Roy Grinwis
35 jaar, soldaat, 42ste Bataljon Limburgse Jagers, A compagnie.

Door Arnout Brouwers (VK)

‘De Taliban winnen overal terrein – het is een groot drama daar. En onze tolken, dat zijn high value targets voor de Taliban. Daar wordt echt op gejaagd. Ik heb in 2007 in Camp Hadrian gezeten, in Deh Rawod, en dat is al twee keer gevallen. Het is nu weer in handen van de Taliban. De mensen daar zeggen na alle recente gevechten: we zijn teruggebombardeerd naar twintig jaar geleden. Politie, soldaten, die worden achter de auto’s gehangen en met die lijken rijden ze door de straten.

‘Of het zin had? Aan de ene kant heb ik zoiets van: het heeft wel geholpen. No way dat toen wij daar zaten Deh Rawod in handen van de Taliban zou zijn gevallen. Het is wel heel jammer dat we zo snel weg zijn gegaan. Als je kijkt naar hoe lang we in Bosnië hebben gezeten. En Libanon. In een gebied als Uruzgan moet je niet denken dat je het met een missie van vier jaar kunt oplossen. Nu Amerika er de stekker uittrekt, laten we mensen echt in de steek.

Den Haag
‘Als je hoort hoe mensen daar, ook achteraf, over ons praten: best positief, dat had ik niet verwacht. Ze zeggen: Er zijn hier veel landen geweest, maar zoals jullie het deden hebben wij nooit meegemaakt. Jullie luisterden en behandelden ons als gelijken, niet als een stelletje holbewoners. Dat besluit over terugtrekking uit Uruzgan (als gevolg van de kabinetscrisis in 2010, de PvdA wilde niet blijven, red.), daar zijn toen veel militairen boos over geweest. Ik ook. Er zijn daar maatjes blijvend gehandicapt geraakt, mijn luitenant is daar overleden. En omdat jullie het in Den Haag niet eens kunnen worden, gaan we daar weg?

‘Geasfalteerde wegen had je in Deh Rawod niet. Ik was infanterist, wij waren daar als beveiliging voor het provincial reconstruction team, het PRT. Zij gingen praten met de bevolking, de mullahs en de stamoudsten, en wij deden de beveiliging. Bij de Slag om Chora gebeurden de echte gevechten, waar ik zat was het eigenlijk vrij rustig. We konden doen waar we voor kwamen. We hebben het voor elkaar gekregen om alle stammen bij elkaar te brengen in een sjoera. Om te praten over vrede en oplossingen. Dat lijkt iets kleins, maar voor daar is dat een behoorlijke mijlpaal.

Zij zullen Afghanistan nooit echt verlaten
Het vertrek van de Nederlandse troepen uit Afghanistan is niet het einde van het verhaal. De langste Nederlandse militaire uitzending is na twintig jaar deel van de Nederlandse samenleving. Wij zijn uit Afghanistan, maar Afghanistan niet uit ons, vertellen veteranen Kenny van Geijlswijk en Roy Grinwis.

Een tweeluik door Arnout Brouwers. Lees het hele artikel op de Volkskrant.

Kenny van Geijlswijk
42 jaar, sergeant der eerste klasse, 42ste Bataljon Limburgse Jagers, A-compagnie.
‘Als jij twee keer per week traint op een voetbalveld, dan wil je zondag in de basis spelen. Uitzending is voor ons de ultieme test. Dat is de wereld waarin wij leven. Het ene moment moet je een kindje knuffelen, het andere moment word je beschoten en moet je het kindje aan de kant doen, je wapen pakken en vechten.
‘Mijn eerste missie was een VN-missie in Cyprus als soldaat, in 1998. Daarna ging ik in 2003 naar Bosnië en in 2005 naar Irak, telkens als groepscommandant. Daar ging je de poort uit met zeven of acht man. Wat ik daar geleerd had, hielp me voorbereiden op Afghanistan. Die ervaring is noodzakelijk. Ik heb met de Amerikanen gewerkt, de Duitsers, de Britten. Als ze op missie gaan, zeggen ze allemaal: ‘Please bring the Dutch.’ Want dat kleine fucking legertje van ons, is wel goed, heel professioneel. Ook omdat we veel ervaring hebben opgedaan.

