Dag 7
Anja: "Anja: "Mijn tante (die ze in huis hebben genomen, dus) heeft gisteren helemaal all over the place haar meltdown gehad. Dat was niet 'mooi'. ('pretty'). Ze hoorde bepaald nieuws over de wijk waar haar man zit in Kiev. Dat was de druppel. Ze heeft zich tot nu toe groot gehouden. En ik voel dat ik ook moet. Maar ik wil me netjes houden voor de kinderen. Als een poes die moet bevallen: ik zoek eerst een rustig plekje, maar er is geen rustig plekje. Mijn man kwam vanochtend thuis van het nacht patrouilleren in het dorp en wilde gaan slapen. Maar toen hij thuis kwam waren wij net met z'n allen net wakker. Hij is boos weggelopen om in een leegstaand huis te slapen maar kwam ook daar van terug omdat het te koud is. Wij zitten zo in de knoop met onszelf. (Anja heeft eergisteren niet gewandeld, zie eergisteren) Gisteren wilde ik even weg lopen, naar (dat leegstaand) huis hier tegenover, maar de kinderen lopen meteen achter me aan. Zij vragen veel meer aandacht, laten me niet met rust, vertonen agressief gedrag naar elkaar, luisteren slecht. Zij voelen dit natuurlijk ook.

Ik merk dat ik kijk op mijn telefoon, naar de groene balletjes van Facebook Messenger om te
kijken wie er nog online is. Online betekent levend. En als ze niet online zijn kijk ik vooral bij
degenen van wie ik weet dat ze vechten: wanneer ze voor het laatst online zijn geweest. Die
groene balletjes geven mij nu heel veel troost.
​
Ik keek gisteren het nieuws in Wit Rusland. Dat had ik niet moeten doen. Het zijn deze momenten dat ik de moed verlies. Ken je die beelden van de bombardementen in Charkiv? Die zonden ze uit. Ze zeiden dat het Oekraïne leger was dat Charkiv aanviel! Dus dat wij dat zelf tegen onszelf doen. ... en daarna hadden ze het filmpje geplakt van... ken je die? Bewoners die een tank tegenhouden? En ze zeiden in een voice-over dat je hier kon zien hoe de Oekraïense bevolking de Oekraïners tegenhoudt om Charkiv te bombarderen. Ik ga dat niet meer doen, hun nieuws kijken. Zo worden de mensen daar ook
klaar gemaakt om ons hier te komen 'redden'. Maar ik weet ook dat veel mensen nu bezig zijn
hun vrienden en familie in Wit Rusland te vertellen wat hier gebeurt."

Julya:  Ik kan vandaag even niet 'bij' Julya komen. Ik heb haar wel een liedje gestuurd van een Oekraïnse zanger waar we allebei van houden. Ze heeft wel gereageerd dat ze 'Normalno' zijn. Het nieuwe normalno, waar ik gisteren over schreef.

Lyuda: "Ik hoor nu niet het luchtalarm, maar mijn bovenbuurvrouw. Zij hoort al drie dagen niets van
haar dochter en kleindochter in de voorwijken van Kiev. Zij is deze week in een echt hele serieuze psychose/hysterie geraakt. Ze sprak altijd Russisch. Sinds deze week opeens geen woord meer. Alleen maar Oekraïens. Ik wist niet eens dat ze dat kon.

Ik hoor net van 'mijn mannen' dat een jongen die we kennen die vecht in Kiev zwaar gewond is.
Als ik kijk naar de Facebook van zijn moeder, die woont hier, die ken ik, dan denk ik niet dat zij
dat al weet. Moet ik haar dat nu gaan vertellen?

Ik heb nog een vraag. Mijn man (militair aan het front) heeft gevraagd of ze jouw stoffen mogen
gebruiken voor een camouflagenet. Vindt je dat wel goed?"

