Anti-geweld en pacifist, dat is kunstenaar Danielle Spoelman. Ze wist helemaal niets van het leger. Waarom zou je jezelf in een gevaarlijke situatie plaatsen en naar plekken gaan waar niemand naar toe gaat? Ze wilde graag weten wat veteranen bewogen heeft daarvoor te kiezen. 
​
Zo kwam ze in contact met Linda Rullens, veteraan bij de Koninklijke Marechaussee, die anderhalf jaar op missie was in een VN-vluchtelingenkamp in Zuid-Soedan. ,,Het werd me na onze lange gesprekken duidelijk dat die keuze niet op zichzelf staat, maar door het beeld dat ik kreeg van haar leven, was het een logische stap. Ze zat op een plek waar ze veel ellende zag, waar een oorlog gaande was, ik vind het zo bijzonder dat je dan het goede gaat doen. Terwijl er verkrachtingen waren, er mensen doodgaan, bleef zij daar en voegde iets toe.”
.

​Rullens was niet de standaardmilitair met het geweer op de rug, ze was meer een hulpverlener, daardoor is Spoelman haar toch gaan begrijpen. Voor Spoelman zelf was het leerzaam, om in te zien dat niet één beeld Linda Rullens kan weergeven. ,,Zij vertelt haar verhaal aan mij en door wat ik doe met haar verhaal, zeg ik iets terug. Dat is eigenlijk een heel bijzonder gesprek.”

Door Phaedra Werkhoven
Helden in Amerika
​Harrie Vorsteveld uit het Drentse Barger-Compascuum, veteraan sergeant-majoor bij de Luchtmacht en de techneut die het onderhoud doet aan de F16-vliegtuigen, is net terug van twee maanden Amerika, waar de veteranen geëerd worden als helden. Voor iedere voetbalwedstrijd wordt er standaard bij ze stilgestaan. ,,Dat zou hier ook wel iets meer mogen.” 

Helmen Vol Verhalen
Hij was meteen laaiend enthousiast over het idee de verhalen van veteranen door kunstenaars te laten vertalen in een kunstwerk. Toen hij zijn verhaal aan de twee kunstenaars moest vertellen, brak hij. Hij wilde graag een ode brengen aan het thuisfront, zijn vrouw, zijn zoon, die iedere keer thuis achterblijven, terwijl hij maanden van huis is. 

Al zes missies heeft hij gedaan, maar de missie naar Kandahar was de zwaarste. ,,Ik heb zoveel respect voor de jongens die erop uit moesten. Ik zat op de basis. In Kandahar waren dagelijks raketaanvallen en er sneuvelde ook een aantal jonge militairen. Steeds hielden we van die herdenkingsbijeenkomsten. Dan zag je die jongens, zo jong en wat ze achterlieten. Het waren ook jongens die ik zelf kende en met wie een grapje had gemaakt.” Vorsteveld was zich op dat moment bewust van zijn gezin thuis, ‘je weet niet waar de raketten vallen’.

Door Phaedra Werkhoven
Kaweh heeft PTSS
Veteraan Kaweh Madad (40) uit Kraggenburg kan het woord amper uitspreken, hij walgt ervan om het te zeggen: PTSS. Maar hij heeft het wel. Al vijftien jaar is hij bezig met herstellen. Het vertellen van wat hem is overkomen, heeft hem gered, uiteindelijk. ,,Ik moet ermee leren leven, leren omgaan.” Hij is nog steeds militair, Defensie zit in zijn hart. ,,Daar ben ik goed in, ik wil weer terug. In de burgermaatschappij kan ik mijn draai moeilijk vinden.”

In 2003 gaat hij op uitzending naar Kabul. Zijn ouders vluchtten in 1997 uit Iran voor de oorlog. Als kind maakte Madad bombardementen mee, moest rennen naar de schuilkelders, hij is opgegroeid in de oorlog. Maar, zegt hij, toen hij als 14-jarige in Nederland kwam, had hij nergens last van. 

Hij wilde altijd al het leger in en daar carrière maken. Zijn moeder is het niet eens met die beslissing, ze heeft hem veilig naar Nederland gebracht en nu gaat hij weer de oorlog in. Maar hij doet het toch en rondt zijn opleiding af.

Amy zoekt erkenning voor veteranen: ‘Je lichaam is terug in Nederland, maar je geest komt er op een kameel achteraan’
Voor de tweede keer gaat Veteranendag vandaag niet door vanwege corona. Amy van Son bedacht iets nieuws. Ze koppelde twintig veteranen aan twintig kunstenaars. Via de kunstwerken hoopt ze de burgerbevolking de wereld van veteranen te laten begrijpen. In september opent de reizende expositie. De Stentor spreekt met een aantal deelnemers aan die missie.

