Ton Kelders (1928-2022): Veteraan die tot zijn spijt nooit terugkeerde naar Indonesië

Foto: Milon Abrahamse

‘Je hebt jonge veteranen, je hebt oude veteranen, maar we zijn allemaal veteraan’. Dat was het motto van de Amsterdamse Ton Kelders. Het is tekenend voor hoe hij voor iedereen klaar wilde staan die in het leger gediend heeft. Door Anna Herter in De Parool

​Antonius Johannes Kelders overleed dinsdag op 94-jarige leeftijd aan de gevolgen van longkanker. De Indië- en Koreaveteraan stierf thuis, in het bijzijn van zijn familie. Tot zijn laatste adem was het een energieke, scherpe en eigenwijze man, aldus familie en vrienden.

Kelders wordt in 1928 te Amsterdam in een groot gezin geboren. De economische crisis in de jaren dertig en de daarop volgende Tweede Wereldoorlog eisen zijn tol op het gezin, er is armoede en weinig eten. Kelders is 17 als de oorlog is afgelopen en besluit dat hij het leger in wil. Omdat hij minderjarig is, heeft hij een handtekening van een ouder nodig. Het verhaal gaat dat hij zijn vader dronken voerde om dat voor elkaar te krijgen.
​
Kelders wordt als jonge jongen uitgezonden naar Nederlands-Indië, waar hij vier jaar verblijft. Hij raakt er gewond, zijn vinger wordt eraf geschoten. Daarna volgt een missie van 3,5 jaar in Korea. Zijn terugkeer valt hem zwaar. Hij trouwt, maar het huwelijk houdt geen stand, mede door zijn oorlogstrauma’s. Hij werkt inmiddels als buschauffeur, dat blijft hij tot zijn pensioen doen.

In de jaren negentig verhuist hij naar een complex in Zuidoost voor senioren, waar ook Olga woont. Hij wordt smoorverliefd op haar. Ze verhuist naar het appartement naast hem, ze worden onafscheidelijk. Als Olga alzheimer krijgt, neemt Kelders alle zorg op zich.

Te veel ‘ordinaire poen’
Eind 2019 verschijnt Kelders in de documentaire Onze jongens op Java. Daarin vertelt hij dat hij na zijn missie tot zijn spijt nooit meer is teruggekeerd naar Indonesië, omdat dat hem te veel ‘ordinaire poen’ zou kosten.

Veteraan Roy Grinwis zag de documentaire en werd dusdanig geraakt dat hij dezelfde avond nog een inzamelingsactie opzette om de reis voor Kelders mogelijk te maken. Toen hij de volgende ochtend wakker werd, was er al 1500 euro binnen.
Maar Kelders wilde niet, vertelde hij toen Grinwis hem opbelde met het nieuws. “Hij was dankbaar voor het gebaar,” blikt Grinwis terug, “maar weigerde Olga een dag alleen laten. Hij was bang dat als hij naar Indonesië zou gaan, ze er niet meer zou zijn als hij terugkwam.” Ze blijven contact houden. Grinwis: “Even snel bellen kon niet. Je zat zo een uur met hem aan de telefoon.”

Het ingezamelde geld komt in overleg met Ton terecht bij stichting Helmen Vol Verhalen. Opgezet door veteraan Amy van Son, koppelt de stichting kunstenaars aan veteranen. Dat leidt onder meer tot een project waarbij modeontwerper Jaap Spruitenburg een nieuw uniform ontwerpt voor een jonge en een oude veteraan. Kelders doet mee en krijgt een pak aangemeten. Initiatiefnemer Van Son weet nog dat hij de broek kreeg aangetrokken. “Hij riep: heb ik nog een beetje een kont in deze broek?”

Kasplantje
Door het project raakt Kelders goed bevriend met Grinwis en Van Son. Ook komt hij in contact met andere veteranen, waar hij zich op allerlei manieren voor inzet. Hij is druk op sociale media en gaat in gesprek met iedereen die dat maar nodig heeft. “Hij gaf je echt het gevoel dat je ertoe deed,” zegt Van Son.

Die toewijding blijkt ook uit zijn zorg voor Olga. De afgelopen tien jaar was haar ziekte in zo’n ver stadium, dat ze haast een kasplantje was, vertelt Vera van Klinkers, een nicht van Ton die goed contact met hem onderhield. “Voor ome Ton was niets te gek. Hij waste haar, voedde haar, reed haar rond in haar rolstoel en hield haar de hele dag gezelschap. Alles wat hij fout had gedaan in zijn leven, wilde hij bij Olga goedmaken.”

Afgelopen jaar werd de zorg voor Olga hem te veel. Kelders eet en drinkt niet meer, krijgt last van zijn nieren en wordt uitgedroogd en ondervoed opgenomen in het ziekenhuis. Uiteindelijk wordt terminale longkanker bij hem geconstateerd. Toen Olga maanden later op 101-jarige leeftijd overleed, hoefde het voor Ton ook niet meer, zo vertelt Van Son.

Afgelopen dinsdag overleed Kelders. Er bleek geen geld voor een waardige begrafenis. Grinwis en Van Son zetten nogmaals een crowdfundactie op om een eervolle militaire begrafenis te kunnen bekostigen. In een mum van tijd was het doel van 10.000 euro behaald, mede door de bijdrage van een aantal veteranenstichtingen. Van Klinkers: “Als ome Ton dit zou weten, zou hij glunderen.”