Amy zoekt erkenning voor veteranen: ‘Je lichaam is terug in Nederland, maar je geest komt er op een kameel achteraan’
Voor de tweede keer gaat Veteranendag vandaag niet door vanwege corona. Amy van Son bedacht iets nieuws. Ze koppelde twintig veteranen aan twintig kunstenaars. Via de kunstwerken hoopt ze de burgerbevolking de wereld van veteranen te laten begrijpen. In september opent de reizende expositie. De Stentor spreekt met een aantal deelnemers aan die missie.

Door: Phaedra Werkhoven

Ze heeft een nieuwe missie, al is het dit keer geen militaire. Amy van Son (51) is veteraan en projectleider van Helmen vol verhalen. Door veteranen hun verhalen te laten vertellen aan kunstenaars, die daar vervolgens een kunstwerk van maken, heeft ze een beweging in gang gezet. Ze worden buddy’s en er ontstaat iets nieuws, waarmee ze het verhaal aan de burgermaatschappij kunnen laten zien. Dat is nodig, Van Son vindt dat er erkenning moet komen voor veteranen. ,,Zij zijn uitgezonden namens de Nederlandse burgers. Ze wilden iets goeds doen. Het gaat om ons allen, wat de ander opgeeft voor het geheel. Maar voor burgers is een veteraan toch meer die oude verzetsstrijder die scheefgezakt van de medailles op een stoel zit. Terwijl er sinds de Tweede Wereldoorlog heel wat veteranen naar andere oorlogsgebieden zijn uitgezonden.”

Emoties
Twintig veteranen en twintig kunstenaars koppelde ze aan elkaar. En ja, daar is ruimte voor de emoties, als ze elkaar ontmoeten. ,,Over zingeving voer je geen strijd.” Voor haar is dit project een voortdurende terugkeer in de burgermaatschappij. 

Dat is soms moeilijk voor veteranen, weet ze. ,,Je moet jezelf opnieuw verhouden, met alles wat je hebt meegemaakt. Veteranen zijn vaak hard, mogen geen emoties tonen en vertellen ook niet makkelijk. Ze hebben het idee dat ze uit elkaar vallen als ze de emotie toelaten. Maar ik weet dat het vertellen van je verhaal louterend kan werken.”

Van Son was zelf bij de eerste ontmoeting tussen de kunstenaars en veteranen. Ze werd geraakt door alle verhalen die ze hoorde, door de diepere laag die de kunstenaars en veteranen vaak samen aanboren. Niet iedere veteraan heeft PTSS, dat is een verkeerd beeld, legt van Son uit. Er is veel vaker sprake van moral injury, zoals dat heet, dat je eigenlijk niet meer goed uitkomt in de realiteit van vandaag, met hoe je de keuzes hebt moeten maken tijdens je missie. ,,Dat je kinderen hebt verkocht zien worden voor een pakje sigaretten, dat je continu aan staat. Eigenlijk keert je lichaam terug naar Nederland, maar komt je geest er op een kameel achteraan.” 

Lees verder: ​Amy zoekt erkenning voor veteranen: ‘Je lichaam is terug in Nederland, maar je geest komt er op een kameel achteraan’

De Stichting Helmen vol Verhalen zoekt penningmeester.
Ruim 125.000 veteranen in Nederland hebben deze afgelopen 75 jaar wereldwijd deelgenomen aan tientallen missies in conflict- en oorlogsgebieden. De Stichting Helmen Vol Verhalen wil onze veteranen waardering geven, een gezicht geven bij de Nederlandse bevolking. Het project vraagt vooral (h)erkenning en waardering voor de jonge veteranen, die hebben meegedaan aan een of meerdere missies naar conflict- en oorlogsgebieden vanaf de inzet in Libanon tot op heden.

Het kunstproject Helmen Vol Verhalen is een project waarin de persoonlijke verhalen en ervaringen van onze jonge veteranen, kunstenaars inspireren tot het maken van unieke kunstwerken. Het project laat zien wat onze veteranen meemaken en leren van hun uitzending, als militair, veteraan, maar bovenal als mens. Voor meer informatie zie www.helmenvolverhalen.nl
 
​Functiebeschrijving bestuurslid
De stichting zoekt voor deze fase van het project, de voorbereiding van en de expositiefase, een nieuw bestuurslid, penningmeester.
 
De Penningmeester: 

• Neemt actief deel aan bestuursvergaderingen (1x per maand).
• Denkt mee met het bestuur om de bekendheid van Helmen Vol Verhalen te vergoten.
• Onderhoudt en vergroot een relevant netwerk tbv de activiteiten van Helmen Vol Verhalen.
• Heeft ervaring met en kennis van (commerciële) sponsoring en fondsenwerving.
• Controleert de financiële administratie en stelt een jaarrekening op.
• Legt (financiele) verantwoording af aan fondsen i.s.m. de projectleider.
• Pré is kennis van of inzicht in de museale en/of culturele branche.

