Vanaf maandag 17 april 2023 t/m zaterdagmiddag 6 mei 2023 tot 15:00 uur is de indrukwekkende rondreizende foto expositie Helmen Vol Verhalen te zien in het Atrium Den Haag. Helmen Vol Verhalen is een kunstproject waarin ‘jonge’ veteranen zijn gekoppeld aan 22 kunstenaars. Helmen Vol Verhalen – de impact van de vredesmissies in kunst verbeeld Persoonlijke missie verhalen van veteranen staan centraal in het kunstproject Helmen Vol Verhalen. De ervaringen van de militairen vormen de inspiratiebron voor kunstwerken van tweeëntwintig kunstenaars. In een gezamenlijke missie maken kunstenaars en veteranen de relevantie zichtbaar van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen. Veertig jaar vredesmissies In de afgelopen veertig jaar hebben Nederlandse soldaten bijgedragen in meerdere VN-vredesmissies. Wat hebben de militairen daar meegemaakt? Wat betekende de deelname voor het thuisfront? En hoe was de terugkeer in eigen land? Om dit inzichtelijk te maken zijn veteranen gekoppeld aan kunstenaars, die de verhalen van de blauwhelmen in kunstwerken hebben verbeeld. De militairen komen uit alle provincies van het land en representeren alle afdelingen van Defensie. Zo zijn de landmacht, de marine, de luchtmacht en de marechaussee en niet te vergeten het thuisfront in de expositie vertegenwoordigd. Drijvende kracht Drijvende kracht achter dit kunstproject is cultureel projectleider Amy van Son. Zij is zelf veteraan en merkte bij haar terugkeer naar de burgermaatschappij hoe belangrijk het is om je verhaal te vertellen. Delen wat je hebt meegemaakt, zorgt ervoor dat je (soms traumatische) ervaringen beter kan verwerken. Dat niet alleen, ook voor de samenleving is het van belang om te weten welke gevolgen een missie heeft voor een militair. Pas dan kan er begrip en erkenning ontstaan. Door met de hulp van kunstenaars de verhalen van veteranen boven water te halen, wordt hun geschiedenis zichtbaar voor iedereen. Waarbij de universele taal van kunst de brug slaat tussen de wereld van de burger en de militair. Kunstenaars
In de expositie is beeldende kunst in diverse disciplines te zien: van fotografie, grafiek, tekeningen en schilderijen tot en met installaties, keramiek en sculpturen. De deelnemende kunstenaars zijn Anders Wolhar, Anook Cléonne, Bas Fontein, Caro Kropveld, Danielle Spoelman, Diederick Kraaijeveld, Erik van Maarschalkerwaard, Hans Mes, Jelmer Zwaan, Kunstconstructie, Mainkunstenaars, Marian Tappel, Mieke van Zundert, Mirka Farabegoli, Peter van Hal, Renée van den Kerkhof, Rob Voerman, Roxanne Monsanto, Sjaak Kooij, Tatjana Kiriënko, Tristan Louwaars, Bart Lucassen en Yvonne Beelen /STUDIO YTOPIA. Installaties maken ook deel uit van de expositie, zoals militaire emblemen en naamlinten geschikt door Denny Bosmann en het project ReUniForm van Jaap Spruitenburg. Online De verhalen van veteranen en de ontmoetingen met de kunstenaar zijn ook opgetekend door journalisten en vastgelegd door fotografen. Verder zijn er podcasts van de onthullingen van de kunstwerken en heeft Omroepv in samenwerking met Helmen Vol verhalen een driedelige documentaireserie over ReUniForm gemaakt. Fotograaf Frank Kouws documenteerde verschillende belangrijke momenten in het project, van de eerste ontmoeting van de veteraan en kunstenaar die samen mee op missie gingen door de kunsten, tot aan de onthulling van het voltooide kunstwerk. Deze verhalen, podcasts en documentaires zijn te vinden via de QR codes in deze foto expositie en staan op www.helmenvolverhalen.nl. Bekijk ook: https://atriumcityhall.nl/agenda/foto-expositie-helmen-vol-verhalen/
0 Comments
Casper Slotboom verschenen op Omroep Friesland Vijf studenten van de Hanzehogeschool in Groningen hebben een documentaire gemaakt over oud-Dutchbatter Edo van den Berg (49) uit Oudemirdum. De documentaire gaat donderdagavond in première. Er hangt een verzameling van verschillende medailles en badges in het huis van Van den Berg. Bescheiden aan de muur, niet direct in het zicht. In het eerste interviewshot van de documentaire staan de medailles zo opgesteld dat ze goed in beeld zijn. 'Geen gepronk' Daar grijpt hij toch even in: "Ik ben niet een persoon die echt trots in zijn medailles ziet, vanwege de zwarte bladzijde die eraan vastkleeft. Natuurlijk zijn er ook medailles waar ik wel wat mee heb, maar ik hoef er niet mee te pronken. Dat blijft er bij mij wel inzitten." Hij zou niet snel met de medailles naar buiten gaan. "Als het moet vanwege het uniform, prima. Maar ik heb ook al een paar keer gehad dat ik dan de batons op had. Zo van 'oeps, ik ben mijn medailles vergeten. Ik doe wel even dit'." Negatieve berichtgeving Van den Berg is geen veteraan die pocht met zijn militaire verleden. Maar het is ook een belangrijk onderdeel van zijn leven. Van den Berg was actief als militair in Bosnië bij Dutchbat III en heeft 'De Val van Srebrenica' meegemaakt. Dat heeft hem behoorlijk geraakt. "De ellende die daar was, de ellende die er daarna is geweest. De negatieve berichtgeving in de media. Op persoonlijk vlak zijn er veel dingen fout gegaan. Vaak is dat ook ontstaan door die berichtgeving." Hij hoopt dat de documentaire een aantal van die berichten dan ook in een ander daglicht zet. Je gaat wel in therapie om je eigen leven eigenlijk te redden. "Je gaat je anders gedragen dan dat men van je gewend is. Alleen jijzelf denkt dat je je normaal gedraagt", legt Van den Berg uit. Daardoor krijg je volgens hem verkeerde communicatie. "Je stoot elkaar dan af en trekt je terug. En uiteindelijk ga je wel in therapie om je eigen leven