Door Marlies Rothoff, verhalend journalist bij Helmen Vol Verhalen

​Een paar dagen voor 4 en 5 mei hoef je de tv-gids maar open te slaan en de oorlogsfilms slaan je om de oren. Schindler’s list, Bankier van het verzet, Zwartboek. Noem maar op. Ze worden afgewisseld met documentaires over het verzet, de Holocaust en steeds vaker ook met documentaires over de NSB’ers en het fascisme in Nederland. Het lijkt een soort nostalgie waar we als Nederlanders graag aan vastklampen. Samen met de boodschap ‘dit nooit weer’ leven we op deze manier toe naar dat moment op de Dam. De 2 minuten stilte voor de gevallenen en de slachtoffers van oorlog. En daarna uiteraard het vieren van onze Vrijheid op 5 mei. Een vrijheid die, goddank, alweer 76 jaar stand houdt hier in Nederland.
​
Toch kijk ik anders dit jaar. Ik zoek in de tv-gids naar documentaires over Srebrenica, Afghanistan en
de Slag om Chora. Naar verhalen die ik het afgelopen jaar beter heb leren kennen door de veteranen
die ik voor Helmen vol Verhalen mocht interviewen. Verhalen die je je stuk voor stuk even
ontzettend klein laten voelen, maar je in de tussentijd doen inzien hoeveel geluk we hebben dat we
in Nederland leven. Een geluk dat we vaak met zijn allen een beetje lijken te vergeten.

Even had ik afgelopen jaar hoop. Toen de eerste coronagolf uitbrak en we met zijn allen thuis
moesten blijven, kwam toch wel het besef dat het fijn is om de vrijheid te hebben om te kunnen gaan
en staan waar je wilt. Te kunnen doen wat je wilt, je vak gewoon te kunnen uitvoeren, zonder daar in
gehinderd te worden. Corona werd zelfs met de Tweede Wereldoorlog vergeleken. ‘Je grootouders
moesten onderduiken of in het verzet, alles wat jij hoeft te doen is binnen blijven’. Al gauw maakte
dit sentiment plaats voor rellen en complottheorieën.

Het maakt dat ik me afvraag of we wel weten wat vrijheid nou echt inhoudt. Behalve die stilte, het
vieren met muziek en liters bier, weten we eigenlijk nog wel wat oorlog echt is? Of kennen we het
alleen nog maar van films?
​
Met ieder interview stapte ik steeds weer een andere oorlog in. Een oorlog die deze veteranen nog
altijd bij zich dragen. Ze herinneren zich geuren, kleuren, de spanning. Maar ook het gevoel dat
geweld en onder vuur liggen normaal wordt.

Het laatste interview wat ik hield, was met Jordy Schalk. Zelf is hij opgeblazen in Afghanistan en kan
nu niet meer dienen. Hij vertelde me dat hij was begonnen aan de documentairereeks ‘Band of
brothers’, die verhaalt over de jongens van Easy Company uit de VS die hier hebben gevochten voor
onze vrede. Hij herkende veel van wat de mannen overkwam. Jordy zei uiteindelijk: ,,Zo zie ik het
werk dat wij deden op missie ook. We gaan daarheen voor de vrede en vrijheid voor anderen. Veel
mensen zien het anders, maar als soldaat ga je echt niet naar zo’n gebied om mensen te
vermoorden. Je gaat juist om te helpen.” (Lees ook: Jordy Schalk in de Checkpoint)

En precies dat is wat ik 4 mei 2 minuten lang ga herdenken. In Nederland zijn we 76 jaar vrij, maar er
zijn nog steeds mensen die vechten voor vrijheid. Voor de vrijheid van anderen. Om zo de wereld een
beetje mooier te maken. 4 mei denk ik aan de wijze lessen die ik heb geleerd van Erik, Rico, Kaweh,
Linda, Harrie en Jordy. 5 mei vier ik dat ze me lieten inzien hoe ontzettend veel geluk ik heb met mijn
leven in Nederland.

Elk mens zit vol verhalen. De heftigsten daarvan moeten heel dringend af en toe naar buiten. Verhalen over wat je hebt gezien. Over wat je gedaan hebt. Hoe dat was. Hoe je erop terugkijkt. Of je het weer zou doen. En of je er nog iets bij voelt, denkt, gelooft, hoopt. 

Als een verhaal er dringend uit moet, moet je je geen zorgen maken over hoe dan. Je doet je mond open en je vertelt. 

Bij Helmen Vol Verhalen zit er dan een journalist te luisteren naar dat verhaal. Met aandacht en ambacht. Die journalist is het luisterend oor van alle andere mensen die het verhaal zouden willen horen. 