Voorwaarden:
De functie van bestuurslid is onbezoldigd en komt in aanmerking voor een vrijwilligersvergoeding.
De vergaderingen vinden maandelijks (online) plaats. De tijdsbesteding is ongeveer tussen de 4 tot 8 uur per maand. De aanstelling is voor een periode van maximaal 2 jaar/looptijd van de expositie en de evaluatie (2022/2023), met een mogelijkheid tot verlenging. 
Reactietermijn uiterlijk 21 juni 2021.
 
Voor meer informatie en reacties:
Amy van Son
2020helmen@gmail.com / info@amyvanson.nl
06-28828743

4 en 5 mei zijn de dagen waarop we in Nederland de doden herdenken en onze
vrijheid vieren. Omdat jonge veteranen en oude veteranen eindelijk met elkaar in
verbinding staan, voelen zij zich deze dagen, meer dan ooit, een “Band of Brothers”
Veteraan Ken van Geijlswijk (42 jaar, Cyprus, Bosnie, Irak, Uruzgan) gaat in gesprek met veteraan
Ton Kelders (92 jaar, Indie, Korea).

In het gesprek blijkt dat er in het veteranenlandschap al heel wat verbeterd is. Veteraan Ton Kelders prijst hier met name de jonge veteranen voor. Zij spreken zich steeds meer uit en zijn actief op social media waardoor hun inzet meer zichtbaar is geworden, wat bijdraagt aan het krijgen van erkenning en waardering voor hetgeen zij doen en hebben gedaan.

Ton Kelders vertelt over zijn opkomst, zijn missies in Indie en Korea en de omstandigheden waarin hij moest opereren. Wat het met hem deed, maar ook wat er met hem gebeurde toen de Indie gangers bij thuiskomst – door dezelfde overheid die hen naar Indie stuurde – verguisd werden en aan hun lot zijn overgelaten.
 
Ken van Geijlswijk: “De oude veteraan is er straks niet meer. Ik vind het belangrijk dat de tradities, ervaringen en verhalen van onze oud strijders niet vergeten worden en verteld blijven worden. Zij die ons voorgingen mogen we nooit vergeten. Hier ligt een taak voor de jonge veteranen.”
 
Ton Kelders: “Je hebt oude veteranen en jonge veteranen, maar we zijn één, we zijn hetzelfde, we zijn allemaal veteraan.”

Bekijk hier de podcast op YouTube.

Door Marlies Rothoff, verhalend journalist bij Helmen Vol Verhalen

​Een paar dagen voor 4 en 5 mei hoef je de tv-gids maar open te slaan en de oorlogsfilms slaan je om de oren. Schindler’s list, Bankier van het verzet, Zwartboek. Noem maar op. Ze worden afgewisseld met documentaires over het verzet, de Holocaust en steeds vaker ook met documentaires over de NSB’ers en het fascisme in Nederland. Het lijkt een soort nostalgie waar we als Nederlanders graag aan vastklampen. Samen met de boodschap ‘dit nooit weer’ leven we op deze manier toe naar dat moment op de Dam. De 2 minuten stilte voor de gevallenen en de slachtoffers van oorlog. En daarna uiteraard het vieren van onze Vrijheid op 5 mei. Een vrijheid die, goddank, alweer 76 jaar stand houdt hier in Nederland.
​
Toch kijk ik anders dit jaar. Ik zoek in de tv-gids naar documentaires over Srebrenica, Afghanistan en
de Slag om Chora. Naar verhalen die ik het afgelopen jaar beter heb leren kennen door de veteranen
die ik voor Helmen vol Verhalen mocht interviewen. Verhalen die je je stuk voor stuk even
ontzettend klein laten voelen, maar je in de tussentijd doen inzien hoeveel geluk we hebben dat we
in Nederland leven. Een geluk dat we vaak met zijn allen een beetje lijken te vergeten.

Even had ik afgelopen jaar hoop. Toen de eerste coronagolf uitbrak en we met zijn allen thuis
moesten blijven, kwam toch wel het besef dat het fijn is om de vrijheid te hebben om te kunnen gaan
en staan waar je wilt. Te kunnen doen wat je wilt, je vak gewoon te kunnen uitvoeren, zonder daar in
gehinderd te worden. Corona werd zelfs met de Tweede Wereldoorlog vergeleken. ‘Je grootouders
moesten onderduiken of in het verzet, alles wat jij hoeft te doen is binnen blijven’. Al gauw maakte
dit sentiment plaats voor rellen en complottheorieën.