eigenlijk te redden." Verhaal delen Van den Berg is begonnen met het delen van zijn verhaal in 2017. Toen heeft hij in Normandië zijn verhaal verteld aan een groep soldaten, bij een bunker aan de Franse kust. "Het was regenachtig, dus we besloten om na het verhaal terug te gaan naar het kamp en daar de vragenronde te doen. Een jongen kwam naar mij toe en zei: 'Mag ik zo eerst het woord nemen?'" "Eenmaal op het kamp aangekomen, vertelde hij dat hij altijd de grappenmaker is, maar dat hij eigenlijk kampt met dezelfde soort problemen. Door mijn verhaal vertelde hij zijn verhaal. Dat deed me beseffen dat het delen van mijn verhaal ervoor zorgt dat anderen dat ook doen." Om die reden was het voor hem ook makkelijker om mee te werken aan de documentaire. "Want ik weet dat er positieve gevolgen aan zitten. Ik heb in eerste instantie heel erg getwijfeld. Moet ik hiermee in zee gaan? Moet ik dit willen? Waar gaat dit eindigen?", vroeg hij zich af. "Uiteindelijk heb ik vaker mijn verhaal verteld, dus daardoor vond ik het goed om hieraan mee te werken." Terug naar Bosnië Maar dat was niet alles. De studenten willen graag naar Bosnië toe. "We dachten dat het een goede toevoeging was, om het onderwerp nog duidelijker te maken", zegt Julie, een van de makers. "Dat wilden we wel graag met Edo. Samen met zijn vrouw zijn we die kant op gegaan. We konden daar slapen bij een oude vriend van hem, ook een veteraan. Het was een enorme toevoeging voor onze documentaire om dit zo met z'n allen te doen." Van den Berg twijfelde toen wel even. Toch is hij meegegaan. "Ik had in juni al een terugkeerreis gehad met andere veteranen, dat helpt met de verwerking. Anders had ik het niet zo 1-2-3 gedaan. We zijn met het groepje vijf dagen lang het avontuur aangegaan. Het is een heel gave trip geweest, met een lach en een traan."
Een bijzondere vondst bij OP Charlie in documentaire Fryske Dutchbatter
Even menen we in een spannende film te zijn beland: gesloten slagbomen, strenge ID-controle en onder escorte naar het museum. We worden er een beetje giebelig van. Met elf belangstellenden van het Humanistisch Verbond Drenthe komen we aan bij de kazerne in Assen om de expositie ‘Helmen vol Verhalen’ te bezoeken. Burgers staan wel eens ambivalent tegenover ‘vechten voor vrede’. En daardoor vaak ook tegenover degenen die het doen. Zij hebben geen idee van de impact van een missie, die er altijd en voor alle betrokkenen is. En de stoere jongens van ‘Jan de Witt’ lopen niet met hun emoties te koop. 'En de stoere jongens van ‘Jan de Witt’ lopen niet met hun emoties te koop.'
'Een manier voor veteranen om zich aan een breed publiek te laten kennen. Dan kan begrip en erkenning ontstaan.' De veteranen, die ons deze middag begeleiden, vertellen zeer gedreven over missies, defensie en deze tentoonstelling. Gerard Nieboer werkte als inlichtingen man. Altijd voorop en vanwege de vertrouwelijkheid van zijn kennis, eigenlijk maar weinig kunnen delen. Voorafgaand aan ons bezoek had hij zijn huiswerk gedaan: zich via de website uitgebreid verdiept in onze uitgangspunten en activiteiten. 'Eens een inlichtingenman altijd een inlichtingenman.' Eens een inlichtingenman altijd een inlichtingenman. Hij is open over zijn eigen mental brain damage. Meestal goed te hanteren, maar toch zo nu en dan een terugval. Hij vertelt over de Humanistische geestelijke verzorging die binnen defensie beschikbaar is. Maar ook over het gemis van een veteranenhuis in Groningen en Drenthe, waar veteranen met wie het o.h.a. goed gaat, maar die het af en toe nodig hebben om met mede-ervaringsdeskundigen te verkeren, om even te praten, of even leeg te lopen in wat voor vorm dan ook, of gewoon te zijn bij mensen die je begrijpen zonder dat je iets zegt. Hij draagt een witte anjer. Dat is het teken van veteranen en het Witte Anjer Fonds zet zich in voor het welzijn van veteranen. Aan het begin van de expositie staat een spreekgestoelte, gemaakt van een motorkap van een UN-pantservoertuig. Dit maakt duidelijk dat iedere oorlog begint met woorden, retoriek van machtshebbers, die op hun manier de aanstaande oorlog motiveren. Die oorlog die voor heel veel burgers en soldaten ingrijpende gevolgen zal hebben. Woorden doen ertoe. En niet alleen de woorden van politieke leiders. Ook onze scherpe, soms polariserende en kwetsende woorden kunnen als een sneeuwbal groeien en als een wapen gaan werken. Als één nare leuze wordt overgenomen door hele spreekkoren, overtuigt die uiteindelijk de massa. Hoe zoiets kan verworden laat de kunstenaar zien door te spelen met de letters UN. Als je de N een slag draait, is het een Z. En die zien we dagelijks op TV. En begon die oorlog ook niet met een toespraak van Poetin in het Kremlin? 'Woorden doen ertoe.' Vredesmissies en soldaten. Het lijkt elkaar te bijten. Een schilderij laat zien hoe moeilijk het is om iemand die jouw teamgenoten heeft vermoord, als mens te blijven zien. Als de Taliban strijder medische zorg nodig heeft en krijgt, wachten de UN-soldaten netjes, maar keren hem hun rug toe. Ik voel de pijn van de ontmenselijking, maar ik begrijp het zo goed. De kracht van het thuisfront wordt geëerd. Dat staat er alleen voor en ook nog eens in het constante besef van het gevaar dat hun dierbaren lopen. De uitgezondene heeft het gevoel het thuisfront in de steek te laten. Je levert thuis even geen bijdrage, je kunt niet even helpen. Moeilijk is het om je leven op te pakken als je op missie gehandicapt bent geraakt. Duidelijk wordt dat de een dat beter afgaat dan de ander. In beide gevallen aangrijpend.
