair is twijfel dodelijk”, zei de Arnhemse Anook Cléonne, maker van het eerste kunstwerk, getiteld De kaart is niet het terrein. Zij maakte dit doek aan de hand van het missieverhaal van de Apeldoornse veteraan Edwin de Wolf. Tijdens een patrouille in Bosnië is hij op een antipersoneelsmijn terechtgekomen. Daarbij verloor hij zijn been. 

​De Wolf is meervoudig winnaar van de Invictus Games, de Olympische Spelen voor militairen die tijdens diensttijd lichamelijk of geestelijk gewond raakten. Eind vorig jaar bracht hij een boek uit over zijn ervaringen, Kampioen op één Been.
​
De twee spraken intensief met elkaar over de ervaringen van De Wolf. Dat heeft hun werelden dichter bij elkaar gebracht. En dat is precies de ‘missie’ van Helmen vol Verhalen: de ervaringen van militairen begrijpelijk en zichtbaar maken voor een breed publiek. Verhalen over moed of durf, over kameraadschap of leiderschap, verhalen over kantje boord en op het nippertje. Verhalen over hoe zij anders naar de wereld zijn gaan kijken en verhalen over de rol van het thuisfront.

Helmen vol Verhalen brengt ervaringen jonge veteranen in beeld
Wie het woord ‘veteraan’ hoort, denkt vaak aan de Tweede Wereldoorlog. Maar hoe zit het met de ‘jonge’ veteranen die in de afgelopen decennia op missie zijn geweest? In het jaar waarin we 75 jaar vrijheid vieren, zet het kunstproject Helmen vol Verhalen hun verhalen centraal. Dinsdag 19 mei wordt het eerste kunstwerk onthuld. 

Helmen vol Verhalen is een kunstproject waarbij in totaal circa twintig artiesten kunstwerken maken die gebaseerd zijn op de missieverhalen van jonge veteranen. Verhalen op over moed of durf, over kameraadschap of leiderschap, verhalen over kantje boord en op het nippertje. Verhalen over hoe zij anders naar de wereld zijn gaan kijken en verhalen over de rol van het thuisfront. 

De Arnhemse kunstenares Anook Cléonne maakte het eerste kunstwerk, getiteld De kaart is niet het terrein, aan de hand van het missieverhaal van de Apeldoornse veteraan Edwin de Wolf. De Wolf begon zijn militaire carrière in januari 1990. Tijdens een patrouille in Bosnië is hij op een antipersoneelsmijn terechtgekomen. Daarbij verloor hij zijn been. De Wolf is meervoudig winnaar van de Invictus Games, de Olympische Spelen voor militairen die tijdens diensttijd lichamelijk of geestelijk gewond raakten. Eind vorig jaar bracht hij een boek uit over zijn ervaringen, Kampioen op één Been
​
Het kunstwerk wordt dinsdag 19 mei om 11.00 uur onthuld door Generaal-Majoor Hans van der Louw b.d., voorzitter van Helmen vol Verhalen, in het Militair Revalidatie Centrum (MRC) Aardenburg in Doorn. Hierbij zijn ook Luitenant-kolonel Leon Jans (MRC) en Kolonel Ludy de Vos (Veteranen Instituut) aanwezig. ​

​
​Helmen Vol Verhalen is een kunstproject waarin
'jonge' veteranen gekoppeld worden aan kunstenaars.
Het persoonlijke missieverhaal van de veteraan vormt de inspiratiebron voor een kunstwerk met verbeeldingskracht. 

Bekijk op 19 mei 2020, 11.00 uur, live de onthulling van 'de kaart is niet het terrein' Het ​eerste kunstwerk van de pilot van Helmen Vol Verhalen.