Tatjana "De stoffen voor gordijnkunst. Zal ik nog even kort uitleggen? Vorige week was ik
textielkunstenares. Lyuda naait de doeken, daar, bij haar in de huiskamer.
Iemand vroeg me gisteren mee te doen met een kunstproject voor Oekraïne. In mij zit nu geen
kunst. Nou, hier heb je mijn kunstproject voor Oekraïne. We zijn een week later tussen het
leven toen en het leven nu. Weet je wat pas een kunstproject is? Dat leven hier op deze
aarde."

"Het is voor mij zoals Larissa zei in de blog eergisteren. We moeten hier voor eens en altijd doorheen. En ik wil ook nog even zeggen: Ik heb vandaag in een paar woordjes het weerbericht gehoord van iemand uit Sumy. Ik wist niet dat ik zo blij kon zijn met het weerbericht. Het is vandaag koud en vochtig in Sumy. Hallelujah"

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Wil je steun geven dat kan. Het was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank. 
​Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko

​Lees de hele serie 'Stemmen uit Oekraine' ​

Lyuda: "Gisteren kwam mijn man onverwacht een paar uur thuis. (Zie dag 1. Lyuda's man en oudste zoon vechten in de Sumy provincie aan de Noordgrens, waar ze tot nu toe de grens verdedigd houden, zie kaartje) Ik heb hem geschoren. Hij heeft gegeten en zich gewassen. Het was te kort om hem 'lief te hebben', maar we hebben wel kunnen kibbelen. Hij weet dat ik van hem hou.

Mijn zoon in Kiev vertelt dat hij al went. Dat hij al heeft geleerd wanneer hij naar buiten moet rennen en wanneer hij weer de kelders in moet moet duiken. Zo rent hij deze dagen op en neer. Tja; dat is hoe ze daar nu leven.

Hier was voor het eerst vannacht geen luchtalarm. We zijn gewoon in staat van alle vormen van klaarheid om de bezetter te op gepaste wijze te begroeten. Ik zit hier in het donker, met een lampje aan op de gang, want we mogen geen licht maken. Sumy is voor nu 'rustig' (ik wil even taalkundig opmerken hoe bizar snel de betekenis van woorden opschuift) en daar wordt alleen geschoten in de voorwijken. Dat is niets bij hoe ze nu tekeer gaan in Charkiv. Daar zijn zelfs (door Geneve) verboden vacuum-bommen gebruikt."

Tatjana: "Ik leer een hoop nieuwe woorden de laatste dagen: dat zijn bommen die het zuurstof wegnemen. Ik neem deze dingen die ze zeggen in de loop van mijn onwerkelijke verslaggeef-ervaring steeds meer over, vooral van hen met militaire contacten. Vaak zie ik dat wat zij al vertelden een dag/halve dag later in het nieuws/social media komt. Zij zitten er echt het dichtste bij. Zoals het absurd fenomeen van gestrande tanks zonder benzine met bijbehorende  'verloren' Russische jongens in de provincie, waar je nu veel filmpjes van ziet. (zie blog gisteren) Van hen hoorde ik dit. Iedereen is constant met elkaar in contact. Alleen vanaf gisteren eind van de middag.... "

Lyuda: "De Russen zijn begonnen met het internet en de verbinding te blokkeren. We weten iedere keer niet hoe lang ze dat lukt (deze oorlog is ook een IT-oorlog) Soms liggen we er een paar uur uit en ben ik niet bereikbaar. Dan weet je dat. Dat hoeft niet te betekenen."

Julya (buiten Kiev) is kort vandaag: "Tan', wat wil je dat ik vertel?! (zij heeft hier tussen deze haakjes en sowiso de meest uitgebreide scheldkanonades) Jullie zien het nieuws toch?! Je ziet toch hoe het met ons gaat! We zitten hier gewoon in ons huisje; Op de plek. We kunnen nergens heen. Ik kan niet meer. Ik houd de bombardementen niet meer vol. Ik huil vanaf de ochtend. Ik houd het niet meer vol van de stress. Dit is angst uit de hel. Dít... is hoe het met ons gaat!"