![]() Door Rianne Volkering, verschenen op https://unifildiorama.com/ 24 november 2022. Het is nog vroeg in de ochtend, want uitslapen is er niet bij. (Iets met zenuwen en keel). Het diorama staat reeds klaar voor transport op de eettafel en de voertuigen zitten netjes tussen een kilo wc-papier in twee schoenendozen. Altijd handig, gezinsgenoten met grote voeten. Klokslag 12:00 uur meld Marion zich aan de poort en samen met Saskia schuiven wij, met militaire precisie, het diorama in de Focus. Op naar Assen. Waar normaal over het asfalt wordt gevlogen kan dit vandaag kwetsuren opleveren. Om niet in slaap te sukkelen en het overige verkeer ruimte te geven, maar even een bakkie doen bij La Place in Harderwijk. En dan sta je twee uur en 15 minuten later bij de wacht van de Johan Willem Friso kazerne. “Uh, oh, shit, wat nu?, stammelde een eega met rood aangelopen toet naast mij. Gelukkig ken ik Saskia een beetje, dus had ik voor vertrek haar rondslingerende rijbewijs bij die van mij gestoken. (Vandaar dat zij zo stil was onderweg ). Gebouw 10, mijn oude vreetschuur. De trappen waar 40 jaar geleden de groepsfoto werd gemaakt en een gulle lach van een krullenbol. Hoi Amy. Even kennismaken met de geweldige suppoosten en op naar het plekje waar het diorama vandaag mag gaan shinen. Een mooier plekje kon eigenlijk niet. De suppoosten plaatsen twee tafels waarop het diorama kan worden opgezet. Aan Saskia en mij de taak om het vanaf de straat naar binnen te krijgen. Marion coacht en dirigeert ons langs obstakels en opent deuren. (Even snel tussendoor, omdat het kan en mag, nu weet Saskia ook waar ik vroeger sliep en waar Sophie nog niet zo lang geleden ook haar blonde lokken waste. Jeetje, dat doet wat met een mens). Geen afzetlint voorhanden, dus opnieuw de suppoosten met een oplossing. Een cordon van bankjes gaat voorkomen dat grijpgrage handjes of enthousiaste zwaaibewegingen schade kunnen aanbrengen. Ben er klaar voor dus met z’n drietjes eerst de expo goed bekijken voordat alle genodigden de zaal binnen gaan stromen. Wat een mooie expositie. Zoveel verhalen in beeld gebracht door veteranen en kunstenaars. Snel een bakkie en bam, de eerste bezoekers druppelen binnen. Zeker een BAM want mijn eerste genodigde staan naast het diorama. Anita en Niels. (Het begon tenslotte allemaal 40 jaar geleden in Assen, niet alleen voor mij maar ook voor haar). De tijd vliegt voorbij, kan niet eens iedereen te woord staan. Licht uit en hup, naar de nieuwe kantine. Oh jee, geen aan Saskia beloofde ‘Blauwe Hap’ maar stamppot sperzieboontjes met vette jus en worst. Bijgeschoven aan tafel met Anita en Niels smaakt het best, heb zo’n vaag vermoeden dat een paar tafels verderop er minder enthousiast naar het bord wordt gekeken. Zo ging het, zo gaat het schijnbaar nog steeds. Bordjes met bestek doneren aan de spoelkeuken en even dampen buiten. Op naar de filmzaal in de ‘Brammert’. Met mijn lezing op schoot bemerk ik toch een lichte trilling in mijn handen. Niet van de kou want gelukkig mag hier nog wel gestookt worden. Was er al bang voor, deze muts heeft een grote mond maar een zenuwachtig hartje. Gelukkig hoef ik niet de spits af te bijten en kan ik de kunsten van het lezing geven even afkijken van 3 (super) voorgangers. PAUZE Pauze……… en wie geeft daar Saskia spontaan en welgemeend een dikke knuf? Wauw. Eerlijk is eerlijk: dat is power, een Helmen Vol Verhalen 2.0. “Dames en heren: Rianne Volkering”, zegt Amy tegen de mensen in de zaal. Daar ga ik dan……. Zijn die 15 minuten nu al voorbij? Dat ging makkelijker dan gedacht al moet ik zeggen dat spreken met z’n kanjer als Amy aan je zijde en 4 dierbare in de zaak wel helpen. “Zeg even wat PSU is”, vraagt Amy dwars door mijn verhaal heen. Tja, niet iedereen kent het handboek met 1 miljoen afkortingen binnen defensie. Hoppa, gelijk maar gratis een anekdote erbij gedaan over de belachelijk bekrompen regeltjes van foeriers. (Met dank aan de suppoost die mij hier even daarvoor aan herinnerde). Nu tijd om bij te komen en te luisteren naar andere toppers met een pracht verhaal.De bitterballen zitten er nu in, het diorama staat weer in de auto en de terugreis kan beginnen. Mens, wat ben ik voldaan! 01:00 uur. Het diorama overleeft ook wat hogere snelheden, het staat weer op de plek waar het vanochtend stond. Morgen is het vroeg genoeg om het in de vitrinekast te zetten. 25 november: we staan in de defensiekrant! https://magazines.defensie.nl/defensiekrant/2022/46/03_helmen-vol-verhalen_46 Help Rianne Volkering het Libanon diorama ten toon stellen. Hiervoor zijn er stofkappen nodig om het diorama te vervoeren en te beschermen. Een bijdrage kun je leveren via een betaalverzoek hier.
