29 november 2023 02:00 - 05:00 We naderen 80 jaar vrijheid. In de afgelopen veertig jaar hebben Nederlandse militairen bij gedragen aan meerdere VN-vredesmissies. Wat hebben de veteranen daar meegemaakt? Wat betekende de deelname voor het thuisfront?
En hoe was de terugkeer in eigen land? Vannacht is Amy van Son te gast. Zij is initiatiefnemer van het project ‘Helmen vol Verhalen’, waarin ze veteranen en kunstenaars aan elkaar koppelt om woorden te geven aan de verhalen van hun missies. Presentatie: Elodie Harreman Luister het radio item hier terug: https://bit.ly/DeNachtVanHelmenVolVerhalen Je kunt deze aflevering ook terug luisteren via Spotify.
0 Opmerkingen
ARNHEM – Vanaf deze week tot en met eind september is in de Witte Kapel in Schaarsbergen de expositie ‘Helmen vol Verhalen’ te zien. Nederlandse veteranen vertelden over hun ervaringen tegen kunstenaars. De kunstenaars verbeeldden die verhalen in 22 kunstwerken.
(Door: Patrick Arink) In de afgelopen veertig jaar hebben Nederlandse soldaten bijgedragen in meerdere VN-vredesmissies. Wat hebben de militairen daar meegemaakt? Wat betekende de deelname voor het thuisfront? En hoe was de terugkeer in eigen land? Die vragen vormde gedachte achter de reizende expositie ‘Helmen vol verhalen’ van de Arnhemse veteraan Amy van Son. Van Son koppelde 22 veteranen aan 22 kunstenaars. De persoonlijke verhalen van de veteranen over hun ervaringen inspireerden de kunstenaars tot een serie indrukwekkende kunstwerken. Van Son: “Het is belangrijk dat deze verhalen verteld worden. Door met de hulp van kunstenaars de verhalen van veteranen boven water te halen, wordt hun geschiedenis zichtbaar voor iedereen. De universele taal van kunst slaat als het ware een brug tussen de militaire wereld en de burgermaatschappij.” Geschreven door Tian van der Snee 25 juli 2023 ARNHEM - De persoonlijke verhalen van veteranen en creativiteit van kunstenaars hebben geleid tot kunstwerken die te zien zijn in de expositie ‘Helmen Vol Verhalen’. Deze is in augustus te zien in de Witte Kapel in Schaarsbergen. Amy van Son, projectcoördinator én veteraan, weet als geen ander hoe het is om terug te keren naar de normale maatschappij als ex-marine vrouw: “Ik mis de verbondenheid en kameraadschap die ik voelde tijdens mijn tijd bij defensie.” Het leven op een schip is net zoals in een klein dorp, weet de Arnhemse Van Son. "Je zit een half jaar lang op een boot met honderdvijftig andere mensen en dan moet je het met elkaar zien te doen." Die verbondenheid, kameraadschap en het vertrouwen in elkaar zijn haar altijd bijgebleven. Of bekijk de video op YouTube
Wereld rondreizen Van Son werkte vier jaar bij de Koninklijke Marine als telegrafiste en seiner. Inmiddels gaat het communiceren via satellieten, maar toendertijd met lichtmorse en codes. In die vier jaar reisde ze de hele wereld rond. "We voeren voor Joegoslavië en Irak. Maar ik ben ook in Amerika, IJsland en andere delen van Europa geweest", vertelt Van Son. Toen de Balkanoorlog uitbrak moesten ze naar dat gebied om de weg vrij te maken voor de koopvaardij. Als er geen conflicten waren, oefenden zij voor het geval er iets zou gebeuren. Terugkeren naar de maatschappij Toen Van Son terugkeerde van het water, was het voor haar wennen om weer tussen de ‘normale’ mensen te zijn. Ze was gewend om met een militaristische blik naar dingen te kijken en te praten in opdrachten. "Voor mij was het normaal dat mensen eerst hun taak uitvoerden en daarna pas rusten. Zo gaat dat niet in de burgermaatschappij." Zelfs vijftien jaar na haar tijd als marine vrouw, droomde ze nog dat ze aan het varen was. "Als ik wakker werd, wilde ik mijn werkpak aantrekken en op post gaan", vertelt ze. ‘Verhalen die verteld moeten worden’ Met het verlangen naar kameraadschap en verbondenheid, dat ze niet kon vinden in de normale maatschappij, is ze kunstprojecten gestart. ‘Helmen Vol Verhalen’ is een van die projecten. In deze expositie worden de verhalen van veteranen verteld