Iets later: 'Zo. het gaat weer wat beter. en Liza (haar dochter, zie gisteren) heeft geen koorts meer.'

Larissa: "Nu je belt zijn we net terug van onder de grond. Ja, nu is het hier ook zover. Het eerste luchtalarm. Maar ik zeg nog steeds dat het hier heel goed met ons gaat en niet zoals op andere plekken in Oekraïne. Hier werd vandaag gratis melk uitgedeeld op straat omdat alle gebouwen/fabrieken dicht zijn en de koeien toch doorgaan met melk geven.

Je merkt nu, na een paar dagen, echt dat de winkels leeg worden. Wij zitten hier (Sumy provincie) natuurlijk aan twee kanten door Russen omringd. Er is nergens transport meer mogelijk. Bruggen zijn gebombardeerd, Alle wegen zijn afgesloten, en de mate waarin wordt steeds heftiger.
Overal zijn.... (ik zoek een woord: anti-tank kruizen) Nu zijn er ook weg-mijnen. Ik hoor dat onze gouverneur nu overlegt met de Russen om door de Russen heen toch een voedsel-bevoorrading in ons gebied toe te laten. "

Dag 4 Tatjana "Het is een ongekend bijzonder proces. met iedereen ben ik emotioneel mee verbonden. Het zijn zeer emotionele gesprekken, over ongekend onwerkelijke belangrijke leven en dood dingen. De gesprekken gaan van ... als we gaan dan gaan we goed tot aan Ik hou van jou."

​Oproep van Tatjana:  Ik heb besloten een mogelijkheid te openen om geld te sturen met Lyuda aan de andere kant. Gewoon. Ik heb haar gevraagd wat nu het meeste nodig is. Voedsel voor het front aan de noordzijde, zegt ze, maar daar waar het geld aan besteedt wordt kan over een paar dagen weer anders zijn. Lyuda vertrouw ik met mijn hele gewicht en nog een extra zetje in haar afweging en uitvoering. Zij houdt mij op de hoogte. Ik houd jullie op de hoogte. Grondiger kan ik het op dit moment niet doen. Daar hoort ook nog bij: wie weet hoelang de banken het nog doen of wat er gebeurt als de stad bezet wordt. 

Het rekeningnummer is: NL80 KNAB 0410 5109 04 t.n.v. T. Kirienko / Curtainenko
Dat was het rekeningnummer voor een groot kunstproject dat ik deze week glansrijk zou lanceren. Maar daar kwam even wat tussen. Als je geld wil storten doe dat o.v.v. Oekraïne en zet er als je wil een boodschap bij. Alles is welkom. Dank.

Lyuda vandaag: "Er zijn hier veel burgeracties. We zijn nu kadootjes aan het maken voor als de bezetter de stad in komt. Kadootjes? Ja. Molotov Cocktails. We hebben net flinke aantallen afgeleverd om een uitbundige ontvangst te garanderen.

Ook verschijnen er in de stad op gebouwen, wegen en strategische plekken: tekens van fluoriserend verf. Die zijn van de Russen en ze communiceren daar iets mee. Waarschijnlijk  om 's nachts de weg te wijzen waar te bombarderen. Die verwijderen we met zand, teer, alles. Er is ook iets veranderd in mij vandaag. Ik ben niet meer in paniek, er is een nieuwe rust. Ik denk dat er gewoon een tijd van leven is en er is een tijd van sterven." Waarop ik zei: 'Nee, man! We zullen leven en we zullen naaien!'
(Zij is de naaister van mijn kunst.) (In het Russisch rijmt dat.) Ze moest lachen.
​
"Ik kijk nu uit het raam en zie een man in de prullenbak lege flessen zoeken. En ik weet waarom hij dat zoekt (voor de lezer: nodig voor de kadootjes) Ik weet hoeveel groepen mensen hiermee bezig zijn. Ik ben trots op ons. Vanavond ga ik weer liefdevol met mijn buren in de schuilkelder zitten en morgen gaan we weer verder."

