Bosniëveteraan Amy van Son werkt in haar veteranenkunstproject ‘Helmen vol verhalen’ samen met Tatjana Kirienko, een kunstenares met Oekraïense roots. Terwijl de eerste bommen vielen ontstond het idee om via de weblog ‘Stemmen uit Oekraïne’ dagelijks de verhalen van een aantal vrouwen te publiceren. Amy en Tatjana vertellen.

Amy: ‘In mijn project ‘Helmen Vol Verhalen’ heb ik veteraan Hans Damen gekoppeld aan Tatjana. Zij heeft zijn verhaal verbeeldt in een soort ‘glas-in-lood-doek’ van textiel. De ontwerpen voor dit soort doeken stuurt zij naar naaisters in Oekraïne, samen met de (gordijn)stof waar het van gemaakt wordt. Ik heb haar gemotiveerd om met deze vrouwen contact op te nemen en hun verhalen een podium te geven.’

Tatjana: ‘Dat was het moeilijkste wat ik ooit heb gedaan. Ik ben dan wel opgegroeid in Nederland, maar veel familieleden en vrienden wonen daar en ik ben al jarenlang bezig om hen te helpen. Dat is mijn levensmissie. Als zoiets gebeurt, dan gaat dat door elke cel van je lichaam.’

​Amy: ‘De eerste dag kreeg Tatjana de verhalen via whatsapp binnen. Dat was te bewerkelijk. Vervolgens is zij de vrouwen gaan bellen, tikte de verhalen uit en ik plaatste deze op de weblog. Het is eigenlijk een geschreven luchtbrug.’

Tatjana: ‘Ik heb vaak huilend aan de telefoon gezeten en dit project was wekenlang ook het enige wat er uit mijn handen kwam. Die gesprekken waren stuk voor stuk therapeutisch, zowel voor hen als ook voor mij.’

Amy: ‘Op die manier hebben we de eerste 21 dagen na de Russische inval iedere dag een blog kunnen publiceren. Al deze verhalen spelen af in Noordoost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Inmiddels plaatsen we iedere twee dagen een update en we blijven dat volhouden tot de oorlog voorbij is. De reacties op de verhalen waren overweldigend! Tijdens een benefietavond op de vrije school in Zutphen werden een aantal verhalen voorgedragen. Dat kwam over als een spannend luisterboek. Ook hebben we op die manier een flink geldbedrag ingezameld, waarmee de vrouwen voedsel, medicijnen en andere goederen konden kopen.’

Tatjana: ‘De gordijnstoffen gebruiken de vrouwen nu als verduistering of om er camouflagenetten en uniformen van te maken.’

Amy: ‘Datgene wat eerst vreugde opleverde, wordt nu ingezet voor de verdediging van Oekraïne. Dat is in zekere zin ook een kunst: levenskunst.’

Lees de blogs op: https://www.helmenvolverhalen.nl/stemmen-uit-oekraine
https://www.nlveteraneninstituut.nl/nieuws/checkpoint-4-2022-hulp-voor-oekraine/

Door Geerten Walling (Bron: EW 31 mei 2022)
Na decennia van bezuinigen is de nieuwe defensienota eindelijk weer positief: er gaat structureel vijf miljard euro extra naar defensie, zelfs de NAVO-norm wordt gehaald. Het is verleidelijk om dure speeltjes te kopen, maar wat de krijgsmacht echt nodig heeft is een degelijk personeelsbeleid. Zie de mens achter de militair, schrijft Geerten Waling.

Er ligt een nieuwe defensienota. Sinds de Koude Oorlog was de presentatie van zo’n nota op zijn slechtst weinig nieuwswaardig en op zijn best een treurig tafereel. Telkens weer slecht nieuws: bezuinigen, bezuinigen, bezuinigen. Onder de verhullende vlag van ‘vredesdividend’ kleedde Nederland zijn krijgsmacht – vrij letterlijk – steeds verder uit. Zelfs toen na 11 september 2001 de overwinning van de liberale, democratische wereldorde een grote desillusie was gebleken, bleven de kruideniers aan de Noordzee hun budgettaire gaatjes vullen door af te romen op de defensiebegroting.