Heeft u de expositie ‘Helmen vol verhalen’ in de Johan Willen Friso Kazerne al bezocht? Daar merkt u wat de impact is van de Nederlandse vredesmissies op de uitgezonden veteranen en hun thuisfront. ‘Helmen vol verhalen’ is een expositie van 22 kunstwerken, gebaseerd op de persoonlijke missieverhalen van jonge veteranen. Tot eind januari 2023 kunt u de tentoonstelling bezoeken.
In de expositie hoort u bijvoorbeeld dat veteraan en verpleegkundige Rob, die door een ongeluk komt te overlijden in Uruzgan, zijn zwangere vrouw achterlaat. Een schilderij van etende militairen in een kantine, waarvan één stoel leeg is maakt ook diepe indruk. Zo ook een kunstwerk van munitiekisten. Erkenning en betekenis Amy van Son, projectleider: ‘‘De expositie toont de minder bekende, jonge veteranen die op VN vredesmissies zijn geweest zoals naar Libanon, Afghanistan, Mali of voormalig Joegoslavië. Het is belangrijk dat zij vertellen wat zij hebben meegemaakt. Het geeft hen erkenning als mens en laat zien wat het betekent om als (jonge) militair een groot offer te brengen voor de vrijheid.’’ Veteranen uit alle provincies Een groot aantal Drentse militairen waren uitgezonden naar vredesmissies zoals Unifil (United Nations Interim Force in Lebanon) in Libanon in 1982. Zij zaten in het in de JWF kazerne gelegerde 13e infanterie bataljon Luchtmobiel, dat als Dutchbat 3 de val van Screbrenica meemaakte. De veteranen die hun verhalen doen, komen uit alle provincies en geledingen van Defensie. Ook zijn de getoonde kunstwerken heel divers. Van fotografie, grafiek en schilderij tot tekeningen of sculptuur. Meer informatie Voor meerinformatie over de expositie gaat u naar www.helmenvolverhalen.nl. Asser Courant Expositie Helmen vol Verhalen gaat het land in De expositie rond het veteranenkunstproject ‘Helmen vol Verhalen’ gaat het land in. Na Assen, waar de tentoonstelling nog tot eind dit jaar is te zien, verhuizen de kunstwerken waarschijnlijk naar Groningen. Én als het even kan, gebeurt dat met een VETx; een bijzonder totaaltheater dat gisteren in het Johan Willem Frisokazerne de primeur beleefde. ‘Natuurlijk speelt de dreigende kazernesluiting een rol’ Het was een in alle opzichten een bijzondere bijeenkomst op de aloude Johan Willem Frisokazerne, waar zo’n honderdvijftig gasten zich aan de poort meldden. Ondernemend Assen, de gemeente, de provincie Drenthe en de Stichting Helmen vol Verhalen hebben de handen ineen geslagen om de kunstexpositie daar mogelijk te maken. Het is zo’n groot succes dat de tentoonstelling in ieder geval tot eind dit jaar daar blijft. “Natuurlijk speelt de dreigende sluiting van de kazerne een rol, maar we willen ook graag onze dankbaarheid aan de veteranen tonen”, erkent voorzitter Kor IJszenga van de ondernemersvereniging de betrokkenheid. Hoge Noorden Er zijn echter veel meer ‘haakjes’. Neem het groot aantal militairen uit het noorden dat bij diverse vredesmissies betrokken was en een ‘krasje’ opliep. Het Unifilbataljon dat eind jaren zeventig naar Libanon werd uitgezonden, bestond vooral uit – dienstplichtige - Groningers en Drenten. De eenheid van de blauwe baretten was destijds immers gelegerd in Zuidlaren. ‘Het zijn vaak emotionele confrontaties’ Hetzelfde geldt voor de huidige bewoners van de kazerne, 13 Infanteriebataljon Luchtmobiel, dat als Dutchbat III de val van Srebrenica meemaakte en actief was in Afghanistan. Het is niet voor niets dat de Stichting Veteranen Midden-Groningen met het voltallige bestuur is uitgerukt. “We vertegenwoordigen dik tweehonderdvijftig veteranen”, weet bestuurslid Wilfred Limberger. Thuisfront Niet dat het de expositie of de VETx alleen draait om dat Hoge Noorden. In tegendeel. “Onze stichting probeert een evenwicht te vinden tussen vrouwen en mannen uit alle twaalf provincies en alle legeronderdelen. Misschien wel één meer dan officieel, want voor ons is het thuisfront ook een belangrijk deel van die krijgsmacht”, legt spin-in-het-web Amy van Son uit. Ze is zelf (marine)veteraan en voert het idee voor Helmen vol Verhalen uit. Brigadegeneraal Hans Damen is de bedenker van het project. “De veteranen vertellen hun geschiedenis aan een kunstenaar, die daarmee als het ware meegaat op missie. Dat zijn emotionele confrontaties” Verbeelding Het resultaat is een expositie van 22 werken die tot de verbeelding spreken. “Hier in Assen is het echt een groot succes. We gaan niet voor niets langer door”, zegt Van Son. “De geestelijke verzorging komt hier langs met de soldaten in opleiding en de leerlingen van de opleiding Veiligheid en Vakmanschap. De jongeren zijn echt flink onder de indruk. We maken de geschiedenis van de veteraan op deze manier tastbaar en zichtbaar.” ‘Ik bouw elke dag verder, aan het diorama en mezelf’ Totaalprogramma Gisteren werd dat vervat in een totaalprogramma, de VETxAssen. Zo is er ruimte voor een podcast van Peter van Asselt. Zijn interviews vormen dan weer inspiratie voor Pascal Griffioen, beter bekend als rapper Def P van de Osdorp Posse, op de achtergrond. “Ik schilder de verhalen”, zegt hij. Daarnaast heeft Van Son een zestal oud-militairen weten te strikken om op het