Wespennest
‘Ik diende in Afghanistan van eind 2008 tot begin 2009. Onze compagnie 42 BLJ werd gekoppeld aan luchtmobiel. Vier maanden en drie weken. Het was een belangrijke fase in de strijd. Wij deden een grote operatie om de Baluchivallei veiliger te maken. Een sweep. Van huis tot huis gaan, praten met de mensen. Het gebied uitkammen en het gesprek aangaan met de burgers daar. Het was een wespennest, prik daar maar eens in. Dat hebben wij gedaan, daar ben ik ongelofelijk trots op. Hoe we daar hebben opgetreden. Zoveel mensen, zoveel teams, alles kwam samen. Zware omstandigheden. Het was koud, modderig, je kon er bijna niet lopen. En er zijn geen slachtoffers gevallen.
‘Toen sergeant Mark Weijdt overleed, waren wij op patrouille. Zijn eenheid zat in Chora, dat grensde aan mijn gebied. We zagen de helikopters met een rood kruis. Fucking hell, snel de radiogegevens van die eenheid ingeladen. Toen hoorde ik voor het eerst van mijn leven ‘Killed in action, wounded in action’. Vergeet ik nooit meer. Toen werden wij daar ingezet en wij waren veel zwaarder bewapend dan luchtmobiel. Het werd rustiger in dat gebied. Toen zei de commandant: die club laten we daar. Zo hebben we daar samen geopereerd. Dat is het mooie van ons leger, dat het leed je weer samenbrengt. En wat ik nooit heb geproefd daar? Wraak. Die gasten bleven allemaal professioneel.

Anti-geweld en pacifist, dat is kunstenaar Danielle Spoelman. Ze wist helemaal niets van het leger. Waarom zou je jezelf in een gevaarlijke situatie plaatsen en naar plekken gaan waar niemand naar toe gaat? Ze wilde graag weten wat veteranen bewogen heeft daarvoor te kiezen. 
​
Zo kwam ze in contact met Linda Rullens, veteraan bij de Koninklijke Marechaussee, die anderhalf jaar op missie was in een VN-vluchtelingenkamp in Zuid-Soedan. ,,Het werd me na onze lange gesprekken duidelijk dat die keuze niet op zichzelf staat, maar door het beeld dat ik kreeg van haar leven, was het een logische stap. Ze zat op een plek waar ze veel ellende zag, waar een oorlog gaande was, ik vind het zo bijzonder dat je dan het goede gaat doen. Terwijl er verkrachtingen waren, er mensen doodgaan, bleef zij daar en voegde iets toe.”
.

​Rullens was niet de standaardmilitair met het geweer op de rug, ze was meer een hulpverlener, daardoor is Spoelman haar toch gaan begrijpen. Voor Spoelman zelf was het leerzaam, om in te zien dat niet één beeld Linda Rullens kan weergeven. ,,Zij vertelt haar verhaal aan mij en door wat ik doe met haar verhaal, zeg ik iets terug. Dat is eigenlijk een heel bijzonder gesprek.”

Door Phaedra Werkhoven
Helden in Amerika
​Harrie Vorsteveld uit het Drentse Barger-Compascuum, veteraan sergeant-majoor bij de Luchtmacht en de techneut die het onderhoud doet aan de F16-vliegtuigen, is net terug van twee maanden Amerika, waar de veteranen geëerd worden als helden. Voor iedere voetbalwedstrijd wordt er standaard bij ze stilgestaan. ,,Dat zou hier ook wel iets meer mogen.” 

Helmen Vol Verhalen
Hij was meteen laaiend enthousiast over het idee de verhalen van veteranen door kunstenaars te laten vertalen in een kunstwerk. Toen hij zijn verhaal aan de twee kunstenaars moest vertellen, brak hij. Hij wilde graag een ode brengen aan het thuisfront, zijn vrouw, zijn zoon, die iedere keer thuis achterblijven, terwijl hij maanden van huis is. 

Al zes missies heeft hij gedaan, maar de missie naar Kandahar was de zwaarste. ,,Ik heb zoveel respect voor de jongens die erop uit moesten. Ik zat op de basis. In Kandahar waren dagelijks raketaanvallen en er sneuvelde ook een aantal jonge militairen. Steeds hielden we van die herdenkingsbijeenkomsten. Dan zag je die jongens, zo jong en wat ze achterlieten. Het waren ook jongens die ik zelf kende en met wie een grapje had gemaakt.” Vorsteveld was zich op dat moment bewust van zijn gezin thuis, ‘je weet niet waar de raketten vallen’.

