Kunstenaar Sjaak Kooij; Kaweh Madad heeft zoveel meegemaakt, dat valt niet in één beeld te vertellen.

Kaweh Madad in 2021. Hij woont in het stille Kraggenburg met zijn vrouw en 11 maanden oude dochtertje. ,,Hoor je iets? Nee? Nou daarom woon ik hier.” © Jos Schuurman Schuiling

Door Phaedra Werkhoven
Kaweh heeft PTSS
Veteraan Kaweh Madad (40) uit Kraggenburg kan het woord amper uitspreken, hij walgt ervan om het te zeggen: PTSS. Maar hij heeft het wel. Al vijftien jaar is hij bezig met herstellen. Het vertellen van wat hem is overkomen, heeft hem gered, uiteindelijk. ,,Ik moet ermee leren leven, leren omgaan.” Hij is nog steeds militair, Defensie zit in zijn hart. ,,Daar ben ik goed in, ik wil weer terug. In de burgermaatschappij kan ik mijn draai moeilijk vinden.”

In 2003 gaat hij op uitzending naar Kabul. Zijn ouders vluchtten in 1997 uit Iran voor de oorlog. Als kind maakte Madad bombardementen mee, moest rennen naar de schuilkelders, hij is opgegroeid in de oorlog. Maar, zegt hij, toen hij als 14-jarige in Nederland kwam, had hij nergens last van. 

Hij wilde altijd al het leger in en daar carrière maken. Zijn moeder is het niet eens met die beslissing, ze heeft hem veilig naar Nederland gebracht en nu gaat hij weer de oorlog in. Maar hij doet het toch en rondt zijn opleiding af.

Kaweh in Kabul in 2003. © Prive foto's

​Omdat hij Perzisch spreekt, wordt hij uitgezonden naar Afghanistan. Hij grijpt die kans. Zonder voorbereiding is hij zomaar ineens Sergeant I en kan als militaire tolk mee, een unieke positie, er is niemand zoals hij. Hij is geen onderdeel van een eenheid. ,,Ik had geen idee, maar ik landde ik Kabul, in de shitzooi. Ik ben amper op de basis geweest, omdat ik altijd mee moest op patrouille.” 

Kaweh: ,,Dit was een dag met schieten met verschillende wapens met het Korps Commando Troepen.” © Prive foto's

​Meerdere keren ontsnapt hij aan de dood, een Kalasjnikov is op zijn hoofd gericht geweest. Hij heeft moeten rennen voor zijn leven, was omsingeld door Taliban, zag dingen waar hij niet meer aan kan denken. Soldaten zijn overleden, hij zag massagraven, er is zoveel gebeurd. Achter de bunker zat hij ’s avonds te janken. De mannen van de eenheid spraken met elkaar, maar Madad hoorde nergens bij. ,,Ik wilde me ook niet zwak tonen, dat zit niet in mijn karakter, ik ben geen jammeraar.”

Eenmaal terug in Nederland gaat hij bij de Militaire Inlichtingendienst werken. Er is een andere Kaweh uit Kabul teruggekomen, dat hadden zijn ouders wel door, maar hij zelf nog niet. Hij vertelde niemand over wat hem overkwam, veel was ook onderdeel van het dienstgeheim. In zijn eigen eenheid had hij drie jaar lang een geweldige tijd. ,,Met mijn maten, we deden alles voor elkaar.”

Kaweh: ,,Dit is mijn mooiste foto. Het meisje sliep en haar moeder had een doek onder haar gezicht gedaan, ik deed haar na.” © Prive foto's

​Hun eenheid zou in 2006 uitgezonden worden naar Irak, nu kreeg Madad wel de voorbereiding. ,,Ik reageerde veel te fel. We moesten een oefening doen en een man in veiligheid stellen voor de vijand. Maar ik was op dat moment niet aan het oefenen, ik was weer in Afghanistan. Toen zei de kapitein dat ik met iemand moest gaan praten.”

Zijn eenheid werd uitgezonden, maar Madad mocht niet mee. Er brak iets in hem. Hij belandde in een depressie. Nachtmerries, slapeloze nachten en paniekaanvallen volgden. Een opname, de therapie EMDR, langzaam kruipt hij uit het zwarte gat. Toch moet hij in 2014 de dienst verlaten en is nu adjudant buiten dienst. Het zit hem niet lekker. ,,Geef me mijn kleding terug, laat me doen wat ik nog wel kan, ik kan genoeg betekenen. Ik ben niet gek of doorgedraaid.”

Sjaak en Kaweh. © Jos Schuurman Schuiling

​Daarom doet hij mee aan Helmen vol verhalen, het is belangrijk je verhaal te vertellen, weet hij. Zijn dossier is zo dik, daar staat zoveel narigheid in, dat je na vier bladzijden wil ophouden met lezen, zegt hij schor. Kunstenaar Sjaak Kooij, die aan hem verbonden is, was wel stil toen Madad foto’s liet zien van wat hij heeft gezien. ,,Ik laat ze eigenlijk nooit zien, omdat ik het zelf niet aan kan. Maar voor dit project doe ik het wel.”

Kaweh heeft zoveel meegemaakt, dat valt niet in één beeld te vertellen, zegt kunstschilder Sjaak Kooij erover. ,,Daarom maak ik meerdere beelden. Ik vind het fascinerend om te zien hoe hij verder is gegaan, met wat hem overkomen is. Hoe hij toch de zingeving zoekt. Het is wel een strijd voor hem. Dit project is misschien wel te klein om zijn verhaal te vertellen.” 

Kooij wilde de gruwelijkheden en herinneringen van Madad reconstrueren, maar geen geschiedverhaal vertellen. ,,Ik ben heel benieuwd hoe hij het gaat oppakken straks, het is geen gruwelijk verhaal geworden.”