Helmen Vol Verhalen

Kunstproject ‘Helmen vol verhalen’ (uit Samenspraak van Dirkzwager)
Herkenning en erkenning

Bij het woord veteraan denkt het overgrote deel van Nederland aan de mannen op leeftijd die in de Tweede Wereldoorlog of in Nederlands-Indië vochten. Maar ook jongere militairen die aan een buitenlandse missie deelnamen, dragen de titel veteraan. Zelfs zij die nog steeds in dienst zijn.

Duizenden mannen en vrouwen die hun leven waagden voor vrede en veiligheid, met ieder hun eigen ervaringen. Het kunstproject ‘Helmen vol verhalen’ gaat deze groep jonge veteranen de aandacht geven die zij verdienen. Door hun verhaal te vertalen in een kunstwerk.


Brigade-generaal Hans Damen bekeek de honderd helmen in de opslag.
Oude helmen, die binnenkort vervangen worden door een nieuw model.
Als de veteranen die deze helmen ooit droegen hun verhaal eens vertelden?
Als we die militair eens aan een kunstenaar koppelen, die dat verhaal in een artistieke creatie vertaalt?

Een prachtig idee was geboren: het kunstproject ‘Helmen vol verhalen’. En dat op een uitgelezen moment: in 2019 en 2020 viert Nederland ’75 jaar vrijheid’. In deze periode zullen de kunstwerken worden tentoongesteld.

Kameraadschap
“Het mooie van dit project is dat je op een niet-commerciële, authentieke manier de waarden van militairen in beeld brengt, waardoor Nederland daar op een andere manier kennis van kan nemen,” begint projectleider Amy van Son, eigenaar van Seneca advies en organisator van sociaal maatschappelijke projecten.

Om het helmen-idee te realiseren is Amy van Son benaderd. Amy is zelf veteraan. “Ik was bij de marine van ’89 tot ’93 en ben uitgezonden geweest voor de missies naar voormalig Joegoslavië en Irak. Een hele waardevolle periode in mijn leven. De kameraadschap en het vertrouwen tussen de militairen tijdens een missie, dat ben ik in de burgermaatschappij nooit meer zo tegengekomen. Je maakt samen heel veel mee; je begrijpt elkaar non-verbaal. Je bent helemaal weg uit het gewone leven, en dan kom je terug en is iedereen bezig met alledaagse beslommeringen, terwijl jij met die al die vaak levensveranderende ervaringen in je hoofd zit.” Amy weet als geen ander hoe belangrijk het is dat die verhalen naar buiten komen: “Op het moment dat het verteld is, neemt het een andere vorm aan. Een vorm waarmee beter te leven is.”

Oproep
In het helmenproject gaat het om de verhalen van relatief jonge veteranen die deelnamen aan vredesmissies, vanaf de missie in Libanon tot vandaag. Amy gaat een oproep plaatsen voor militairen die hun verhaal willen delen. Uit alle reacties selecteert zij circa twintig veteranen, met een eerlijke verdeling over landmacht, luchtmacht, marine en marechaussee. Aan elke veteraan koppelt zij een andere kunstenaar. “Deze krijgt symbolisch een helm overhandigd. Daar mag hij of zij iets mee doen in het kunstwerk, maar het hoeft niet. We willen geen beperkingen opleggen.”

Een pilotvideo laat zien hoe het project in zijn werk gaat. Daarin ontmoet veteraan Edwin de Wolf kunstenares Anook Cléonne. De veteraan stapte 24 jaar geleden op een anti-persoonsmijn en verloor daarbij zijn been.

​Cameramensen, regisseur, fotografen; een groot deel van de crew is afkomstig van het Ministerie van Defensie, dat op deze manier het project ondersteunt.“Het is een co-creatie: mensen van binnen en buiten Defensie leveren een bijdrage. Deze pilotvideo is gemaakt om fondsen te benaderen voor de financiering. Want we willen de kunstenaars betalen en er zijn straks middelen nodig om de tentoonstelling en het boek te realiseren.”

De ontmoeting tussen veteraan en kunstenaar.

---

Stichting
Wie fondsen wil benaderen, heeft een stichting nodig. Dré Veelenturf: “Daarbij heeft Dirkzwager ons op een prettige manier geholpen. Een eerste partij die het maatschappelijk verantwoord ondernemen op zich neemt. Zo hoop ik dat er meer bedrijven zich aanmelden die willen helpen om onze doelstelling te bereiken.” Veelenturf is ex-landmachtofficier en secretaris van de stichting. Hij is uitgezonden geweest naar Libanon en Egypte. 

“Het bestuur onderschrijft het belang dat dit soort verhalen worden verteld, om zo aan een breed publiek te laten zien wat deze mensen voor Nederland en voor de internationale gemeenschap betekenen. Herkenning en erkenning. De meeste missies zijn in het buitenland, vaak ver weg van camera’s en media-aandacht. Het merendeel van de Nederlanders weet niet precies wat daar gebeurt en waarom. Ze weten wel dat er dagelijks militairen worden ingezet in Mali, Afghanistan of andere crisisgebieden, maar ze zien hen niet als veteraan.”

Spin-off
Het bestuur vormt het klankbord voor het projectteam. Dré Veelenturf: “Het bestaat uit mensen met bijzondere kwaliteiten en is lekker divers van achtergrond, zoals een transitiemanager bij een bibliotheek en een kunsthistorica gespecialiseerd in Egypte. Ieder gaat zijn talent inzetten en het eigen netwerk benutten om er een geslaagd project te maken. Met naar we hopen een heel gevarieerd resultaat: we streven er in ieder geval naar dat in de circa twintig verhalen de meest belangrijke maar ook de meest onderbelichte missies vertegenwoordigd zijn.”

​Dré Veelenturf hoopt op een spin-off-effect: “Het zou mooi zijn als er straks een kunstwerk tussen zit dat we in grotere aantallen kunnen reproduceren. Een beeldje bijvoorbeeld dat de veteranen op hun bureau kunnen zetten als herinnering aan hun uitzending. Zo’n kunst- werk leidt tot vragen, zodat de veteranen opnieuw aan weer andere mensen hun verhaal kunnen vertellen.”

Magische ontmoeting
De creaties van het project zijn eind 2020 voor het grote publiek te bewonderen. In welk museum dat zal zijn, hangt af van wie er partner wordt. Amy van Son: “Naast een expositie gaan we online een boek presenteren met alle verhalen, foto’s en eventueel een video van de ontmoeting. En er komt een kunstboek waarin we de foto’s samen met de bronverhalen gaan bundelen. Dit wordt unieke kunst dankzij de koppeling veteraan-kunstenaar. Zodra je die twee professionals bij elkaar zet, gebeurt er iets magisch. Een worsteling van emoties. Dat gaat over vriendschap, over durf, over moed, over doorgaan en nooit opgeven!”

Ontwikkelingen volgen of partner worden? Zie www.helmenvolverhalen.nl.

Partner
“Dirkzwager heeft met de oprichting van de stichting de eerste basis gelegd. Het kantoor is partner van Bridge to Liberation en zo is de lijn gelegd. Het is belangrijk om zo’n partner te hebben, waarop we later nog kunnen terugvallen. Bijvoorbeeld voor contracten met de kunstenaars. We kunnen ook heel goed ruggespraak houden over andere zaken, zoals marketing. Er wordt heel goed meegedacht. Die openheid en 100% ondersteuning is voor ons heel waardevol.”