Anja: "Wij hebben vandaag geld opzij gelegd voor het leger en voedsel en andere producten zoals toiletpapier geleverd aan vrijwilligers die nu overal boodschappen voor het leger inzamelen, ook hier in het dorp. Er zitten ook WitRussen tussen de binnenvallende soldaten. En er staat veel materiaal voor het Russisch leger klaar in Wit Rusland. Het is een land met heel veel censuur. Veel mensen daar weten daar weten niet dat er hier nu oorlog is. Ze weten niet dat ze met ons oorlog voeren. Onze buren hier belden met hun familie in Wit Rusland en zij dachten dat het ging om een technische 'militaire operatie'.  Nu is er net een toespraak van onze president geweest gericht aan de Moeders van Wit Rusland. Weet dat er een oorlog is. Houdt je zonen thuis. Weet dat jullie zoons nu naar Oekraïne worden gestuurd. En dat dat betekent dat ze niet meer terug komen. Die informatie proberen we nu onder vrouwen in Wit Rusland verspreid te krijgen. "

Julya: "Vandaag was heel moeilijk. Ze gingen van twee uur 's nachts tot zeven uur 's ochtends aan één stuk door de hele tijd door met bombarderen." (Russische scheldwoorden zijn lastig te vertalen)
"Ze maken de hele stad kapot. Wanneer gaan ze nou eens allemaal dood?! Er staat nu een hele grote oliecentrale in de brand. Ik ben zo trots op ons leger. Onze jongens geven zo goed tegenstand."

Larissa woont in Krolevets en laat ook haar stem horen. "Wij zitten hier gewoon thuis. Waar moeten we anders heen? Mijn oudste dochter zit met haar hele klas al een hele dag in de kelders in Sumy, waar wordt gevochten. De school ging net evacueren toen de gevechten uitbraken en ze niet meer weg konden. Ik filter het nieuws, voor onszelf en voor anderen. Er is veel fake nieuws, veel berichten van de vijand om paniek te zaaien. Een stad is bijvoorbeeld nog niet ingenomen, maar het wordt al wel verspreid dat ons leger de stad heeft verlaten. Die paniek; is ook een manier om oorlog te voeren. Ik heb militaire contacten waardoor ik weet wat echt is. Dat verspreiden we weer. Maak je geen zorgen, Tanyush. Wij zullen doen wat we moeten doen. Alles gaat zoals het moet gaan. Er is maar één uitkomst mogelijk. Kom je de zomervakantie weer hier als alles voorbij is?"

An other day at the office
Van Anja en Lyuda: "Gisteren gingen de sirenen af in Shostka. En schuilde iedereen. maar dat wordt haast een .... another day at the office."

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Lees alle fragmenten terug via: http://helmenvolverhalen.nl/nieuws categorie Oekraïne ​

Dag 3, alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."

Lyuda: "Gisteren belde je op het moment dat we bericht kregen dat de tanks naar de stad waar ik zit kwamen. Ik heb me nog nooit zo gevoeld als op dat moment. Voor nu heeft het leger ze tegen gehouden. Voor nu zijn we weer 'stabiel'. Ik ben uit de schuilkelder, in een huis bij mensen. In een schuilkelder kun je niet leven. Alles staat klaar om daarheen te gaan, maar hier ga ik proberen te eten en slapen. Van mijn zoon en man die vechten aan de noordelijke grens krijg ik nog berichten. Mijn zoon in Kiev ging gisteren een wapen ophalen om mee te kunnen vechten daar. Maar het is hem niet gelukt. Er zijn veel meer vrijwilligers dan geweren. Ho stop. Hoor ik daar de sirene?"

Vanuit ​Sumy: "We slapen nog thuis, maar aangekleed en klaar om te gaan. Gisteren waren er gevechten rond de stad, toen werd het rustiger. Maar een uur geleden hebben ze op nog geen kilometer bij ons vandaan een gevechtsauto van de bezetter vernietigd."