podium over hun veteraan-zijn te vertellen. Met oud-militairen Anton Nootenboom – die in Australië nationale roem verwierf als The Barefoot Dutchman – en auteur Niels Roelen (‘Soldaat in Uruzgan’) als ‘trekkers’. Hun verhalen zijn niet minder ontroerend als die van Mark Paasman ("ik overwon een meervoudig militair trauma") en sergeant-majoor Harrie Vorsteveld, over zijn thuisfront. Of sergeant-majoor Johan de Jonge, die in 1995 werd gegijzeld en bedreigd door de Serviërs. Ook de geschiedenis van Libanon-veteraan Rianne Volkering, ze moest herhaaldelijk haar emotie wegspoelen met een slokje water, maakt indruk. VOlkering is in 1982 als dienstplichtige uitgezonden naar Libanon en bouwt als therapie de laatste twee jaar dagelijks acht uur aan een diorama. ‘Haar’ posten 7.6 en 7.2 spelen daarin een centrale rol. “Ben ik dan eigenlijk nooit thuisgekomen? Misschien niet. Ik wil daar soms nog écht zijn. Het diorama is nog lang niet af. Ik bouw verder, elke dag. Ook aan mezelf”, sprak ze. Versterken
Juist dat extraatje, die persoonlijke verhalen, versterken de expositie. In het nieuwe jaar gaat Helmen voor Verhalen op tournee. In ieder geval langs de provincies die het kunstproject ondersteunen: Groningen, Limburg en Utrecht. Het voordeel, realiseert ook Amy van Son zich, is dat er dan dagelijks vrije toegang is. “Verder staan we natuurlijk open voor nieuwe initiatieven, het liefst in musea”, meldt ze. “We zijn daarbij net zo flexibel als Defensie zelf. De stichting heeft eigen wanden en kan de kunstwerken vrijwel overal plaatsen.” ‘We zijn zo flexibel als Defensie zelf’ Assen door Robbert Willemsen verschenen in de Asser Courant
De expositie ‘Helmen vol Verhalen’ in de Johan Willem Friso Kazerne in Assen is met twee maanden verlengd. Aanvankelijk zou de tentoonstelling – die op 5 oktober werd geopend – tot en met november draaien, maar daar zijn december en januari aan toegevoegd. De door Nederland reizende expositie ‘Helmen vol Verhalen’ is een project, waarbij kunstwerken het verhaal vertellen van jonge veteranen, die op missie zijn geweest in landen als Libanon, voormalig Joegoslavië, Afghanistan en Mali. Organisator Amy van Son, zelf een marine-veterane: ‘Het gaat dus niet over veteranen die naar Nederlands-Indië, Korea of Nieuw-Guinea zijn gegaan. Van die veteranengroep is over vijf tot tien jaar niemand meer over. ‘Helmen vol Verhalen’ gaat dus over de jongere generatie veteranen. Wij hopen dat de verhalen van de veteranen op die manier verteld blijven worden.’ Daarnaast is het voor bezoekers van de expositie een mooie gelegenheid om eens een kijkje te nemen op het Asser kazerneterrein. En dat is mede de reden, waarom de expositie is verlengd. Van Son: ‘Dat is tot stand is gekomen in samenspraak met de gemeente Assen en Ondernemend Assen. Die vonden dit een ideale gelegenheid de aandacht te vestigen op het belang de kazerne in Assen, die immers met sluiting wordt bedreigd.’ In dat kader is er op 24 november voor leden van Ondernemend Assen een avond vol verhalen van veteranen (VETxAssen) op de kazerne, waarbij zij tevens de expositie kunnen bekijken. ‘Uit de verhalen van de veteranen zal blijken dat ondernemers van hun ervaringen veel kunnen leren’, aldus Ondernemend Assen op haar website. Deze avond begint om 16.45 uur en duurt tot 21.30 uur. Van Son: ‘Maar we willen ook wildcards uitdelen aan niet-leden om bij deze avond aanwezig te kunnen zijn.’ Aanmelden voor de lezingen kan tot uiterlijk 22 november, via de site van Ondernemend Assen onder het kopje ‘activiteiten’. De expositie ‘Helmen vol Verhalen’ op de JWF Kazerne is voor het publiek tot en met januari te zien van woensdag tot en met vrijdag, van 13.00 tot 17.00 uur. Aanmelden is verplicht via www.helmenvolverhalen.nl Door Fred Lardenoye Via een omweg kwam Linda Rullens alsnog bij de Koninklijke Marechaussee terecht. Inmiddels is zij opgeklommen tot majoor en heeft zij door missies en plaatsingen bij internationale organisaties veel ervaring opgedaan. Daardoor raakte zij, ook als kortstondig student kunstgeschiedenis, nieuwsgierig naar het project ‘Helmen vol verhalen’. “Voor kunst heb ik altijd een warm hart gehad en ik vind dit wel een originele manier om verhalen van veteranen te vertellen. Ik vind het ook belangrijk dat mensen weten wat wij als marechaussees op missies doen,” vertelt majoor Linda Rullens (42). Het zag er aanvankelijk niet naar uit dat zij bij de KMar carrière zou gaan maken. Na haar middelbare school begon ze aan een studie kunstgeschiedenis en archeologie aan de universiteit van Nijmegen. Omdat ze zich nog te jong voelde en meer avontuur zocht, stopte zij hier na een jaar mee.Na korte tijd in Londen als au pair en hotel- medewerker te hebben gewerkt, maakte ze haar kinderdroom waar als stewardess bij Transavia. “Als stewardess kwam ik in aanraking met marechaussees bij uitzettingsvluchten. Zo raakte ik in gesprek en van het een kwam het ander.” Politieacademie Ze begon aan de KMA, maar destijds verscheen het rapport ‘Groen opleiden is blauw uitglijden’, waardoor ze als een van de eersten meedeed aan een pilot aan de Politieacademie. Een