CDA’er Hans Hillen heeft nog steeds nachtmerries van de kaalslag die hij, als defensieminister in het eerste kabinet-Rutte, moest plegen op de krijgsmacht. Onlangs noemde hij in BNR-podcast De Strateeg defensie ‘de sluitpost van een democratisch systeem dat veel meer op het eigen welzijn gericht is geweest en niet op de basisvoorwaarden’. Hij moest twaalfduizend medewerkers laten gaan. Een pijnlijk contrast met de duizenden vacatures die nu openstaan bij defensie.

​Door de oorlog in Oekraïne leeft in de politiek eindelijk een gevoel van urgentie. Er komt structureel 5 miljard bij: in 2024 en 2025 wordt ten langen leste zelfs de NAVO-norm van 2 procent gehaald. Meer geld naar defensie, dat klinkt mooi, maar wat gebeurt ermee? De aanschaf van peperduur en hypermodern wapentuig is een gemakkelijke en verleidelijke besteding. Terwijl de ware uitdaging is structureel te investeren in defensiepersoneel. Dat vereist een politieke omslag, maar ook een culturele omslag.
​

Helmen vol Verhalen

In 2020, tijdens de eerste coronagolf, gebeurde er iets bijzonders. Een oproep aan veteranen en kunstenaars om zich te melden voor het project Helmen vol Verhalen leidde – 75 jaar na de bevrijding – binnen enkele weken tot de aanmelding van precies 75 kunstenaars en 75 veteranen. Amy van Son, projectleider, marine-veteraan en allround bezige bij in de Arnhemse cultuurwereld, vormde uit de inzendingen 22 op maat gesneden koppels die samen aan de slag gingen. De verhalen van de veteranen dienden als richting en inspiratiebron voor de kunstenaars.

Het resultaat werd onlangs op vliegbasis Deelen in Gelderland getoond aan betrokkenen. Komende tijd reist de tentoonstelling Helmen vol Verhalen door het land, om de mooie kunstwerken te tonen, maar vooral ook om de verhalen te vertellen van ‘jonge’ veteranen. Om deze onzichtbare (oud-)militairen zichtbaar te maken, die zich overal om ons heen bevinden.

Want veteranen zijn niet alleen die bekende oude mannen die hun strepen hebben verdiend tijdens de Tweede Wereldoorlog, de Korea-oorlog of de dekolonisatie van Indonesië of Nieuw-Guinea. Nee, het zijn vooral ook al die jongens en meiden die de afgelopen decennia op heftige, soms hachelijke, missies zijn gestuurd in voormalig-Joegoslavië, Afghanistan, Irak en Mali – of op kleinere uitzendingen in andere uithoeken.

Op de website helmenvolverhalen.nl staan getui­genissen van deze veteranen, maar ook een dagboek van de Nederlands-Oekraïense kunstenares Tatjana ­Kirienko die de verhalen vertelt van haar dierbaren en collega’s in Oekraïne die de oorlog van vandaag meemaken. Net als bij de jubelende defensienota speelt die oorlog ook een rol bij dit kunstproject om duidelijk te maken wat het betekent om niet in vredestijd te leven. En dat er mensen zijn die met militaire eer en trots bereid zijn risico’s te lopen en zelfs hun leven in de waagschaal te stellen voor vrede en vrijheid, maar die – zoals dat hoort in een democratie – ook altijd de speelballen zijn van ijdele politieke keuzes. Lees verder op EW hier.

Arnhem - Op Vliegbasis Deelen is onlangs de tentoonstelling 'Helmen Vol Verhalen' officieel geopend. De kunstwerken zijn het resultaat van een samenwerkingsproject tussen 22 kunstenaars en 22 veteranen dat de Arnhems initiatiefnemer en oud-militair Amy van Son twee jaar geleden startte. "Hoe het was om alle kunstwerken voor het eerst allemaal samen te zien? In één woord: geweldig!"

​Door Hilde Wijnen Lees het hele artikel hier.

Bron: Arnhemsche Courant Foto's: René Wouters

​ARNHEM – Het was een bont gezelschap dat gisteren op vliegbasis Deelen bij elkaar kwam. Kunstenaars, generaals, veteranen, een enkele minister en een heks. Allemaal hebben ze meegewerkt aan de totstandkoming van de indrukwekkende expositie ‘Helmen vol verhalen’.
In de afgelopen veertig jaar hebben Nederlandse soldaten bijgedragen in meerdere VN-vredesmissies. Wat hebben de militairen daar meegemaakt? Wat betekende de deelname voor het thuisfront? En hoe was de terugkeer in eigen land?