Het verhaal, dat er misschien uitkomt in kleine stukjes, kronkels en bochten, wordt onder woorden gebracht door die journalist. Dat maakt het verhaal vervoerbaar van de ene mens naar de andere. 
Een kunstenaar zorgt voor een prima voertuig: beeld, geluid, kleur, vorm. Zo vindt het verhaal z'n weg de wereld in. Waar het ook vandaan kwam. Nu kan iedereen het leren kennen. 
En doordat het verhaal naar buiten is, komt er ruimte in het hart waar het al die tijd, ongezien, woonde.

​Als eindredacteur van Helmen Vol Verhalen zorg ik ervoor dat de verhalen die eruit moeten zo krachtig onder woorden gebracht worden dat ze de vorm kunnen krijgen die ze verdienen.

Marlies Rothoff "Ook aan mij de eer om straks als verhalend journalist verhalen op te halen over jullie missies. Ik ben een beginnend journalist en probeer na twee jaar bij De Gelderlander langzaam mijn eigen weg in het vak te vinden. Ik hou ervan om niet vertelde verhalen aan de oppervlakte te brengen. Niet alleen om de verteller een podium te geven, maar ook om meer begrip bij de lezer te creëren.

Van kleins af aan heb ik een fascinatie voor oorlogsverhalen. Waarbij vroeger vooral de vraag ‘Waarom dan?’ een hoofdrol speelde. In de tussentijd weet ik dat die vraag niet zo simpel uit te leggen is. Ik wil echter graag bijdragen aan het begrip van mensen die niks met oorlog van doen hebben en misschien daarom niet altijd de meest subtiele opmerkingen maken. Ik vind het belangrijk om naar voren te brengen wat oorlog met mensen doet.
Bij De Gelderlander heb ik voornamelijk interviews gehouden met vluchtelingen of mensen die in de Tweede Wereldoorlog onder zijn gedoken.

Nu is het tijd om de andere kant van het verhaal eens te belichten door de ogen van jonge veteranen. Een kant die veel te weinig aandacht krijgt. Terwijl de verhalen het vertellen, erkennen en herdenken dubbel en dwars waard zijn. Misschien juist wel in deze tijd. Het voelt voor mij echt als een eer om jullie verhalen op te mogen halen en mee te mogen lopen met die ene missie. Ik kijk ontzettend uit naar onze ontmoetingen."

Marco van Nek "Ik heb sinds 2015 mijn eigen journalistieke tekstbureau Teksthelden. Mijn praktijkervaring bij Defensie gaat niet verder dan het vervullen van mijn dienstplicht: lichting 87-5 bij de Verbindingsdienst, opleiding in Ede en daarna gelegerd in Eibergen. Als journalist heb ik meer ervaring met mensen die hun land hebben gediend en op missie zijn geweest, zoals de meesten in de Helmen Vol Verhalen-groep.

Tijdens mijn tijd als verslaggever bij het Noordhollands Dagblad heb ik vanaf de eerste plaatselijke Veteranendag in 2008 tot en met mijn vertrek bij die krant in 2015 veel over veteranen geschreven. Ik stond in nauw contact met de oprichter van de Stichting Veteranen Purmerend en heb in overleg met hem een serie verhalen opgezet die lijkt op wat we nu als journalistenteam voor Helmen Vol Verhalen doen. Ik heb portretten geschreven van veteranen uit Purmerend/de regio Waterland. Mannen en vrouwen van verschillende leeftijden en verschillende missies. Vaak vertelden ze mij een aangrijpend verhaal. Ik  kreeg veel te horen over hun motivatie, de kameraadschap die ze ervaren, de onvoorwaardelijke band die wordt gesmeed en de naweeën die velen na een missie hebben of pas jaren later krijgen. Dat maakte diepe indruk op me. Ik heb er nog meer respect voor veteranen door gekregen dan ik als privépersoon, die op afstand staat en zulke verhalen niet uit eerste hand hoort, al had.

Buiten die serie om schreef ik ook een paginagroot artikel over een Purmerendse Libanon-veteraan, die de rest van zijn leven heeft geworsteld met wat hij daar heeft gezien en meegemaakt. Het interview met hem was heftig. Voor hem was het een uitputtingsslag. Hij liep tijdens het gesprek een paar keer in tranen weg. Maar kwam telkens terug, want hij wilde zijn verhaal doen. Hij was achteraf opgelucht dat hij het eindelijk naar buiten had kunnen brengen. Om begrip te kweken voor zijn situatie. Ik ben blij dat ik hem die mogelijkheid heb kunnen geven.
​
Ik hoop en verwacht tijdens de Helmen Vol Verhalen-missie mooie, maar ook weer aangrijpende verhalen op te tekenen. Van veteranen die zich er - ondanks wat ze allemaal hebben ervaren - niet onder hebben laten krijgen. Die misschien bij terugkomst van een missie zijn gestruikeld, maar ook altijd weer zijn opgestaan. Of als dat nog niet is gelukt, dat de hoop daarop bij hen nog vurig levend is. Mocht je één van degenen zijn die een match met een kunstenaar heeft, dan zien we elkaar misschien als ik bij jou langs kom. Ik kijk er naar uit.