Julia die Kiev ontvlucht is en nu buiten Kiev zit in hun 'huisje': "Ik kan niet bellen. De verbinding is hier slecht. Vanaf gisteren eind van de middag zijn ze weer begonnen met bombarderen... We horen alles."
"Nee, weer niet geslapen, misschien twee uurtjes. Nu ook zijn er de hele tijd beschietingen rondom te horen. En nog durft hij onze strijdkrachten toe, te spreken, te beleren. Hij schroomt niets."
Gevolgd door een niet zo'n netjes Russisch woord. "Maar we zullen ze laten zien." (Zij refereert hiermee aan de oproep van Putin gister aan de Oekraïnse militairen om 'het heft in eigen hand te nemen')

​Anja zit met kinderen, buren, kinderen van buren, familieleden rondom haar - van voedselkelder naar omgevormde - schuilkelder: "Vannacht was het hier stil. Ik weer buiten en aan het luisteren. Het was juist helemaal stil. Geen verkeer, geen bombardementen, geen wind, geen mensen, met een prachtige sterrenhemel. Magisch tot angstaanjagend. Vandaag is een prachtige dag met een strak blauwe lucht. De kinderen spelen alsof er niets aan de hand is. Het is zelfs een beetje lekker warm. De lente begint."

Stemmen uit de Oekraine, dag 1, dag 2

Tatjana "De stad is afgesloten de bruggen zijn gebombardeerd. Ze zitten al overal. Het vliegveld is gebombardeerd. Het is all over the place.  ​Iedereen checked met elkaar in, het is van uur per uur kijken hoe het is, het is afwachten. De buurtkindjes zijn verzameld, niemand kan er meer uit. In de meest noordelijke steden kan geen transport meer zijn, de winkels worden niet bevoorraad.... ja dag twee. "

Julya: Wij zitten nog in ons huisje rondom Kiev. Ik heb een uur geslapen. Het gaat goed met ons, behalve onze geestelijke staat. Ik houd dit nu al niet meer vol. Vanaf 5 uur sochtends zijn er bombardementen te horen.

Tatjana houdt korte dagboek-verhaaltjes bij van een aantal  vrouwen uit Oekraïne.  
Zo willen we een podium bieden voor een paar van de stemmen uit Oekraïne over wat daar nu gebeurt.
​Al deze verhalen spelen af in Sumskaya Oblast, De Sumy Oblast, noord-oost Oekraïne, aan de grens met Rusland. Alle vrouwen waarmee Tatjana nu in contact is zeggen: "Schrijf vooral. Het is belangrijk dat dit gehoord wordt. We blijven delen, zolang we verbinding en elektriciteit hebben."
Tatjana neemt nu deze rol op en geeft de berichten door zolang dat kan. Als een brug. Geen enkele consistentie of andere pretentie gegarandeerd. 

Lees deel 1: ​https://www.helmenvolverhalen.nl/nieuws/stemmen-uit-oekraine

Steun het Helmen Vol Verhalen project!
Aan Mainkunstenaars, Ien en Marjon vroegen we  #meeopmissie te gaan met (jong) veteraan Rico Briedjal! Zijn oorlogsverhaal o.a. als special forces bij de Koninklijke Marechausee vertaalden zij in een stalen kunstwerk genaamd 'Radar Love'.

Mainkunstenaars "Het werk gaat over waakzaam zijn, over een radar die altijd aanstaat, zelfs als je al jaren niet meer bij defensie werkt.En over hoe een gebeurtenis waarin ogenschijnlijk weinig lijkt te gebeuren, ingrijpende gevolgen kan hebben voor iemands leven."

LIMITED EDITION In samenwerking met Mainkunstenaars - Artistduo is er voor jou de mogelijkheid om een 'limited edition' van dit kunstwerk aan te schaffen in 3D laserprint voor aan de wand! RadarLove 3D print is H 14 x B 18 cm en kost € 75,00 inclusief BTW en exclusief verzendkosten € 6,95

STEUN HELMEN VOL VERHALEN Bestellen doe je hier: https://forms.gle/kQXEapiA3EXpDo8t9
100 stuks zijn beschikbaar elk verpakt in een bijpassende doos met certificaat! 
We verzamelen de bestellingen, welke daarna apart 'geprint' worden. Houdt rekening met 2 tot 4 weken levertijd.