Die vragen vormde gedachte achter de reizende expositie ‘Helmen vol verhalen’ van de Arnhemse veteraan Amy van Son. Van Son koppelde 22 veteranen aan 22 kunstenaars. De persoonlijke verhalen van de veteranen over hun ervaringen inspireerden de kunstenaars tot een serie indrukwekkende kunstwerken.

Gisteren werd de expositie ‘Helmen vol verhalen’ officieel gepresenteerd op vliegbasis Deelen.
“Een bijzonder moment”, aldus organisator Amy van Son. “Dit is voor het eerst dat alle kunstwerken bij elkaar staan.”

Van Son: “Het is belangrijk dat deze verhalen verteld worden. Door met de hulp van kunstenaars de verhalen van veteranen boven water te halen, wordt hun geschiedenis zichtbaar voor iedereen. De universele taal van kunst slaat als het ware een brug tussen de militaire wereld en de burgermaatschappij.”
​
Een goed voorbeeld van zo’n verhaal vormt het kunstwerk dat Anders Wolhar maakte naar aanleiding van zijn gesprekken met Marco Kroon, waarschijnlijk de bekendste veteraan van Nederland.

De keerzijde van de medaille
Marco Kroon was in 2007 commandant tijdens een geheime inlichtingenmissie in Afghanistan. Kroon kreeg in 2009 de Willemsorde; de hoogste militaire onderscheiding voor moedig optreden en leidinggeven. Tijdens zijn missie werd Kroon gevangengenomen, mishandeld en verkracht. Na zijn vrijlating, doodde hij zijn belager.

Sinds de toekenning van de Willemsorde is alles wat Marco Kroon doet onderwerp van gesprek in de Nederlandse media. Die twee kanten worden belicht in het kunstwerk dat Anders Wolhar maakte. Het kunstwerk toont een spiegelkabinet met een Willemsorde. De voorkant ligt naar beneden en is alleen via spiegels te zien. De achterkant van de onderscheiding is wel te zien, maar is inktzwart geschilderd: de keerzijde van de medaille.
​
De expositie ‘Helmen vol verhalen’ gaat, zoals dat heet “op missie”. De tentoonstelling is vanaf volgende maand te zien in het Memory Vrijheidsmuseum in Nijverdal. Daarna reist de expositie door naar Groningen en Limburg. Wanneer de expositie weer terugkomt in Arnhem is nog niet bekend.
De verhalen van de kunstenaars en de veteranen is ook terug te zien op de website:
https://www.helmenvolverhalen.nl

Textielkunstenaar Tatjana Kirienko is op een unieke manier bij SLAK ateliers gekomen. Ze is namelijk een van de eerste kunstenaars die via een experiment van de gemeente een atelier kreeg in de Varkensstraat in Arnhem. Daar maakt ze met reststoffen uit de textielindustrie haar textielkunst: grote, genaaide, wapperende schilderijen. ‘’Ik werd erg ongelukkig van het academische wereldje en deze kunst maken was al heel lang een droom. Wat levensgeluk betreft was het echt een goede keuze.’’

Experiment Varkensstraat
‘’Ik ben geloof ik een buitenbeetje, want ik ben op een unieke manier bij SLAK ateliers gekomen. De Varkensstraat was namelijk de meest beruchte straat van Arnhem, waar alles gebeurde wat het daglicht niet kon verdragen. Daarom besloot de gemeente leegstaande panden op te kopen voor een experiment voor kunstenaars: een jaar lang gratis verblijven in ruil voor het opknappen van het pand.
Ik heb toen een plan geschreven over wat ik wilde doen en heb gewonnen. Het pand bleek echt een van de spelonken van de binnenstad te zijn en in plaats van drie weken verbouwen, ben ik vier of vijf maanden bezig geweest. Er ontstond ook iets magisch: ik was net nieuw en nog onbekend in Arnhem, maar in totaal hebben wel 50 mensen meegeholpen. Het was een heel gedragen project. Ook ben ik blij dat het project uiteindelijk is overgedragen aan SLAK ateliers, want zij hebben al vaker met dit experimentele bijltje gehakt.’’