onderdeel daarvan was een stage bij het politiebureau in de Haagse Schilderswijk. “Daar ging ik op pad in het kader van een jeugdzorgproject om te voorkomen dat jongeren het criminele pad op zouden gaan. Ik liep daar met een marechausseepak aan en dat leidde ook tot vragen bij die jongeren. Verder kreeg ik veel te maken met huiselijk-geweldzaken. Daar heb ik later veel aan gehad in Soedan.” Ze kwam na de opleiding als teamleider terecht in Zuid-Holland, maar gaf zich ook op voor een missie. “Je bent jong en je wilt die ervaring ook graag meemaken. Maar het duurde tot een volgende plaatsing bij het toenmalig KMar Informatie Knooppunt. Ik had me alweer van de vrijwilligerslijst afgehaald vanwege die nieuwe functie,” zegt ze lachend. “Ze wilden bij die uitzending graag een vrouw hebben als leidinggevende en veel vrouwelijke eerste luitenants waren er niet.” Het betrof aanvankelijk een opbouw- missie in Zuid-Soedan, met onder meer het geven van trainingen. “Wij stonden in mei 2014 op de rol, maar in december 2013 brak de burgeroorlog weer uit. Dus het mandaat van de VN werd veranderd in ‘Protection of civilians’.” Vluchtelingenkampen Wat dat precies inhield, daar kwam ze pas ter plekke achter. “We moesten in de vluchtelingenkampen werkzaamheden verrichten. Zelf kwam ik als detachementscommandant in het VN-huis terecht, iets buiten de hoofdstad Juba.” Naast haar taken als commandant, moest ze zelf ook diensten draaien in het nabijgelegen kamp met 20.000 vluchtelingen. “We waren daar UN-police en ik draaide als onderdeel van een politieteam 12 uurs-diensten, want de VN was zwaar onderbemand.” De VN-militairen waren verantwoordelijk voor de bescherming en de veiligheid in het kamp zelf, want lokale politie was er niet. “Zonder politiebevoegdheid, dat maakte het wel moeilijk, want je moest ook dealen met criminelen en geweld in het kamp.” Als vrouw had ze een bijzondere rol. “Ik kon met name iets betekenen voor de vrouwelijke vluchtelingen en de kinderen. Je krijgt daarbij ook veel te maken met huiselijk en seksueel geweld, dus de ervaring in de Schilderswijk kwam goed van pas.” ![]() ← Beeldend kunstenaar Danielle Spoelman over het verhaal van Linda Rullens waaruit het kunstwerk voortkwam: “Zij zat op een plek waar ze veel ellende zag, waar een oorlog gaande was. Ik vind het zo bijzonder dat je dan het goede gaat doen. Terwijl er verkrachtingen waren, er mensen doodgaan, bleef zij daar en voegde zij iets toe.” Community Police Doordat ze als vrouw zo hard nodig was en er geen opvolging voorhanden was, bleef ze in totaal 14 maanden actief in Zuid-Soedan. “De Britten waren een project begonnen met communitypolicing en waren op zoek naar militairen die dat wilden vormgeven. Zo werd ik teamleider van een community- policeteam. Na zes maanden vond ik het zonde om al weg te gaan. Ik begon net door te krijgen hoe het werkte en welke mensen een belangrijke rol speelden in de gemeenschap daar.” Het werk gaf haar zoveel voldoening dat ze kort na terugkeer in Nederland onbetaald verlof aanvroeg om voor de organisatie ‘Non-violent Peaceforce’ terug te gaan. “Ik ergerde me na mijn terugkeer aan ophef over onbetekenende dingen. Als je over alles wat je hebt meegemaakt gaat nadenken, verlies je het geloof in de mensheid. Je kunt niet geloven wat mensen elkaar aandoen. Tegelijkertijd ontmoet je daar de meest hartelijke mensen en zie je hun veerkracht. Ook hoe sterk vrouwen daar zijn. Dus ik wilde graag terug en kon aan de slag in Bentiu, in een kamp met meer dan 100.000 vluchtelingen.” Helmen vol verhalen
De afgelopen vier jaar was ze werkzaam voor het Europese centrum van de gendarmerie (EUROGENDFOR) in Italië, waar haar uitzend- ervaring goed van pas kwam. “Ik hield me onder meer bezig met het monitoren van de veiligheidssituatie en de politieke situatie in de uitzendgebieden.” Sinds 1 september werkt ze voor het Center of Excellence CIMIC (Centrum voor militair-civiele samenwerking). Weliswaar in Den Haag, maar het betreft een NATO-organisatie met opnieuw veel buitenlandse militairen. Daarnaast maakt ze in haar vrije tijd deel uit van het Wounded Warriors fietsteam. Zo leer- de ze onder meer Dutchbat-veteraan Edwin de Wolf kennen, die in Srebrenica zijn been verloor. Van hem hoorde ze over het project ‘Helmen vol verhalen’. “Hij was de eerste die meedeed en ik zag een oproep dat er nog steeds veteranen werden gezocht en heb me, ook uit nieuwsgierigheid, aangemeld.” Indrukwekkend Aangezien er nog geen marechaussees bij het project betrokken waren, was ze welkom. Probleem was wel dat ze nog in Italië geplaatst was. “Het contact met kunstenares Danielle Spoelman is vooral via Skype verlopen. Amy trad op als matchmaker en dat deed ze goed, want Danielle heeft met haar inmiddels overleden man ook in Afrika gewoond. Omdat zij ook die cultuur kent, klikte het direct.” De ontmoetingen verliepen ondanks de afstand prima. “We hadden heel persoonlijke gesprekken. Wat je beweegt om marechaussee te worden en dat soort vragen.” Uiteindelijk ontmoetten ze elkaar persoonlijk toen Spoelman haar uitnodigde om het kunstwerk ‘A blue heart finds all the colors’ te