in de vorm van kunstwerken. "Het is nodig om bepaalde verhalen naar de oppervlakte te brengen", legt Van Son uit. "Helmen Vol Verhalen focust zich voornamelijk op de jonge veteranen. Vaak denken mensen aan ex-militairen die diende in Tweede Wereldoorlog, terwijl er juist ook veel veteranen zijn die in latere oorlogen gediend hebben." De expositie beslaat veertig jaar Nederlandse missies: "De bezoekers kunnen kennisnemen van de kunstwerken, want de universele taal van de kunst is wat je raakt." ‘Helmen Vol Verhalen’ is vanaf 18 augustus te zien in de Witte Kapel in Schaarsbergen. Vanaf maandag 17 april 2023 t/m zaterdagmiddag 6 mei 2023 tot 15:00 uur is de indrukwekkende rondreizende foto expositie Helmen Vol Verhalen te zien in het Atrium Den Haag. Helmen Vol Verhalen is een kunstproject waarin ‘jonge’ veteranen zijn gekoppeld aan 22 kunstenaars. Helmen Vol Verhalen – de impact van de vredesmissies in kunst verbeeld Persoonlijke missie verhalen van veteranen staan centraal in het kunstproject Helmen Vol Verhalen. De ervaringen van de militairen vormen de inspiratiebron voor kunstwerken van tweeëntwintig kunstenaars. In een gezamenlijke missie maken kunstenaars en veteranen de relevantie zichtbaar van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen. Veertig jaar vredesmissies In de afgelopen veertig jaar hebben Nederlandse soldaten bijgedragen in meerdere VN-vredesmissies. Wat hebben de militairen daar meegemaakt? Wat betekende de deelname voor het thuisfront? En hoe was de terugkeer in eigen land? Om dit inzichtelijk te maken zijn veteranen gekoppeld aan kunstenaars, die de verhalen van de blauwhelmen in kunstwerken hebben verbeeld. De militairen komen uit alle provincies van het land en representeren alle afdelingen van Defensie. Zo zijn de landmacht, de marine, de luchtmacht en de marechaussee en niet te vergeten het thuisfront in de expositie vertegenwoordigd. Drijvende kracht Drijvende kracht achter dit kunstproject is cultureel projectleider Amy van Son. Zij is zelf veteraan en merkte bij haar terugkeer naar de burgermaatschappij hoe belangrijk het is om je verhaal te vertellen. Delen wat je hebt meegemaakt, zorgt ervoor dat je (soms traumatische) ervaringen beter kan verwerken. Dat niet alleen, ook voor de samenleving is het van belang om te weten welke gevolgen een missie heeft voor een militair. Pas dan kan er begrip en erkenning ontstaan. Door met de hulp van kunstenaars de verhalen van veteranen boven water te halen, wordt hun geschiedenis zichtbaar voor iedereen. Waarbij de universele taal van kunst de brug slaat tussen de wereld van de burger en de militair. Kunstenaars
In de expositie is beeldende kunst in diverse disciplines te zien: van fotografie, grafiek, tekeningen en schilderijen tot en met installaties, keramiek en sculpturen. De deelnemende kunstenaars zijn Anders Wolhar, Anook Cléonne, Bas Fontein, Caro Kropveld, Danielle Spoelman, Diederick Kraaijeveld, Erik van Maarschalkerwaard, Hans Mes, Jelmer Zwaan, Kunstconstructie, Mainkunstenaars, Marian Tappel, Mieke van Zundert, Mirka Farabegoli, Peter van Hal, Renée van den Kerkhof, Rob Voerman, Roxanne Monsanto, Sjaak Kooij, Tatjana Kiriënko, Tristan Louwaars, Bart Lucassen en Yvonne Beelen /STUDIO YTOPIA. Installaties maken ook deel uit van de expositie, zoals militaire emblemen en naamlinten geschikt door Denny Bosmann en het project ReUniForm van Jaap Spruitenburg. Online De verhalen van veteranen en de ontmoetingen met de kunstenaar zijn ook opgetekend door journalisten en vastgelegd door fotografen. Verder zijn er podcasts van de onthullingen van de kunstwerken en heeft Omroepv in samenwerking met Helmen Vol verhalen een driedelige documentaireserie over ReUniForm gemaakt. Fotograaf Frank Kouws documenteerde verschillende belangrijke momenten in het project, van de eerste ontmoeting van de veteraan en kunstenaar die samen mee op missie gingen door de kunsten, tot aan de onthulling van het voltooide kunstwerk. Deze verhalen, podcasts