Atelier en vrouwenwerk-project in Oekraïne
‘’De deuren van mijn atelier zijn sinds oktober 2019 open. In dit atelier ontwerp ik textielkunst van reststoffen uit de zeer vervuilende textielindustrie. Ik haal de stoffen op bij gordijnwinkels en –fabrieken. De groottes van de stoffen kunnen wisselen, soms is het een lap van acht meter en soms zijn het kleine stukjes. Zoals een schilder haar schilderspalet heeft, heb ik mijn stoffen. Dat de voorraad niet onbeperkt is, prikkelt ook weer mijn creativiteit.

Na het ontwerpen, selecteer ik stoffen en maak ik naaipakketten die ik opstuur naar de vrouwen van het zelf opgerichte vrouwenwerk-project in Oekraïne. Mijn textielkunstwerken zijn eigenlijk grote genaaide, wapperende schilderijen. Ze worden genaaid als glas in lood, waardoor ze volledig licht doorlatend zijn. Het is een hele arbeidsintensieve vorm van naaien. Eén vierkante meter is een week fulltime werk. Ik ben dan ook heel blij dat die groep vrouwen in Oekraïne de kunstwerken naait, ik heb hen ontzettend hoog zitten. Mijn droom is om daar een fabriekje te hebben met een soort collectieve bedrijfsvoering, waar vrouwen samenkomen en samenwerken.’’

Oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne heeft de wereld overhoop gehaald, zo ook die van Tatjana en haar partners. Waar de ene vriendin is gevlucht en alles wat haar lief is heeft achterlaten, probeert de andere zich te redden op haar geliefde plek terwijl haar wereld vol is van verval en oorlogsgeweld, met steeds grotere tekorten. Op www.helmenvolverhalen.nl houdt Tatjana een blog bij met de ervaringen van haar Oekraïense vriendinnen, die zich momenteel in schuilkelders en binnen omsingelingen bevinden.
*Het interview is begin februari afgenomen, voordat de oorlog in Oekraïne uitbrak. De laatste alinea is later toegevoegd.
​Dit artikel verscheen op Slak.nl

IDENTITEIT
Spruitenburg ziet kleding als een eerstegraads communicatiemiddel. “Je beslist ‘s morgens wat je wilt uitstralen. De kleding die je draagt bepaalt mede jouw identiteit.” Volgens Spruitenburg geldt dit evenzeer voor militairen. Toch leveren zij na een missie hun uniform weer in. Daarmee verliezen ze een stukje van hun identiteit, stelt hij. “Wie ze zijn is niet meer zichtbaar.” En dat terwijl veteranen veel hebben meegemaakt en voor onze samenleving betekenen. “Ze hebben belangeloos hun eigen veiligheid opgegeven om voor onze vrijheid te strijden.” Met ReUniForm wil Spruitenburg de veteranen een gezicht geven. ”De voor hen ontworpen uniformen vertellen hun persoonlijke verhaal. Hun missies worden zo zichtbaar voor iedereen.”

Spruitenburg: “Soms hoop je dat ze zichzelf wat minder goed hadden leren camoufleren, want daarmee doen ze zich in deze individualiserende maatschappij tekort”

Het inspireert Spruitenburg dat er anderen zijn, veteranen die bereid zijn hun eigen veiligheid in het geding stellen voor onze vrijheid of voor iemand die ze niet eens persoonlijk kennen. “Daarom wil ik laten zien dat hun verhaal er toe doet. Het project ReUniForm is voor mij een ode aan de vrijheid.” 

HELMEN VOL VERHALEN
ReUniForm is onderdeel van Helmen Vol Verhalen, een kunstproject waarin veteranen gekoppeld worden aan kunstenaars. Het persoonlijke missieverhaal van de militair vormt ook hier de inspiratiebron voor een kunstwerk. In een gezamenlijke missie maken kunstenaars en veteranen de relevantie zichtbaar van Nederlandse vredesmissies en de impact daarvan op de deelnemende militairen. Drijvende kracht achter dit kunstproject is Amy van Son. Zij is zelf veteraan en merkte bij haar terugkeer naar de burgermaatschappij hoe belangrijk het is om je verhaal te vertellen. “Door het vertellen van je verhaal, krijgt het een nieuwe vorm waar beter mee te leven valt”, weet ze uit ervaring. Vanaf juni 2022 zijn de uniformen van ReUniForm naast tweeëntwintig kunstwerken te zien in een reizende tentoonstelling door het land. De expositie landt als eerste in Overijssel in het Vrijheidsmuseum en vervolgt dan zijn weg langs alle provincies van het land. 