Door: Phaedra Werkhoven

Ze heeft een nieuwe missie, al is het dit keer geen militaire. Amy van Son (51) is veteraan en projectleider van Helmen vol verhalen. Door veteranen hun verhalen te laten vertellen aan kunstenaars, die daar vervolgens een kunstwerk van maken, heeft ze een beweging in gang gezet. Ze worden buddy’s en er ontstaat iets nieuws, waarmee ze het verhaal aan de burgermaatschappij kunnen laten zien. Dat is nodig, Van Son vindt dat er erkenning moet komen voor veteranen. ,,Zij zijn uitgezonden namens de Nederlandse burgers. Ze wilden iets goeds doen. Het gaat om ons allen, wat de ander opgeeft voor het geheel. Maar voor burgers is een veteraan toch meer die oude verzetsstrijder die scheefgezakt van de medailles op een stoel zit. Terwijl er sinds de Tweede Wereldoorlog heel wat veteranen naar andere oorlogsgebieden zijn uitgezonden.”

Emoties
Twintig veteranen en twintig kunstenaars koppelde ze aan elkaar. En ja, daar is ruimte voor de emoties, als ze elkaar ontmoeten. ,,Over zingeving voer je geen strijd.” Voor haar is dit project een voortdurende terugkeer in de burgermaatschappij. 

Dat is soms moeilijk voor veteranen, weet ze. ,,Je moet jezelf opnieuw verhouden, met alles wat je hebt meegemaakt. Veteranen zijn vaak hard, mogen geen emoties tonen en vertellen ook niet makkelijk. Ze hebben het idee dat ze uit elkaar vallen als ze de emotie toelaten. Maar ik weet dat het vertellen van je verhaal louterend kan werken.”

Van Son was zelf bij de eerste ontmoeting tussen de kunstenaars en veteranen. Ze werd geraakt door alle verhalen die ze hoorde, door de diepere laag die de kunstenaars en veteranen vaak samen aanboren. Niet iedere veteraan heeft PTSS, dat is een verkeerd beeld, legt van Son uit. Er is veel vaker sprake van moral injury, zoals dat heet, dat je eigenlijk niet meer goed uitkomt in de realiteit van vandaag, met hoe je de keuzes hebt moeten maken tijdens je missie. ,,Dat je kinderen hebt verkocht zien worden voor een pakje sigaretten, dat je continu aan staat. Eigenlijk keert je lichaam terug naar Nederland, maar komt je geest er op een kameel achteraan.” 

Lees verder: ​Amy zoekt erkenning voor veteranen: ‘Je lichaam is terug in Nederland, maar je geest komt er op een kameel achteraan’

• Eerder geplaatst op: vfonds

Afgelopen week ontmoetten veteraan Kaweh Madad en kunstenaar Sjaak Kooij elkaar in het Vredesbolwerk. De ontmoeting is onderdeel van het kunstproject Helmen vol Verhalen, waarin ‘jonge’ veteranen gekoppeld worden aan kunstenaars. Het doel: de relevantie van Nederlandse vredesmissie en de impact daarvan op de deelnemende militairen zichtbaar en voelbaar maken.
In 2020 worden verschillende ‘jonge’ veteranen en kunstenaars bij elkaar gebracht voor een wezenlijke ontmoeting. Zij brengen een dag met elkaar door, waarbij het verhaal van de veteraan wordt uitgewisseld en de kunstenaar en veteraan elkaar beter leren kennen. Op 5 november stelden wij het Vredesbolwerk beschikbaar en faciliteerde Amy van Son een bijzondere ontmoeting tussen Kaweh en Joost. Een gesprek over verplaatsingen, keer op keer. Over eer en zorg. Over vluchten uit een oorlog om vervolgens weer terug te keren naar een oorlog en de bereidheid om het eigen leven te geven. Een bijzonder mooie ontmoeting. Sjaak zal het verhaal vertalen naar een kunstwerk dat in 2021 in een expositie wordt opgenomen.

De volledige (reizende) expositie van Helmen vol Verhalen gaat van start in de tweede helft van 2021 met twintig kunstwerken gebaseerd op twintig missieverhalen van ‘jonge’ veteranen die aan één van de vele VN missies hebben bijgedragen over de afgelopen veertig jaar.
Lees hier meer over Helmen vol Verhalen