en documentaires zijn te vinden via de QR codes in deze foto expositie en staan op www.helmenvolverhalen.nl. Bekijk ook: https://atriumcityhall.nl/agenda/foto-expositie-helmen-vol-verhalen/ Casper Slotboom verschenen op Omroep Friesland Vijf studenten van de Hanzehogeschool in Groningen hebben een documentaire gemaakt over oud-Dutchbatter Edo van den Berg (49) uit Oudemirdum. De documentaire gaat donderdagavond in première. Er hangt een verzameling van verschillende medailles en badges in het huis van Van den Berg. Bescheiden aan de muur, niet direct in het zicht. In het eerste interviewshot van de documentaire staan de medailles zo opgesteld dat ze goed in beeld zijn. 'Geen gepronk' Daar grijpt hij toch even in: "Ik ben niet een persoon die echt trots in zijn medailles ziet, vanwege de zwarte bladzijde die eraan vastkleeft. Natuurlijk zijn er ook medailles waar ik wel wat mee heb, maar ik hoef er niet mee te pronken. Dat blijft er bij mij wel inzitten." Hij zou niet snel met de medailles naar buiten gaan. "Als het moet vanwege het uniform, prima. Maar ik heb ook al een paar keer gehad dat ik dan de batons op had. Zo van 'oeps, ik ben mijn medailles vergeten. Ik doe wel even dit'." Negatieve berichtgeving Van den Berg is geen veteraan die pocht met zijn militaire verleden. Maar het is ook een belangrijk onderdeel van zijn leven. Van den Berg was actief als militair in Bosnië bij Dutchbat III en heeft 'De Val van Srebrenica' meegemaakt. Dat heeft hem behoorlijk geraakt. "De ellende die daar was, de ellende die er daarna is geweest. De negatieve berichtgeving in de media. Op persoonlijk vlak zijn er veel dingen fout gegaan. Vaak is dat ook ontstaan door die berichtgeving." Hij hoopt dat de documentaire een aantal van die berichten dan ook in een ander daglicht zet. Je gaat wel in therapie om je eigen leven eigenlijk te redden. "Je gaat je anders gedragen dan dat men van je gewend is. Alleen jijzelf denkt dat je je normaal gedraagt", legt Van den Berg uit. Daardoor krijg je volgens hem verkeerde communicatie. "Je stoot elkaar dan af en trekt je terug. En uiteindelijk ga je wel in therapie om je eigen leven eigenlijk te redden." Verhaal delen Van den Berg is begonnen met het delen van zijn verhaal in 2017. Toen heeft hij in Normandië zijn verhaal verteld aan een groep soldaten, bij een bunker aan de Franse kust. "Het was regenachtig, dus we besloten om na het verhaal terug te gaan naar het kamp en daar de vragenronde te doen. Een jongen kwam naar mij toe en zei: 'Mag ik zo eerst het woord nemen?'" "Eenmaal op het kamp aangekomen, vertelde hij dat hij altijd de grappenmaker is, maar dat hij eigenlijk kampt met dezelfde soort problemen. Door mijn verhaal vertelde hij zijn verhaal. Dat deed me beseffen dat het delen van mijn verhaal ervoor zorgt dat anderen dat ook doen." Om die reden was het voor hem ook makkelijker om mee te werken aan de documentaire. "Want ik weet dat er positieve gevolgen aan zitten. Ik heb in eerste instantie heel erg getwijfeld. Moet ik hiermee in zee gaan? Moet ik dit willen? Waar gaat dit eindigen?", vroeg hij zich af. "Uiteindelijk heb ik vaker mijn verhaal verteld, dus daardoor vond ik het goed om hieraan mee te werken." Terug naar Bosnië Maar dat was niet alles. De studenten willen graag naar Bosnië toe. "We dachten dat het een goede toevoeging was, om het onderwerp nog duidelijker te maken", zegt Julie, een van de makers. "Dat wilden we wel graag met Edo. Samen met zijn vrouw zijn we die kant op gegaan. We konden daar slapen bij een oude vriend van hem, ook een veteraan. Het was een enorme toevoeging voor onze documentaire om dit zo met z'n allen te doen." Van den Berg twijfelde toen wel even. Toch is hij meegegaan. "Ik had in juni al een terugkeerreis gehad met andere veteranen, dat helpt met de verwerking. Anders had ik het niet zo 1-2-3 gedaan. We zijn met het groepje vijf dagen lang het avontuur aangegaan. Het is een heel gave trip geweest, met een lach en een traan."