Door Phaedra Werkhoven
Kaweh heeft PTSS
Veteraan Kaweh Madad (40) uit Kraggenburg kan het woord amper uitspreken, hij walgt ervan om het te zeggen: PTSS. Maar hij heeft het wel. Al vijftien jaar is hij bezig met herstellen. Het vertellen van wat hem is overkomen, heeft hem gered, uiteindelijk. ,,Ik moet ermee leren leven, leren omgaan.” Hij is nog steeds militair, Defensie zit in zijn hart. ,,Daar ben ik goed in, ik wil weer terug. In de burgermaatschappij kan ik mijn draai moeilijk vinden.”

In 2003 gaat hij op uitzending naar Kabul. Zijn ouders vluchtten in 1997 uit Iran voor de oorlog. Als kind maakte Madad bombardementen mee, moest rennen naar de schuilkelders, hij is opgegroeid in de oorlog. Maar, zegt hij, toen hij als 14-jarige in Nederland kwam, had hij nergens last van. 

Hij wilde altijd al het leger in en daar carrière maken. Zijn moeder is het niet eens met die beslissing, ze heeft hem veilig naar Nederland gebracht en nu gaat hij weer de oorlog in. Maar hij doet het toch en rondt zijn opleiding af.

Amy zoekt erkenning voor veteranen: ‘Je lichaam is terug in Nederland, maar je geest komt er op een kameel achteraan’
Voor de tweede keer gaat Veteranendag vandaag niet door vanwege corona. Amy van Son bedacht iets nieuws. Ze koppelde twintig veteranen aan twintig kunstenaars. Via de kunstwerken hoopt ze de burgerbevolking de wereld van veteranen te laten begrijpen. In september opent de reizende expositie. De Stentor spreekt met een aantal deelnemers aan die missie.

Door: Phaedra Werkhoven

Ze heeft een nieuwe missie, al is het dit keer geen militaire. Amy van Son (51) is veteraan en projectleider van Helmen vol verhalen. Door veteranen hun verhalen te laten vertellen aan kunstenaars, die daar vervolgens een kunstwerk van maken, heeft ze een beweging in gang gezet. Ze worden buddy’s en er ontstaat iets nieuws, waarmee ze het verhaal aan de burgermaatschappij kunnen laten zien. Dat is nodig, Van Son vindt dat er erkenning moet komen voor veteranen. ,,Zij zijn uitgezonden namens de Nederlandse burgers. Ze wilden iets goeds doen. Het gaat om ons allen, wat de ander opgeeft voor het geheel. Maar voor burgers is een veteraan toch meer die oude verzetsstrijder die scheefgezakt van de medailles op een stoel zit. Terwijl er sinds de Tweede Wereldoorlog heel wat veteranen naar andere oorlogsgebieden zijn uitgezonden.”

Emoties
Twintig veteranen en twintig kunstenaars koppelde ze aan elkaar. En ja, daar is ruimte voor de emoties, als ze elkaar ontmoeten. ,,Over zingeving voer je geen strijd.” Voor haar is dit project een voortdurende terugkeer in de burgermaatschappij. 

Dat is soms moeilijk voor veteranen, weet ze. ,,Je moet jezelf opnieuw verhouden, met alles wat je hebt meegemaakt. Veteranen zijn vaak hard, mogen geen emoties tonen en vertellen ook niet makkelijk. Ze hebben het idee dat ze uit elkaar vallen als ze de emotie toelaten. Maar ik weet dat het vertellen van je verhaal louterend kan werken.”

Van Son was zelf bij de eerste ontmoeting tussen de kunstenaars en veteranen. Ze werd geraakt door alle verhalen die ze hoorde, door de diepere laag die de kunstenaars en veteranen vaak samen aanboren. Niet iedere veteraan heeft PTSS, dat is een verkeerd beeld, legt van Son uit. Er is veel vaker sprake van moral injury, zoals dat heet, dat je eigenlijk niet meer goed uitkomt in de realiteit van vandaag, met hoe je de keuzes hebt moeten maken tijdens je missie. ,,Dat je kinderen hebt verkocht zien worden voor een pakje sigaretten, dat je continu aan staat. Eigenlijk keert je lichaam terug naar Nederland, maar komt je geest er op een kameel achteraan.” 