DUURZAAM
Voor de kleding van ReUniForm heeft Spruitenburg de stof van oude uniformen gecombineerd met duurzaam gemaakt denim. “Gelijk met de economische groei, ligt de welvaart op de vuilnisbelt”, stelt de kledingontwerper. Hij vindt hergebruik niet alleen vanwege milieuoverwegingen belangrijk. Hij wil de zeggingskracht van materiaal waarin geleefd is, gebruiken. “De geschiedenis van de stof geeft het ontwerp een zichtbare kwaliteit.” 

CO-CREATIE
Voor ReUniForm hebben Spruitenburg en Van Son intensief samengewerkt. Met elkaar en met andere betrokkenen: veteranen Ton Kelders en Roy Grinwis; regisseur Ronald Hendriksen van Omroepv; en met Milon Abrahamse die de fotografie verzorgde. Het was een indrukwekkend proces, vertellen ze beiden. Spruitenburg: “We hadden allemaal de intrinsieke motivatie om het juiste te doen; vanuit het gedeelde gevoel dat deze mannen dit verdienen.” Van Son vult aan: “De kracht van co-creatie is dat iedereen zijn eigen waarde heeft en autonomie behoudt. Ze citeert de Britse auteur Simon Sinek: “The best ideas are the honest ones. Ones born out of personal experience. Ones that originated to help a few and ended up helping many.”
Veel partijen hebben belangeloos bijgedragen. Helmen Vol Verhalen kreeg van de BIGA-Groep restanten van uniformen. De Italiaanse producent Candiani Denim doneerde duurzame denimstof. Sir Redman heeft de gebruikte applicaties geleverd. En Spruitenburg kon de uniformen aan de veteranen overgedragen in oude munitiekisten, die hij kreeg van de Explosieven Opruimingsdienst. 

OORLOGSHELD
Directe aanleiding van ReUniForm is de vondst van de overjas van Willem van der Velde, officier tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de op maat gemaakte jas is een label genaaid. Hierop staat geschreven ‘VV v/d Velden, vaandrig Luchtdoel 1940’. Dit triggert de kleermaker. “Dit kledingstuk is zo persoonlijk, het is een tastbare herinnering aan zo’n belangwekkend verhaal. Het maakt zichtbaar hoe zeer een outfit is verweven met de drager ervan.” 

Willem van der Velden is tragisch om het leven gekomen. In de nadagen van de oorlog oefent de lokale verzetsgroep van Oude Wetering het gebruik van wapens in het schuurtje dat tegenwoordig op het perceel van de familie Spruitenburg staat. De ervaren officier is instructeur. Tijdens een oefening op 2 maart 1945 gaat het mis. Als de mannen oefenen met explosief materiaal, trekt een van de verzetsstrijders de pin uit een granaat. Van der Velden reageert alert, pakt de granaat en gaat er bovenop liggen. Met zijn kordate optreden voorkomt hij dat er meer slachtoffers vallen. Uiteraard overleeft hij de klap niet. Dit verhaal maakt veel indruk op Spruitenburg en wordt de aanjager voor zijn missie. “Deze jonge officier was bereid zijn leven te geven voor anderen. Dit is dus wat het inhoudt een held te zijn.” 
​
Volg de premiere van deel 1 van #ReUniForm op:
YouTube https://youtu.be/rC44Ht4sObo
Facebook www.facebook.com/omroepv/posts/1869898586537203
LinkedIn https://lnkd.in/egHrfPM5
​

Yulya Degene bij wie ik hier in huis zit is op korte vakantie en ik probeer zelf veel te regelen in Munchen. Ik vind dat heel lastig omdat ik de taal niet ken. En het lijkt wel of ze hier alleen maar Duits kennen/willen spreken. Ik had gehoopt op Engels, want mijn dochter kan wel wat Engels. Het is hier ontzettend druk met vluchtelingen. Er staan overal zulke rijen. Voor het registreren als vluchteling, maar ook; is er bijvoorbeeld verblijfgeld (eet en drink geld) van de overheid vrijgesteld, maar voor maar 200 mensen per dag. Daar staan elke dag zúlke rijen dat het ontmoedigt daar in te staan. Ik ben vandaag wel naar humanitaire hulp gegaan en heb voor mijn dochter wat kleren en schoenen gevonden. We vertrokken daar in onze winterkleren, maar hier is het heel ander weer.