Een bijzondere vondst bij OP Charlie in documentaire Fryske Dutchbatter
Even menen we in een spannende film te zijn beland: gesloten slagbomen, strenge ID-controle en onder escorte naar het museum. We worden er een beetje giebelig van. Met elf belangstellenden van het Humanistisch Verbond Drenthe komen we aan bij de kazerne in Assen om de expositie ‘Helmen vol Verhalen’ te bezoeken. Burgers staan wel eens ambivalent tegenover ‘vechten voor vrede’. En daardoor vaak ook tegenover degenen die het doen. Zij hebben geen idee van de impact van een missie, die er altijd en voor alle betrokkenen is. En de stoere jongens van ‘Jan de Witt’ lopen niet met hun emoties te koop. 'En de stoere jongens van ‘Jan de Witt’ lopen niet met hun emoties te koop.'
'Een manier voor veteranen om zich aan een breed publiek te laten kennen. Dan kan begrip en erkenning ontstaan.' De veteranen, die ons deze middag begeleiden, vertellen zeer gedreven over missies, defensie en deze tentoonstelling. Gerard Nieboer werkte als inlichtingen man. Altijd voorop en vanwege de vertrouwelijkheid van zijn kennis, eigenlijk maar weinig kunnen delen. Voorafgaand aan ons bezoek had hij zijn huiswerk gedaan: zich via de website uitgebreid verdiept in onze uitgangspunten en activiteiten. 'Eens een inlichtingenman altijd een inlichtingenman.' Eens een inlichtingenman altijd een inlichtingenman. Hij is open over zijn eigen mental brain damage. Meestal goed te hanteren, maar toch zo nu en dan een terugval. Hij vertelt over de Humanistische geestelijke verzorging die binnen defensie beschikbaar is. Maar ook over het gemis van een veteranenhuis in Groningen en Drenthe, waar veteranen met wie het o.h.a. goed gaat, maar die het af en toe nodig hebben om met mede-ervaringsdeskundigen te verkeren, om even te praten, of even leeg te lopen in wat voor vorm dan ook, of gewoon te zijn bij mensen die je begrijpen zonder dat je iets zegt. Hij draagt een witte anjer. Dat is het teken van veteranen en het Witte Anjer Fonds zet zich in voor het welzijn van veteranen. Aan het begin van de expositie staat een spreekgestoelte, gemaakt van een motorkap van een UN-pantservoertuig. Dit maakt duidelijk dat iedere oorlog begint met woorden, retoriek van machtshebbers, die op hun manier de aanstaande oorlog motiveren. Die oorlog die voor heel veel burgers en soldaten ingrijpende gevolgen zal hebben. Woorden doen ertoe. En niet alleen de woorden van politieke leiders. Ook onze scherpe, soms polariserende en kwetsende woorden kunnen als een sneeuwbal groeien en als een wapen gaan werken. Als één nare leuze wordt overgenomen door hele spreekkoren, overtuigt die uiteindelijk de massa. Hoe zoiets kan verworden laat de kunstenaar zien door te spelen met de letters UN. Als je de N een slag draait, is het een Z. En die zien we dagelijks op TV. En begon die oorlog ook niet met een toespraak van Poetin in het Kremlin? 'Woorden doen ertoe.' Vredesmissies en soldaten. Het lijkt elkaar te bijten. Een schilderij laat zien hoe moeilijk het is om iemand die jouw teamgenoten heeft vermoord, als mens te blijven zien. Als de Taliban strijder medische zorg nodig heeft en krijgt, wachten de UN-soldaten netjes, maar keren hem hun rug toe. Ik voel de pijn van de ontmenselijking, maar ik begrijp het zo goed. De kracht van het thuisfront wordt geëerd. Dat staat er alleen voor en ook nog eens in het constante besef van het gevaar dat hun dierbaren lopen. De uitgezondene heeft het gevoel het thuisfront in de steek te laten. Je levert thuis even geen bijdrage, je kunt niet even helpen. Moeilijk is het om je leven op te pakken als je op missie gehandicapt bent geraakt. Duidelijk wordt dat de een dat beter afgaat dan de ander. In beide gevallen aangrijpend.