Ga met ons #MeeOpMissie en steun hiermee het #HelmenVolVerhalen project!

Door Erwin Kamp 
​Nu de NAVO troepen Afghanistan hebben verlaten en de Taliban de macht in het land heeft overgenomen, rijst de vraag naar wat de zin is geweest van onze militaire interventie over de afgelopen vijftien jaar. In kranten, op sociale media maar ook uit de gesprekken die ik met veteranen zelf voer, merk ik dat deze vraag hen bezighoud. De antwoorden zijn divers en variëren van ‘het heeft helemaal geen zin gehad’ tot ‘we hebben wel degelijk iets kunnen betekenen voor de lokale bevolking’. Het zijn vaak ook antwoorden die worden gevoed door een eerste emotie als we de afgrijselijke beelden op de televisie zien van angstige en vluchtende mensen.
​

​Willen wij echter een gefundeerd antwoord geven op de vraag of de missie naar
Afghanistan zin heeft gehad, dan gaan hier twee vragen aan vooraf. De eerste
vraag is: waaruit bestaat zingeving eigenlijk? Wat bedoelen we hier precies mee?
De tweede vraag is: via welke manier van kijken, bepalen we eigenlijk of de
missie zin heeft gehad? Ik hoop dat na lezing van mijn bijdrage de lezer zelf tot
een doordacht, tussentijds antwoord komt, in de wetenschap dat een definitief
oordeel nog wel even op zich zal laten wachten, in ieder geval tot historici met
deze vraag aan de haal gaan.
​
Om antwoord te geven op de eerste vraag, is het goed dat we ons beseffen dat
zingeving uit verschillende onderdelen bestaat. We zijn geneigd om bijvoorbeeld
uit emotie en kijkend naar de 25 Nederlandse gesneuvelde militairen te zeggen
dat het allemaal zinloos was. Dat laatste maakt het des te pijnlijker omdat
niemand zonder betekenis wil sterven. Om te kunnen bepalen of de missie naar
Afghanistan zinvol is geweest, hangt af van het realiseren van het doel van de
missie zoals deze vooraf is geformuleerd, de morele rechtvaardiging ervan, het
feit of veteranen zelf vinden dat zij invloed op hun werk hebben gehad en of zij
na terugkeer in Nederland enige vorm van (zelf)respect hebben
ervaren/gekregen.

Marlies Rothoff verhalend journalist Helmen Vol Verhalen
Afgelopen weken heb ik met ingehouden adem het nieuws over Afghanistan gevolgd en hoe de Taliban maar zo de hoofdstad Kaboel innam. De berichten, die je ook overal op sociale media tegenkwam, maakten het vaak dat ik met een brok in mijn keel het ene na het andere filmpje bekeek. Of weer een bericht las over mensen die wanhopig probeerden om daar weg te komen.

Tegelijkertijd schoten mijn gedachten naar de veteranen die ik heb gesproken. Ze zijn verweven met het land. Doordat ze er op missie waren, heeft dat hun leven voorgoed veranderd. PTSS, arbeidsongeschikt. Maar ook de mensen van het thuisfront die iemand verloren in Afghanistan kwamen voorbij. Hoewel ik ook mensen ken die vanuit Afghanistan gevlucht zijn en nu vrezen voor het leven van familieleden, besloot ik me voor nu te richten op wat ‘mijn’ veteranen van het gebeuren vonden.