Toch: ik voel ook dat wij een ander plekje moeten zoeken als dat mogelijk is. Ik blijf herhalen; ik ben heel dankbaar en hier zijn geen bommen, maar er is een tweedeling voelbaar: ook dat mensen helemaal geen vluchtelingen hier willen. Mensen vinden het niet fijn om in hun vredig leven gestoord te worden. Wij zijn hier gewoon 'niemand'. Misschien zijn het er te veel. En we zitten hier bij een gezin in huis met zelf drie kinderen en nu is er nog een gevluchte moeder en dochter uit Kiev bijgekomen. Ik voel dat aan: het is te veel. We moeten een ander plekje zoeken. En tot die tijd zitten we hier goed. Maak je geen zorgen, Tanja.

Tatjana En toch voelde ik zo de neiging iets voor haar te willen betekenen, haar in mijn armen te sluiten. En ik grapte: Kom je dan alsnog een keer op visite naar NL zoals we altijd planden? (ik ken haar vanaf kindertijd) We lachten. Ja, maar dan in nooit durven-dromen-omstandigheden. Ik probeer nu te kijken of het mogelijk bij mij in de buurt een plek en een gezamenlijk vangnet voor hen te regelen. Ergens iets in de buurt, zodat ik haar van dienst kan zijn.

Anja vertelde vandaag alleen dat er geen elektriciteit is en ze daarom haar telefoon wilt sparen. De dag daarvoor vertelde ze dat haar oom en tante met hun kleinkind aangekomen waren in Kiev en vandaar uit een bus willen vinden naar het Westen. Ik had mijn bedenkingen: Is dat wel goed om juist nu daar heen te gaan? (gezien de omsingeling en hoe heftig daar gebombardeerd wordt) Haar antwoord: Wie weet wat nu goed is en wat de verstandigste keuze blijkt? Iedereen maakt zijn eigen afwegingen en doet wat hem/haar het beste lijkt. Ik ook. Wij blijven hier. En ik maak bijvoorbeeld de keuze en ik neem de verantwoordelijkheid om niét de sirene app te installeren, omdat ik mijn zoon niet wil laten schrikken. Dat geeft mij de meeste rust in deze omstandigheden. Ik blijf luisteren naar geluiden uit de omgeving en mijn eigen intuïtie. Gisteren zijn we weer door een luchtalarm heen geslapen. Wel hebben we gisteren hier voor het eerst gehoord, met die bombardementen, waarvoor we eigenlijk bang moeten zijn. In theorie weten is één, maar gisteren was een soort praktijkles. Vandaag stond ook wel in het teken voor ons allemaal van 'geschrokken zijn'.

Weet je wat ik nog even wil vertellen wat mensen veel meer zijn gaan doen dan eerst? Bijvoorbeeld op straat of als je vrienden ziet. Knuffelen. Gewoon elkaar in stilte en langer omhelzen. Haha, ja niemand heeft het nu nog over Corona. Weet je dat we zelfs een grapje hebben: 'Heb jij nog wat nieuws voor mij over Corona? Ik wil graag wat ontspanning.'

Larissa maakt zich ook klaar voor geen elektriciteit, maar heeft er een theorie over. 'Weet je dat we nog steeds (hier, dit stuk) stroom krijgen uit Rusland? Misschien hebben ze het daar afgesloten, misschien zijn we het hier aan het omleggen en het vanuit Oekraïne te krijgen. Er waren al besprekingen gaande daarover, maar toen begon de oorlog.'
Ik heb de vorige avond lang met haar gepraat over: politiek. Interessant. Zij is, samen met Lyuda, degenen die het meest op de hoogte zijn. Zij is geen fan, nooit fan geweest van Zelenski, maar van de vorige president Poroshenko. Onder andere (maar echt nog veel meer, maar te veel voor hier) met het argument dat Zelenski veel te lang nalatig is geweest de dreiging van Rusland te erkennen. Ze is bang dat als Zelenski nu te snel toegeeft in onderhandelingen; Rusland dat alleen maar zal gebruiken om te hergroeperen en over een half jaar dezelfde situatie is. Verfrissend is zij. Op nog menig kampvuur.