![]() Door Rianne Volkering, verschenen op https://unifildiorama.com/ 24 november 2022. Het is nog vroeg in de ochtend, want uitslapen is er niet bij. (Iets met zenuwen en keel). Het diorama staat reeds klaar voor transport op de eettafel en de voertuigen zitten netjes tussen een kilo wc-papier in twee schoenendozen. Altijd handig, gezinsgenoten met grote voeten. Klokslag 12:00 uur meld Marion zich aan de poort en samen met Saskia schuiven wij, met militaire precisie, het diorama in de Focus. Op naar Assen. Waar normaal over het asfalt wordt gevlogen kan dit vandaag kwetsuren opleveren. Om niet in slaap te sukkelen en het overige verkeer ruimte te geven, maar even een bakkie doen bij La Place in Harderwijk. En dan sta je twee uur en 15 minuten later bij de wacht van de Johan Willem Friso kazerne. “Uh, oh, shit, wat nu?, stammelde een eega met rood aangelopen toet naast mij. Gelukkig ken ik Saskia een beetje, dus had ik voor vertrek haar rondslingerende rijbewijs bij die van mij gestoken. (Vandaar dat zij zo stil was onderweg ). Gebouw 10, mijn oude vreetschuur. De trappen waar 40 jaar geleden de groepsfoto werd gemaakt en een gulle lach van een krullenbol. Hoi Amy. Even kennismaken met de geweldige suppoosten en op naar het plekje waar het diorama vandaag mag gaan shinen. Een mooier plekje kon eigenlijk niet. De suppoosten plaatsen twee tafels waarop het diorama kan worden opgezet. Aan Saskia en mij de taak om het vanaf de straat naar binnen te krijgen. Marion coacht en dirigeert ons langs obstakels en opent deuren. (Even snel tussendoor, omdat het kan en mag, nu weet Saskia ook waar ik vroeger sliep en waar Sophie nog niet zo lang geleden ook haar blonde lokken waste. Jeetje, dat doet wat met een mens). Geen afzetlint voorhanden, dus opnieuw de suppoosten met een oplossing. Een cordon van bankjes gaat voorkomen dat grijpgrage handjes of enthousiaste zwaaibewegingen schade kunnen aanbrengen. Ben er klaar voor dus met z’n drietjes eerst de expo goed bekijken voordat alle genodigden de zaal binnen gaan stromen. Wat een mooie expositie. Zoveel verhalen in beeld gebracht door veteranen en kunstenaars. Snel een bakkie en bam, de eerste bezoekers druppelen binnen. Zeker een BAM want mijn eerste genodigde staan naast het diorama. Anita en Niels. (Het begon tenslotte allemaal 40 jaar geleden in Assen, niet alleen voor mij maar ook voor haar). De tijd vliegt voorbij, kan niet eens iedereen te woord staan. Licht uit en hup, naar de nieuwe kantine. Oh jee, geen aan Saskia beloofde ‘Blauwe Hap’ maar stamppot sperzieboontjes met vette jus en worst. Bijgeschoven aan tafel met Anita en Niels smaakt het best, heb zo’n vaag vermoeden dat een paar tafels verderop er minder enthousiast naar het bord wordt gekeken. Zo ging het, zo gaat het schijnbaar nog steeds. Bordjes met bestek doneren aan de spoelkeuken en even dampen buiten. Op naar de filmzaal in de ‘Brammert’. Met mijn lezing op schoot bemerk ik toch een lichte trilling in mijn handen. Niet van de kou want gelukkig mag hier nog wel gestookt worden. Was er al bang voor, deze muts heeft een grote mond maar een zenuwachtig hartje. Gelukkig hoef ik niet de spits af te bijten en kan ik de kunsten van het lezing geven even afkijken van 3 (super) voorgangers. PAUZE Pauze……… en wie geeft daar Saskia spontaan en welgemeend een dikke knuf? Wauw. Eerlijk is eerlijk: dat is power, een Helmen Vol Verhalen 2.0. “Dames en heren: Rianne Volkering”, zegt Amy tegen de mensen in de zaal. Daar ga ik dan……. Zijn die 15 minuten nu al voorbij? Dat ging makkelijker dan gedacht al moet ik zeggen dat spreken met z’n kanjer als Amy aan je zijde en 4 dierbare in de zaak wel helpen. “Zeg even wat PSU is”, vraagt Amy dwars door mijn verhaal heen. Tja, niet iedereen kent het handboek met 1 miljoen afkortingen binnen defensie. Hoppa, gelijk maar gratis een anekdote erbij gedaan over de belachelijk bekrompen regeltjes van foeriers. (Met dank aan de suppoost die mij hier even daarvoor aan herinnerde). Nu tijd om bij te komen en te luisteren naar andere toppers met een pracht verhaal.De bitterballen zitten er nu in, het diorama staat weer in de auto en de terugreis kan beginnen. Mens, wat ben ik voldaan! 01:00 uur. Het diorama overleeft ook wat hogere snelheden, het staat weer op de plek waar het vanochtend stond. Morgen is het vroeg genoeg om het in de vitrinekast te zetten. 25 november: we staan in de defensiekrant! https://magazines.defensie.nl/defensiekrant/2022/46/03_helmen-vol-verhalen_46 Help Rianne Volkering het Libanon diorama ten toon stellen. Hiervoor zijn er stofkappen nodig om het diorama te vervoeren en te beschermen. Een bijdrage kun je leveren via een betaalverzoek hier.