bekijken. “Ik voelde me vereerd en vond het ook indrukwekkend om te zien. Bij kunst moet je iets voelen. Knap hoe Danielle uit al die gesprekken dat visueel weergegeven heeft. Het is heel bijzonder om je eigen verhaal terug te zien in verschillende tekeningen. Zo heeft ze ook een paar elementen uit mijn missie op een bijzondere manier weergegeven.” Door Fred Lardenoye De vaardigheden die Rico Briedjal leerde bij de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten hebben hem gemaakt tot wat hij nu is: een succesvolle ondernemer die op energieke wijze innoverende projecten opzet. Dat er ook een rode draad door zijn leven als militair, als familieman en ondernemer loopt, ontdekte hij mede door het project ‘Helmen vol verhalen’. “Mijn mond viel open toen ik het zag.” “Als jongetje droomde ik van een redding in de laatste minuut, waardoor we met 1-0 kampioen werden.” Rico Briedjal (44) was op jonge leeftijd een talentvolle keeper bij de jeugd van voetbalclub ADO, maar voor een profcarrière schoot hij technisch tekort. ”In het begin leek het erop dat ik het wel kon compenseren door mijn drive om te winnen, maar de meesten in mijn lichting hadden al zeven jaar een betaalde voetbalopleiding gehad, dus ik liep achter de feiten aan.” BSB Maar ondanks het feit dat hij zijn school had verwaarloosd ten behoeve van zijn voetballoopbaan, kwam het met zijn carrière helemaal goed. De basis daarvoor werd gelegd bij de Koninklijke Marechaussee, waar hij zich meldde op aangeven van zijn moeder. “Zij kwam met een folder waarin ook een inlegvel zat over de BSB, de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten. Ik dacht direct: ‘dit is wat ik ga doen’.” Na zijn opleiding in Apeldoorn in 1998 en zijn plaatsing bij de grensbewaking in Schiphol, maakte hij deel uit van het ‘zakkenrollersteam’. ”Dat werk deed je in burger en dat beviel me prima, maar de BSB bleef mijn droom.” Die werd in 2000 alsnog werkelijkheid toen hij de opleiding daarvoor met succes afrondde. “Dat kwam overigens niet door mijn fysieke conditie, want ik behoorde op dat gebied tot de minderen, maar vooral door mijn mentale kracht. Daar heb ik altijd veel plezier van gehad.” Missies Over het werk mag hij niet in details treden, maar het gebeurde veelal in de anonimiteit. “Je wordt meestal met een bivakmuts ingezet. Je leeft een leven dat niet openlijk wordt gedeeld. Dus ook de erkenning die je normaal voor zo’n intense baan zou krijgen, ontbreekt.” Dat het werk niet zonder gevaar was, deerde hem niet. “Ik vond de spanning juist aantrekkelijk. Je hebt heel vaak het gevoel dat je leeft. Door de adrenaline, maar ook de intensieve samenwerking, de kameraadschap die ontstaat. Ik voelde aan alles dat het een vorming is die de rest van je leven waardevol is.” Hij moest onder meer informatie verzamelen, trainen, maar ook bijzondere opdrachten uitvoeren. Briedjal werkte in opdracht van meerdere ministeries ook in Irak en Afghanistan. “Het een was wat geheimer dan het andere. Dat je niks mag vertellen, vond ik zelf nog niet zo vervelend, maar het is geen fundament voor een duurzame relatie. Zelf ben ik ook gescheiden van de vrouw met wie ik een kind heb.” ![]() Revolutionair concept Het gebrek aan erkenning is voor hem persoonlijk geen probleem, want uit zijn dienst- tijd heeft hij niks bewaard. “Misschien gek voor een militair, maar ik haal geen erkenning uit medailles of andere militaire spullen. Ik haal erkenning uit de mensen met wie ik nog steeds contact heb. De mooie verhalen die we als oud-collega’s kunnen delen. En ik heb alles te danken aan wat ik bij de BSB geleerd heb.” Briedjal werkte na de BSB ook nog enige tijd voor de politie en werd daarna ondernemer. “Er zijn veel parallellen. Ook als ondernemer werk je vaak in een vijandige omgevingen en moet je je positie verwerven, dan is het elke keer een stukje land veroveren.” Hij heeft inmiddels meerdere bedrijven op het gebied van coaching. Maar momenteel besteedt hij veel aandacht aan het revoluti- onaire concept van ‘luggo’, een bedrijf dat hij samen met een oud-collega van het Korps Commandotroepen heeft opgezet. Het komt er op neer dat de bagage in het luchtverkeer logistiek helemaal wordt gescheiden van de reizigers. “Dat is wel een mooi voorbeeld, want in de vliegsector worden alle nieuwe spelers in eerste instantie afgestoten. We zijn heel klein begonnen, maar nu er weer op grote schaal wordt gevlogen, beleven we echt een doorbraak en groeit het explosief. In Nederland is het al mogelijk, nu gaan we verder in Europa.” ![]() ↓ Marjon Deul en Ien Sluyters over hun werk ‘Radar Love’, hier op tekening: “Het werk gaat over waakzaam zijn, over een radar die altijd aanstaat, zelfs als je al jaren niet meer bij Defensie werkt. En over hoe een gebeurtenis waarbij ogenschijnlijk weinig lijkt te gebeuren, ingrijpende gevolgen kan hebben voor iemands leven.” Podcast Hoewel hij kunst erg waardeert, aarzelde hij toen Amy van Son hem vroeg of hij wilde meewerken aan ‘Helmen vol verhalen’. “Ik kende haar van een podcast die in de coronatijd spontaan ontstond om over de situatie te praten. Amy was daarvoor ook uitgenodigd en na