Hoe ze zich voelt? "Strijdvaardig. En ook weet ik dat wij hier (de mensen in haar stadje) niet de dienst uit maken. En ik ben ook niet meer bang. Alles komt nu neer op Geloof. Geloof in God en het leger. En ik volg ook het nieuws niet meer. Ik voel me nu veel beter."

Bericht van Lyuda ná de bombardementen Ik stond in de keuken soep te maken. Ik had zelfs even mijn lagen stof voor de ramen weg gehaald en het raam open gezet. Het was zelfs vredig, ik voelde de lente. En opeens; zulke ongelooflijke bombardementen! Zelfs zonder luchtalarm. En dan; Zo'n golf door de lucht. Ik heb nog nooit zoiets gehoord. Ik heb nooit verwacht in zoiets te moeten leven.

Dus ik belde mijn man; 'Man! Wat is dit?! Hij zegt; ja dit is serieus. Vliegtuigen. Zonder luchtalarm, pak heel snel alle buren en ga de kelders in! 'Ze zeggen' dat bij heel veel huizen nu het glas eruit ligt. Ik kan je een foto sturen van de witte strepen die de 2 vliegtuigen in de lucht achter lieten. Daar keren ze om na hun werk. Ze zeggen dat er daarna nog meer kwamen bombarderen, maar dat kon ik uit mijn kelder niet horen. Daar hoor je niets, gelukkig. Ik belde net met mijn zoon in Kiev. Hij grapte: 'Jullie zijn daar gewoon nog niets gewend. Hier is het de hele tijd zo.' Nu is het weer donker en ben ik weer thuis. Ik denk dat er morgen meer duidelijk is. Ik ga zo proberen te slapen. Vandaag kwam een lading medicijnen aan in een apotheek. Ik heb daar van alles gekocht wat ik had door gekregen van een lijstje van ons front (bloglezers weten welk 'ons front') en voor mezelf heb ik slaappillen gekocht. Ik noem ze pillen tegen een gebroken hart.

Ik denk de hele tijd, wij zitten hier in zo'n klein hoekje, misschien zien ze ons wel over het hoofd. Tot nu toe heb ik gedacht dat het hier wel losjes zou lopen.

Anja vanuit haar kelder rond 18.45 Wij zitten hier nu ook in de kelder. We zijn heel erg geschrokken, zowel kinderen als volwassenen. Zulke harde knallen hebben we nog nooit gehoord. Het is heel dichtbij. Maar maak je geen zorgen, alles komt goed.

Bij ons was vanochtend ook luchtalarm, maar daar heb ik doorheen geslapen. Hoe dat kan? Omdat wij hier niet een functionerende sirene hebben. We worden altijd gebeld door iemand die wel bij een werkende sirene woont. Er is nu ook een app; die je verbindt met de sirene van je regio, maar die is heel hard. Ik ben bang dat vooral mijn zoon ervan schrikt. Tot nu toe heb ik die app niet, Ik vind het nog niet nodig.

We hadden ons bed weer voor ons. En ik merk hoe ik die genegenheid heb gemist. Vanaf de eerste dag van de oorlog, hadden mijn man en ik zo weinig ruimte voor ons, dat we alleen maar soms eventjes in elkaars hand knepen. We hebben met mijn man de tijd genomen om stil te staan, bij de jongens die wij kennen die vechten in het leger. We weten natuurlijk nu niets over ze.

We hebben vlees gekocht van iemand hier die zijn varken heeft geslacht. Vanavond eten we vlees. En ik heb ook gekocht voor iemand uit het 'dorpje'. Zij komt dat morgen op de fiets halen (40 km, grotendeels door onverharde boswegen van zand). Ze zij; ik heb toch benen! En ik ben even naar onze groentetuin gaan kijken. Daar steken de eerste groene sprietjes al door van de knoflook en de ui! Dus binnenkort hebben we onze eerste 'vers groen' (zoals bij bosui).