Lees verder: ​Amy zoekt erkenning voor veteranen: ‘Je lichaam is terug in Nederland, maar je geest komt er op een kameel achteraan’

De Stichting Helmen vol Verhalen zoekt penningmeester.
Ruim 125.000 veteranen in Nederland hebben deze afgelopen 75 jaar wereldwijd deelgenomen aan tientallen missies in conflict- en oorlogsgebieden. De Stichting Helmen Vol Verhalen wil onze veteranen waardering geven, een gezicht geven bij de Nederlandse bevolking. Het project vraagt vooral (h)erkenning en waardering voor de jonge veteranen, die hebben meegedaan aan een of meerdere missies naar conflict- en oorlogsgebieden vanaf de inzet in Libanon tot op heden.

Het kunstproject Helmen Vol Verhalen is een project waarin de persoonlijke verhalen en ervaringen van onze jonge veteranen, kunstenaars inspireren tot het maken van unieke kunstwerken. Het project laat zien wat onze veteranen meemaken en leren van hun uitzending, als militair, veteraan, maar bovenal als mens. Voor meer informatie zie www.helmenvolverhalen.nl
 
​Functiebeschrijving bestuurslid
De stichting zoekt voor deze fase van het project, de voorbereiding van en de expositiefase, een nieuw bestuurslid, penningmeester.
 
De Penningmeester: 

• Neemt actief deel aan bestuursvergaderingen (1x per maand).
• Denkt mee met het bestuur om de bekendheid van Helmen Vol Verhalen te vergoten.
• Onderhoudt en vergroot een relevant netwerk tbv de activiteiten van Helmen Vol Verhalen.
• Heeft ervaring met en kennis van (commerciële) sponsoring en fondsenwerving.
• Controleert de financiële administratie en stelt een jaarrekening op.
• Legt (financiele) verantwoording af aan fondsen i.s.m. de projectleider.
• Pré is kennis van of inzicht in de museale en/of culturele branche.

Voorwaarden:
De functie van bestuurslid is onbezoldigd en komt in aanmerking voor een vrijwilligersvergoeding.
De vergaderingen vinden maandelijks (online) plaats. De tijdsbesteding is ongeveer tussen de 4 tot 8 uur per maand. De aanstelling is voor een periode van maximaal 2 jaar/looptijd van de expositie en de evaluatie (2022/2023), met een mogelijkheid tot verlenging. 
Reactietermijn uiterlijk 21 juni 2021.
 
Voor meer informatie en reacties:
Amy van Son
2020helmen@gmail.com / info@amyvanson.nl
06-28828743

4 en 5 mei zijn de dagen waarop we in Nederland de doden herdenken en onze
vrijheid vieren. Omdat jonge veteranen en oude veteranen eindelijk met elkaar in
verbinding staan, voelen zij zich deze dagen, meer dan ooit, een “Band of Brothers”
Veteraan Ken van Geijlswijk (42 jaar, Cyprus, Bosnie, Irak, Uruzgan) gaat in gesprek met veteraan
Ton Kelders (92 jaar, Indie, Korea).

In het gesprek blijkt dat er in het veteranenlandschap al heel wat verbeterd is. Veteraan Ton Kelders prijst hier met name de jonge veteranen voor. Zij spreken zich steeds meer uit en zijn actief op social media waardoor hun inzet meer zichtbaar is geworden, wat bijdraagt aan het krijgen van erkenning en waardering voor hetgeen zij doen en hebben gedaan.

Ton Kelders vertelt over zijn opkomst, zijn missies in Indie en Korea en de omstandigheden waarin hij moest opereren. Wat het met hem deed, maar ook wat er met hem gebeurde toen de Indie gangers bij thuiskomst – door dezelfde overheid die hen naar Indie stuurde – verguisd werden en aan hun lot zijn overgelaten.
 
Ken van Geijlswijk: “De oude veteraan is er straks niet meer. Ik vind het belangrijk dat de tradities, ervaringen en verhalen van onze oud strijders niet vergeten worden en verteld blijven worden. Zij die ons voorgingen mogen we nooit vergeten. Hier ligt een taak voor de jonge veteranen.”
 
Ton Kelders: “Je hebt oude veteranen en jonge veteranen, maar we zijn één, we zijn hetzelfde, we zijn allemaal veteraan.”

Bekijk hier de podcast op YouTube.