Het maakt dat ik me afvraag of we wel weten wat vrijheid nou echt inhoudt. Behalve die stilte, het
vieren met muziek en liters bier, weten we eigenlijk nog wel wat oorlog echt is? Of kennen we het
alleen nog maar van films?
​
Met ieder interview stapte ik steeds weer een andere oorlog in. Een oorlog die deze veteranen nog
altijd bij zich dragen. Ze herinneren zich geuren, kleuren, de spanning. Maar ook het gevoel dat
geweld en onder vuur liggen normaal wordt.

Het laatste interview wat ik hield, was met Jordy Schalk. Zelf is hij opgeblazen in Afghanistan en kan
nu niet meer dienen. Hij vertelde me dat hij was begonnen aan de documentairereeks ‘Band of
brothers’, die verhaalt over de jongens van Easy Company uit de VS die hier hebben gevochten voor
onze vrede. Hij herkende veel van wat de mannen overkwam. Jordy zei uiteindelijk: ,,Zo zie ik het
werk dat wij deden op missie ook. We gaan daarheen voor de vrede en vrijheid voor anderen. Veel
mensen zien het anders, maar als soldaat ga je echt niet naar zo’n gebied om mensen te
vermoorden. Je gaat juist om te helpen.” (Lees ook: Jordy Schalk in de Checkpoint)

En precies dat is wat ik 4 mei 2 minuten lang ga herdenken. In Nederland zijn we 76 jaar vrij, maar er
zijn nog steeds mensen die vechten voor vrijheid. Voor de vrijheid van anderen. Om zo de wereld een
beetje mooier te maken. 4 mei denk ik aan de wijze lessen die ik heb geleerd van Erik, Rico, Kaweh,
Linda, Harrie en Jordy. 5 mei vier ik dat ze me lieten inzien hoe ontzettend veel geluk ik heb met mijn
leven in Nederland.

Uit Peel en Maas ma 8 mrt 2021, 9:53 
In het atelier van Erik van Maarschalkerwaard in Tienray werden vrijdag filmopnames gemaakt voor een korte documentaire voor het project Helmen Vol Verhalen. Helmen Vol Verhalen is een kunstproject waarin ‘jonge’ veteranen gekoppeld worden aan kunstenaars.

Het persoonlijke missieverhaal van de veteraan vormt de inspiratiebron voor een kunstwerk met verbeeldingskracht. In 2020/2021 worden ‘jonge’ veteranen en kunstenaars aan elkaar gekoppeld voor een wezenlijke ontmoeting. Hun gezamenlijke missie is het zichtbaar maken van de relevantie van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen.Een van de eerste tien missies is het verhaal van de in april 2007 in Afghanistan omgekomen militair Rob Donkers.

Zijn persoonlijke missieverhaal wordt postuum verteld door zijn vrouw Mira, zoon Stan en toenmalig leidinggevende Ralf Goossens. In de korte documentaire die gemaakt wordt door Frank Kouws (Milsbeek) staat de missie van Rob centraal. Bij de opnames werd Frank bijgestaan door stagiaire Max van Dijk uit Maashees. Tristan Louwaars en Erik van Maarschalkerwaard gaan samen met Mira, Stan en Ralf op missie. Eind 2020 startte de missie met een ontmoeting in de werkplaats van Tristan in Heerlen.

Het ontstaansproces van de kunstwerken en de verhalen erachter worden gevolgd en in beeld gebracht. De onthulling van de kunstwerken staat gepland voor eind mei. In de tweede helft van 2021 komt er een reizende tentoonstelling. Meer informatie over het project is te vinden op de website www.helmenvolverhalen.nl

Elk mens zit vol verhalen. De heftigsten daarvan moeten heel dringend af en toe naar buiten. Verhalen over wat je hebt gezien. Over wat je gedaan hebt. Hoe dat was. Hoe je erop terugkijkt. Of je het weer zou doen. En of je er nog iets bij voelt, denkt, gelooft, hoopt. 

Als een verhaal er dringend uit moet, moet je je geen zorgen maken over hoe dan. Je doet je mond open en je vertelt. 

Bij Helmen Vol Verhalen zit er dan een journalist te luisteren naar dat verhaal. Met aandacht en ambacht. Die journalist is het luisterend oor van alle andere mensen die het verhaal zouden willen horen. 


Het verhaal, dat er misschien uitkomt in kleine stukjes, kronkels en bochten, wordt onder woorden gebracht door die journalist. Dat maakt het verhaal vervoerbaar van de ene mens naar de andere. 
Een kunstenaar zorgt voor een prima voertuig: beeld, geluid, kleur, vorm. Zo vindt het verhaal z'n weg de wereld in. Waar het ook vandaan kwam. Nu kan iedereen het leren kennen. 
En doordat het verhaal naar buiten is, komt er ruimte in het hart waar het al die tijd, ongezien, woonde.

​Als eindredacteur van Helmen Vol Verhalen zorg ik ervoor dat de verhalen die eruit moeten zo krachtig onder woorden gebracht worden dat ze de vorm kunnen krijgen die ze verdienen.