Heeft u de expositie ‘Helmen vol verhalen’ in de Johan Willen Friso Kazerne al bezocht? Daar merkt u wat de impact is van de Nederlandse vredesmissies op de uitgezonden veteranen en hun thuisfront. ‘Helmen vol verhalen’ is een expositie van 22 kunstwerken, gebaseerd op de persoonlijke missieverhalen van jonge veteranen. Tot eind januari 2023 kunt u de tentoonstelling bezoeken.
In de expositie hoort u bijvoorbeeld dat veteraan en verpleegkundige Rob, die door een ongeluk komt te overlijden in Uruzgan, zijn zwangere vrouw achterlaat. Een schilderij van etende militairen in een kantine, waarvan één stoel leeg is maakt ook diepe indruk. Zo ook een kunstwerk van munitiekisten. Erkenning en betekenis Amy van Son, projectleider: ‘‘De expositie toont de minder bekende, jonge veteranen die op VN vredesmissies zijn geweest zoals naar Libanon, Afghanistan, Mali of voormalig Joegoslavië. Het is belangrijk dat zij vertellen wat zij hebben meegemaakt. Het geeft hen erkenning als mens en laat zien wat het betekent om als (jonge) militair een groot offer te brengen voor de vrijheid.’’ Veteranen uit alle provincies Een groot aantal Drentse militairen waren uitgezonden naar vredesmissies zoals Unifil (United Nations Interim Force in Lebanon) in Libanon in 1982. Zij zaten in het in de JWF kazerne gelegerde 13e infanterie bataljon Luchtmobiel, dat als Dutchbat 3 de val van Screbrenica meemaakte. De veteranen die hun verhalen doen, komen uit alle provincies en geledingen van Defensie. Ook zijn de getoonde kunstwerken heel divers. Van fotografie, grafiek en schilderij tot tekeningen of sculptuur. Meer informatie Voor meerinformatie over de expositie gaat u naar www.helmenvolverhalen.nl. Asser Courant Door Fred Lardenoye Via een omweg kwam Linda Rullens alsnog bij de Koninklijke Marechaussee terecht. Inmiddels is zij opgeklommen tot majoor en heeft zij door missies en plaatsingen bij internationale organisaties veel ervaring opgedaan. Daardoor raakte zij, ook als kortstondig student kunstgeschiedenis, nieuwsgierig naar het project ‘Helmen vol verhalen’. “Voor kunst heb ik altijd een warm hart gehad en ik vind dit wel een originele manier om verhalen van veteranen te vertellen. Ik vind het ook belangrijk dat mensen weten wat wij als marechaussees op missies doen,” vertelt majoor Linda Rullens (42). Het zag er aanvankelijk niet naar uit dat zij bij de KMar carrière zou gaan maken. Na haar middelbare school begon ze aan een studie kunstgeschiedenis en archeologie aan de universiteit van Nijmegen. Omdat ze zich nog te jong voelde en meer avontuur zocht, stopte zij hier na een jaar mee.Na korte tijd in Londen als au pair en hotel- medewerker te hebben gewerkt, maakte ze haar kinderdroom waar als stewardess bij Transavia. “Als stewardess kwam ik in aanraking met marechaussees bij uitzettingsvluchten. Zo raakte ik in gesprek en van het een kwam het ander.” Politieacademie Ze begon aan de KMA, maar destijds verscheen het rapport ‘Groen opleiden is blauw uitglijden’, waardoor ze als een van de eersten meedeed aan een pilot aan de Politieacademie. Een onderdeel daarvan was een stage bij het politiebureau in de Haagse Schilderswijk. “Daar ging ik op pad in het kader van een jeugdzorgproject om te voorkomen dat jongeren het criminele pad op zouden gaan. Ik liep daar met een marechausseepak aan en dat leidde ook tot vragen bij die jongeren. Verder kreeg ik veel te maken met huiselijk-geweldzaken. Daar heb ik later veel aan gehad in Soedan.” Ze kwam na de opleiding als teamleider terecht in Zuid-Holland, maar gaf zich ook op voor een missie. “Je bent jong en je wilt die ervaring ook graag meemaken. Maar het duurde tot een volgende plaatsing bij het toenmalig KMar Informatie Knooppunt. Ik had me alweer van de vrijwilligerslijst afgehaald vanwege die nieuwe functie,” zegt ze lachend. “Ze wilden bij die uitzending graag een vrouw hebben als leidinggevende en veel vrouwelijke eerste luitenants waren er niet.” Het betrof aanvankelijk een opbouw- missie in Zuid-Soedan, met onder meer