Veteraan Roy Grinwis denkt nog vaak aan zijn omgekomen commandant: ’Zo wordt Tom niet vergeten’

© MATTY VAN WIJNBERGEN. Veteraan Roy Grinwis

Bij wie oorlog heeft meegemaakt, staan de gebeurtenissen van toen voor altijd in het geheugen gegrift. Getuigen van de Tweede Wereldoorlog en conflicten waarbij Nederland daarna betrokken was, delen de beelden die ze nooit meer vergeten. Vandaag deel 4: veteraan Roy Grinwis die op missie in Uruzgan zijn commandant luitenant Tom Krist (24) verloor. Door Olof van Joolen 

​Het is niet de oorverdovende klap en het daaropvolgende besef dat er iets echt goed mis was dat bij oud-landmachtmilitair Roy Grinwis als eerste naar boven komt wanneer hij aan zijn gesneuvelde ’luit’ moet denken. Nee, het beeld wat hij voor zich ziet is Tom Krist vol leven. Op zijn verzoek door Roy gefotografeerd, zodat de jonge officier een foto kon sturen aan zijn familie en vrienden thuis.
Het is het type stoere foto dat zo’n beetje elke uitgezonden militair in Zuid-Afghanistan van zichzelf liet maken. In Krists geval met de borst vooruit, ballistische bril op zijn neus en de kolf van zijn Diemaco aanvalsgeweer losjes balancerend op zijn bovenarm. Het is het beeld van een jonge vent met nog een leven en mooie defensieloopbaan voor zich. Tot 10 juli 2007, toen alles letterlijk in één klap anders werd.

​Gigantische klap
Tot dat moment was voor de leden van Krists eenheid Uruzgan niet de heftige missie waar ze rekening mee hielden. Terwijl elders in de provincie waarvoor Nederland verantwoordelijk was veel en regelmatig werd gevochten en collega Timo Smeehuijzen in Tarin Kowt sneuvelde, bleef het in de omgeving van de basis in Deh Rawod rustig. „Na een tijdje zei ik: ’Je zou met een zwembroek en handdoek naar de Helmand kunnen.’ Terwijl Deh Rawod wel een beetje de naam had dat er altijd wat gebeurde. We waren voorbereid om te vechten, maar het kwam er niet van”, vertelt Roy Grinwis.

​Precies een maand voordat de eenheid weer op Vliegbasis Eindhoven zal staan vertrekt het peloton van Krist voor een voetpatrouille. Die brengt hen naar de bazar. Krist hoopt er met een lokaal contact te praten. Het is druk met winkelend publiek. Krists beoogde gesprekspartner is er niet. Vlak nadat de officier met zijn tolk uit de overdekte markt is gekomen, klinkt een gigantische klap. Roy voelt de grond onder zijn voeten trillen.

Slow motion
„Alles leek in slow motion te gaan. Honderd gedachten gaan door je heen. Ik voelde iets aan mijn been, zag bloed. Ik probeerde het op te tillen en dat ging. Toen ben ik gaan rennen, in dekking gegaan en mezelf gaan behandelen. Je gaat op automatisch. Bij ons waren er zeven gewonden, onder wie Tom Krist en Jaaike Brandsma die haar been verloor. Er raakten ook 34 burgers gewond en er waren iets van zeventien doden. Het was een aanslag tijdens wat voor ons een routineklusje was.”

Roy hoort bij de gewonden van wie het letsel te ernstig is om in Afghanistan te kunnen behandelen. Hij gaat met hetzelfde Britse gewondenvliegtuig als zijn gewonde commandant terug naar Nederland. In het Utrechtse Centraal Militair Hospitaal krijgt hij te horen dat Krist het niet gaat redden. Twee dagen na de aanslag besluit de familie dat de artsen de behandeling moeten staken. Wanneer Roys moeder het hem vertelt, wil hij het niet geloven.

’Dat zijn vader zei: als er iets is bel me dan...’
„Ik heb haar weggestuurd en gezegd dat ze niet zo dom moest lullen”, zegt Grinwis. „Toen heeft mijn moeder iemand van personeelszaken gestuurd. Hij vertelde het en toen kwam het pas bij me binnen. Later kwam Toms vader vertellen dat ze de stekker eruit hadden gehaald omdat hij een minimale kans had. Hij gaf zijn telefoonnummer en zei: ’Als er iets is, bel me. Dit had Tom zo gewild. Als er iemand moest sneuvelen, moest hij het zijn.’ Ik heb daar voor me uit zitten staren… Dat iemand net zijn zoon is verloren en zegt: we zijn er voor jullie.”

De band die Grinwis toen met de familie Krist voelde, is er nog steeds. Hij onderhoudt contact met Toms vader en moeder en jaarlijks komen de leden van Krists peloton rond 10 juli bij elkaar voor een ontmoeting met zijn ouders. Ze bezoeken de begraafplaats Sint Willibrordus in Berkel Enschot waar de luitenant is begraven, drinken er een biertje en zetten er eentje naast Toms graf.
​
Op het wit marmeren grafmonument staat naast zijn naam, onderdeel en de missie die hem fataal werd een opvallende tekst: ’Splijt een stuk hout en ik ben er. Pak een stuk hout en ik zal er zijn.’
Roy Grinwis, die nog wel bij Defensie werkt, maar niet meer als militair omdat de schade die de zelfmoordbom bij hem veroorzaakte te groot was, praat ondanks de impact die de bomaanslag op hem had graag over zijn luit. „Zo wordt hij niet vergeten en dat vind ik fijn.”