Vandaag heb ik het initiatief genomen om een officiële vermissing op te geven, in een speciale groep die is opgericht. Mijn klasgenoot zit in Mariupol. Daar is het apocalyps. Zij is voor het laatst online geweest op 2 maart. Ik heb vandaag met haar familie gebeld, maar zij weten ook niet meer. Nou heb ik van alles ingevuld en foto's aangeleverd ect. en wordt dat verspreid. Iemand die misschien nog wel online is daar kan het ontvangen en weer verder verspreiden. Misschien totdat het bij iemand komt die haar nog wel levend heeft gezien, of versere informatie heeft. Zo'n hele zoek-systeem is nu opgezet onderling door heel Oekraïne. Een ander systeem wat door heel Oekraïne is opgezet is het tijdelijk huisvesten van 'gevonden' kinderen, van wie bijvoorbeeld de ouders er niet meer zijn. 'Wie wil dit kind bij zich in huis nemen?' Ja. Het zijn geen vrolijke tijden.
​
In Mariupol is het zo erg. En van degenen die nog online zijn, zijn sommigen heel boos: Zijn wij vergeten? Waar blijft het leger ons bevrijden? Ze voelen zich in de steek gelaten. Maar ik weet: het leger doet alles wat hij kan. Er zijn al vijf evacuatie pogingen geweest, maar die honden blijven bestoken.

Larissa Vandaag wordt er zonnebloemolie verkocht op straat. Ik sta nu in de rij, maar ik kan wel praten, want ik heb mijn nummer al; nummer 214. Vannacht ging om half vier het luchtalarm dus mijn slaap is gebroken en ik heb een slecht humeur.

Yulya Nu de bommen weg zijn, komen dingen als geld en toekomst naar boven. Bij mij ontstaan depressieve gevoelens. En ik ben ziek geworden. Ik lig maar op de bank thee te drinken en snoepjes te zuigen. Ik merk een tweedeling in de mensen hier. Sommigen zijn aardig. Maar ook merk je mensen die niet echt op je zitten te wachten. Je 'stoort' ze in hun dagelijks, vredig leven. En ik wil ook helemaal niemand tot last zijn. En dan te bedenken dat er hier geen inkomen is, dat je hier bent met je twee tassen en dat alles waar je jaren voor hebt gewerkt nog daar in Kiev is, ja dat vind ik pijnlijk. Mijn zusje werkt als medicus in Kiev in het ziekenhuis bij de spoedopvang, daar waar de ambulances binnenkomen. Zij is nu in oorlogsdienst, dus slaapt daar en doet alleen maar dat. Weet je dat we nog steeds Russische soldaten blijven behandelen? Dat vind ik een groot verschil in de mentaliteit tussen Oekraïne en Rusland: Zij doden onze kinderen. Wij verzorgen hun gewonde soldaten. Het is de mentaliteit die het beste het verschil tussen Rusland en Oekraïne aangeeft, niet de taal. Je weet; mijn gezin is Russischtalig. Mijn moeder spreekt weer helemaal Oekraïens. Geen probleem. Wij gingen met ons gezin op vakantie naar Lviv. Daar had ik mij wel voorbereid op meer Oekraïens moeten praten. Maar wederom; geen probleem.

Mijn broer was net gevlucht uit Kiev en aangekomen in Lviv. Toen ze daar net een dag waren zijn ze daar ook begonnen met bombarderen. Hij zei; 'De lucht lichtte rood op'. Hij wil zo lang mogelijk in Oekraïne blijven als mogelijk is. (Daar zeg je zelfs nog broer en zus tegen wat wij hier achter-nichten en neven noemen. Een dorp vol broers en zussen.)

Ik hoop; je hoort toch vaker? Dat een land zich na een oorlog 2x zo snel ontwikkeld. Ik hoop dat dat bij ons ook zo is want dan is het ergens goed voor geweest. Ik hoop op een hernieuwde eenheid, een toekomst in de EU, en een afscheid van de oude (Sovjet) mentaliteit. Ik hoop dat wij ons prachtiger herbouwen dat dat wij waren.