het geven van trainingen. “Wij stonden in mei 2014 op de rol, maar in december 2013 brak de burgeroorlog weer uit. Dus het mandaat van de VN werd veranderd in ‘Protection of civilians’.” Vluchtelingenkampen Wat dat precies inhield, daar kwam ze pas ter plekke achter. “We moesten in de vluchtelingenkampen werkzaamheden verrichten. Zelf kwam ik als detachementscommandant in het VN-huis terecht, iets buiten de hoofdstad Juba.” Naast haar taken als commandant, moest ze zelf ook diensten draaien in het nabijgelegen kamp met 20.000 vluchtelingen. “We waren daar UN-police en ik draaide als onderdeel van een politieteam 12 uurs-diensten, want de VN was zwaar onderbemand.” De VN-militairen waren verantwoordelijk voor de bescherming en de veiligheid in het kamp zelf, want lokale politie was er niet. “Zonder politiebevoegdheid, dat maakte het wel moeilijk, want je moest ook dealen met criminelen en geweld in het kamp.” Als vrouw had ze een bijzondere rol. “Ik kon met name iets betekenen voor de vrouwelijke vluchtelingen en de kinderen. Je krijgt daarbij ook veel te maken met huiselijk en seksueel geweld, dus de ervaring in de Schilderswijk kwam goed van pas.” ![]() ← Beeldend kunstenaar Danielle Spoelman over het verhaal van Linda Rullens waaruit het kunstwerk voortkwam: “Zij zat op een plek waar ze veel ellende zag, waar een oorlog gaande was. Ik vind het zo bijzonder dat je dan het goede gaat doen. Terwijl er verkrachtingen waren, er mensen doodgaan, bleef zij daar en voegde zij iets toe.” Community Police Doordat ze als vrouw zo hard nodig was en er geen opvolging voorhanden was, bleef ze in totaal 14 maanden actief in Zuid-Soedan. “De Britten waren een project begonnen met communitypolicing en waren op zoek naar militairen die dat wilden vormgeven. Zo werd ik teamleider van een community- policeteam. Na zes maanden vond ik het zonde om al weg te gaan. Ik begon net door te krijgen hoe het werkte en welke mensen een belangrijke rol speelden in de gemeenschap daar.” Het werk gaf haar zoveel voldoening dat ze kort na terugkeer in Nederland onbetaald verlof aanvroeg om voor de organisatie ‘Non-violent Peaceforce’ terug te gaan. “Ik ergerde me na mijn terugkeer aan ophef over onbetekenende dingen. Als je over alles wat je hebt meegemaakt gaat nadenken, verlies je het geloof in de mensheid. Je kunt niet geloven wat mensen elkaar aandoen. Tegelijkertijd ontmoet je daar de meest hartelijke mensen en zie je hun veerkracht. Ook hoe sterk vrouwen daar zijn. Dus ik wilde graag terug en kon aan de slag in Bentiu, in een kamp met meer dan 100.000 vluchtelingen.” Helmen vol verhalen
De afgelopen vier jaar was ze werkzaam voor het Europese centrum van de gendarmerie (EUROGENDFOR) in Italië, waar haar uitzend- ervaring goed van pas kwam. “Ik hield me onder meer bezig met het monitoren van de veiligheidssituatie en de politieke situatie in de uitzendgebieden.” Sinds 1 september werkt ze voor het Center of Excellence CIMIC (Centrum voor militair-civiele samenwerking). Weliswaar in Den Haag, maar het betreft een NATO-organisatie met opnieuw veel buitenlandse militairen. Daarnaast maakt ze in haar vrije tijd deel uit van het Wounded Warriors fietsteam. Zo leer- de ze onder meer Dutchbat-veteraan Edwin de Wolf kennen, die in Srebrenica zijn been verloor. Van hem hoorde ze over het project ‘Helmen vol verhalen’. “Hij was de eerste die meedeed en ik zag een oproep dat er nog steeds veteranen werden gezocht en heb me, ook uit nieuwsgierigheid, aangemeld.” Indrukwekkend Aangezien er nog geen marechaussees bij het project betrokken waren, was ze welkom. Probleem was wel dat ze nog in Italië geplaatst was. “Het contact met kunstenares Danielle Spoelman is vooral via Skype verlopen. Amy trad op als matchmaker en dat deed ze goed, want Danielle heeft met haar inmiddels overleden man ook in Afrika gewoond. Omdat zij ook die cultuur kent, klikte het direct.” De ontmoetingen verliepen ondanks de afstand prima. “We hadden heel persoonlijke gesprekken. Wat je beweegt om marechaussee