dat gesprek belde ze mij over haar project.” Hij twijfelde aanvankelijk of hij wel de juiste persoon was. “Hoewel ik dankbaar ben voor alles wat ik bij Defensie geleerd heb, ben ik helemaal niet bezig met mijn veteraan zijn. Anderzijds dacht ik ook: ‘hoe gaaf is het dat iemand over mijn verhaal een kunstwerk wil maken!’” Dat laatste gaf de doorslag, plus de overweging dat hij het huidige beeld van veteranen eenzijdig vindt. “Ik zeg nooit dat ik veteraan ben, want dan krijg je weer de vraag of je een trauma hebt.” Radar Love Ondanks zijn drukke agenda, vond hij tijd om met Ien Sluyters en Marjon Deul, die samen Mainkunstenaars vormen, in gesprek te gaan. “Zo werd ik onderdeel van een proces waarvan echt wel met mijn mond openviel, toen ik het resultaat voor het eerst zag.” Briedjal vermoedt dat de kunstenaressen aanvankelijk het beeld van een stoere militair hadden. “Maar toen ik daar binnenkwam, was dat met de intentie om een verbinding met hen te maken. Zo van: wie zijn jullie en wat doen jullie? Het werd een heel open gesprek waarin we naar elkaar luisterden.” Volgens de oud-marechaussee heeft het kunstenaarsduo de essentie van zijn leven op even simpele als doeltreffende wijze vastgelegd in het metalen kunst- werk ‘Radar Love’. “Natuurlijk hadden zij gerichte vragen over wat veel impact maakte. Zo ging ik weer terug naar de basis Defensie, maar in het kunstwerk zitten ook mijn gezin en mijn huidige werk op heel mooie wijze verwerkt. Mijn hele leven lang ben ik de last line of defense. Vanaf dat ik als vijfjarige het voetbalveld opstapte als keeper, maar natuurlijk ook in mijn werk bij de BSB. Oud-verbindelaar Amy van Son brengt kunst en veteranen samen in een bijzonder project. Hoe krijg je meer aandacht voor de ervaringen van jonge veteranen? Dat vroeg oud-verbindelaar bij de marine Amy van Son zich af en het was generaal b.d. Hans Damen die haar aan een idee hielp. Met het project ‘Helmen vol verhalen’ heeft ze veteranen en kunstenaars met elkaar verbonden. Het resultaat is sinds kort op de Johan Willem Frisokazerne in Assen te zien, met hierbij ook twee kunstwerken die zijn gebaseerd op missieverhalen van marechaussees. TEKST FRED LARDENOYE Amy van Son (53) werd zelf twee keer als verbindelaar uitgezonden met de Hr. Ms. van Kinsbergen voor missies in het kader van de eerste Golfoorlog en de oorlog in voormalig Joegoslavië. Enkele jaren geleden bedacht zij het project ‘Your Song’, waarbij veteranen werden gekoppeld aan muzikanten. Zo ontstonden liedjes over de missies van militairen, variërend van rocknummers tot een operalied, die bij het 50-jarig bestaan van de humanistische geestelijke verzorging live ten gehore werden gebracht. Door het project leerde ze generaal b.d. Hans Damen kennen, die haar op een vergelijkbaar idee bracht. Van Son: “Hij had een hoop helmen en dacht: ‘wat als al die militairen hun verhalen zouden vertellen aan kunstenaars?’ Hij vroeg of ik daar iets mee wilde doen.” Van Son pakte het idee met hetzelfde enthousiasme op als bij haar vorige project en wist met steun van onder meer het vfonds twintig veteranen, onder wie twee marechaussees, aan kunstenaars te koppelen. Sneuvelen Toen ze het projectplan schreef, kwam ze al snel uit bij de beeldvorming van veteranen. “Die is toch nog altijd gekoppeld aan de Tweede Wereldoorlog, Nederlands-Indië en Korea. Het beeld van oude mannen met een baret en een blauw colbertje. Eigenlijk gaat het dan veelal om buitenlandse militairen die voor onze vrijheid hebben gevochten. Inmiddels is het omgekeerd: nu vechten wij over de hele wereld voor de vrede en vrijheid van anderen.” Van Son constateerde ook dat veel jonge militairen hun ‘veteraan zijn’ nog niet echt beleven. “In 2013 werd ik geïnterviewd en sprak ik over mezelf als ex-militair. Ik voelde me geen veteraan. Zo kwam ik op de vraag: wat onderscheidt ons nu van burgers? Militairen zijn bereid om in een ander land te sneuvelen voor de vrijheid. Dat geldt voor alle militairen en we naderen nu het moment waarop de oudere generaties verdwijnen en het stokje moet worden doorgegeven.” Oorlogsverslaggevers Het doel van ‘Helmen vol verhalen’ is dan ook om de verbinding te leggen tussen oude en jonge veteranen. “Het gaat niet om de missie zelf, dat is slechts een kapstok. Het gaat erom dat je wordt erkend als mens en dat je als militair bereid bent geweest om het hoogste offer te brengen voor de vrijheid.” De combinatie van kunstenaars en veteranen is minder vergezocht dan het op het eerste gezicht lijkt. “De eerste oorlogsverslaggevers waren kunstenaars, want in een ver verleden legden schilders veldslagen uit oorlogen vast. Het is een mooie match om kunst nu opnieuw in te zetten om te vertellen wat militairen allemaal meemaken.” Lees het hele artikel in Marver FNV. → De expositie ‘Helmen vol verhalen’ in de Johan Willem Frisokazerne in Assen is van 13.00 tot 17.00 uur op woensdag-, donderdag- en vrijdagmiddag te zien tot en met november. Meer informatie over het aanmelden vind je op http://helmenvolverhalen.nl/l/jwfkazerne.html
|
Volg hier alles overHelmen Vol Verhalen Archieven
February 2023
Categorieën
All
|