te worden en dat soort vragen.” Uiteindelijk ontmoetten ze elkaar persoonlijk toen Spoelman haar uitnodigde om het kunstwerk ‘A blue heart finds all the colors’ te bekijken. “Ik voelde me vereerd en vond het ook indrukwekkend om te zien. Bij kunst moet je iets voelen. Knap hoe Danielle uit al die gesprekken dat visueel weergegeven heeft. Het is heel bijzonder om je eigen verhaal terug te zien in verschillende tekeningen. Zo heeft ze ook een paar elementen uit mijn missie op een bijzondere manier weergegeven.” Oud-verbindelaar Amy van Son brengt kunst en veteranen samen in een bijzonder project. Hoe krijg je meer aandacht voor de ervaringen van jonge veteranen? Dat vroeg oud-verbindelaar bij de marine Amy van Son zich af en het was generaal b.d. Hans Damen die haar aan een idee hielp. Met het project ‘Helmen vol verhalen’ heeft ze veteranen en kunstenaars met elkaar verbonden. Het resultaat is sinds kort op de Johan Willem Frisokazerne in Assen te zien, met hierbij ook twee kunstwerken die zijn gebaseerd op missieverhalen van marechaussees. TEKST FRED LARDENOYE Amy van Son (53) werd zelf twee keer als verbindelaar uitgezonden met de Hr. Ms. van Kinsbergen voor missies in het kader van de eerste Golfoorlog en de oorlog in voormalig Joegoslavië. Enkele jaren geleden bedacht zij het project ‘Your Song’, waarbij veteranen werden gekoppeld aan muzikanten. Zo ontstonden liedjes over de missies van militairen, variërend van rocknummers tot een operalied, die bij het 50-jarig bestaan van de humanistische geestelijke verzorging live ten gehore werden gebracht. Door het project leerde ze generaal b.d. Hans Damen kennen, die haar op een vergelijkbaar idee bracht. Van Son: “Hij had een hoop helmen en dacht: ‘wat als al die militairen hun verhalen zouden vertellen aan kunstenaars?’ Hij vroeg of ik daar iets mee wilde doen.” Van Son pakte het idee met hetzelfde enthousiasme op als bij haar vorige project en wist met steun van onder meer het vfonds twintig veteranen, onder wie twee marechaussees, aan kunstenaars te koppelen. Sneuvelen Toen ze het projectplan schreef, kwam ze al snel uit bij de beeldvorming van veteranen. “Die is toch nog altijd gekoppeld aan de Tweede Wereldoorlog, Nederlands-Indië en Korea. Het beeld van oude mannen met een baret en een blauw colbertje. Eigenlijk gaat het dan veelal om buitenlandse militairen die voor onze vrijheid hebben gevochten. Inmiddels is het omgekeerd: nu vechten wij over de hele wereld voor de vrede en vrijheid van anderen.” Van Son constateerde ook dat veel jonge militairen hun ‘veteraan zijn’ nog niet echt beleven. “In 2013 werd ik geïnterviewd en sprak ik over mezelf als ex-militair. Ik voelde me geen veteraan. Zo kwam ik op de vraag: wat onderscheidt ons nu van burgers? Militairen zijn bereid om in een ander land te sneuvelen voor de vrijheid. Dat geldt voor alle militairen en we naderen nu het moment waarop de oudere generaties verdwijnen en het stokje moet worden doorgegeven.” Oorlogsverslaggevers Het doel van ‘Helmen vol verhalen’ is dan ook om de verbinding te leggen tussen oude en jonge veteranen. “Het gaat niet om de missie zelf, dat is slechts een kapstok. Het gaat erom dat je wordt erkend als mens en dat je als militair bereid bent geweest om het hoogste offer te brengen voor de vrijheid.” De combinatie van kunstenaars en veteranen is minder vergezocht dan het op het eerste gezicht lijkt. “De eerste oorlogsverslaggevers waren kunstenaars, want in een ver verleden legden schilders veldslagen uit oorlogen vast. Het is een mooie match om kunst nu opnieuw in te zetten om te vertellen wat militairen allemaal meemaken.” Lees het hele artikel in Marver FNV. → De expositie ‘Helmen vol verhalen’ in de Johan Willem Frisokazerne in Assen is van 13.00 tot 17.00 uur op woensdag-, donderdag- en vrijdagmiddag te zien tot en met november. Meer informatie over het aanmelden vind je op http://helmenvolverhalen.nl/l/jwfkazerne.html
|
Volg hier alles overHelmen Vol Verhalen Archieven
November 2023
Categorieën
Alles
|