Na een berichtje, kreeg ik al snel mail terug. Allemaal met een zweem van ongeloof dat de Taliban zo snel de boel had overgenomen, maar ook werd er krachtig uitgesproken dat ze het hadden zien aankomen. ‘Corruptie is van alle tijden, en dat is precies wat daar is gebeurd.’ Volgens deze veteraan iets wat niet alleen in Afghanistan gebeurt, maar over de hele wereld. Door zowel de Afghaanse regeringen van de afgelopen jaren en de internationale gemeenschap kon het gebeuren dat de Taliban binnen enkele weken weer de macht kon grijpen na 20 jaar.

Een ander vult aan: ‘Het doet gewoon pijn dat alles wat wij als Nederland hebben gegeven, dus gesneuvelde collega’s, alle gewonden, de moeite waarmee we scholen hebben gebouwd en de politie en het leger daar hebben opgeleid binnen anderhalf jaar teniet wordt gedaan.’

Ook het thuisfront voelt woede en verdriet: ,,Ons leven is op zijn kop gezet, doordat mijn man daar overleed. En waarvoor is dat mensenleven nu op het spel gezet eigenlijk?’
Dat onbegrip zag je steeds vaker, ook op sociale media. Een veteraan postte foto’s van de ‘normale’ gang van zaken toen hij in Afghanistan zat, maar ook van het moment dat hij op een bom reed en hij de rest van zijn leven arbeidsongeschikt zou blijken. Met daaronder de tekst van het nummer ‘In the end’ van Linkin Park. ‘In the end it doesn’t even matter’- dat stond er.

Het is een breed gedragen gevoel. Eentje waar de veteranenwereld vrij snel op in speelde. ‘Check je buddy. En als je er geen hebt, kun je hier terecht.’ Meer veteranen kregen door het nieuws het gevoel dat ze werden teruggeslingerd naar het moment dat ze daar zaten. Herinneringen kwamen naar boven, goed en slecht. En voor de mensen met PTSS of een ander trauma, zaten er meteen mensen klaar. Een staaltje teamwork waar iedereen blij mee is. Ook het thuisfront van overleden veteranen wordt gecheckt. ‘Het is fijn dat dit zo snel in werking wordt gezet. Je hebt niet het gevoel dat je helemaal wordt vergeten.’

In de tussentijd dendert het nieuws dagelijks door. Demonstraties, gewonden, tolken die maar niet naar Nederland komen. Of met mondjesmaat omdat ze het vliegveld niet op kunnen door de Taliban. Maar tijdens dit nieuws, komen ook steeds meer jonge veteranen met hun visie naar voren. Met hun problemen. Met wat de missie in Afghanistan heeft betekend voor hen, voor de Afghanen en voor Nederland. Ze leggen uit op het nieuws of in podcasts wat deze overname van de Taliban écht inhoudt. Ze proberen mensen een inzicht te geven in de situatie waar ze inzaten. Iets wat tot voor kort niet vanzelfsprekend was. Want hoe leg je mensen uit hoe gruwelijk het was? Hoe leg je oorlog uit aan mensen die nooit oorlog hebben meegemaakt?

En terwijl het in Den Haag oorverdovend stil blijft, komen de veteranen met een uitleg. ‘Mijn’ veteranen durven na alles wat ze hebben doorgemaakt naar voren te stappen, zich kwetsbaar op te stellen en te laten zien wat de onzichtbare lijnen zijn die óók door onze samenleving lopen en in verbinding staan met Afghanistan. De lijnen van PTSS en trauma, van voorgoed veranderde levens, maar vooral van medeleven. Ze deden het namelijk allemaal voor de mensen daar. En het breekt hun hart te zien dat die mensen hun rechten worden afgepakt, zonder dat zij er iets aan kunnen doen. Ook zij kijken met een brok in hun keel naar alle filmpjes die voorbij komen op sociale media. Machteloos.
​

Door Judith Wijdeven Nederlands Veteraneninstituut
Als oud-matroos Amy van Son veertig is, zestien jaar na haar afzwaaien, brengt ze voor haar werk een bezoekje aan een fregat van de Koninklijke Marine. Zodra ze aan boord is, laat ze haar gezelschap verbijsterd achter. Ze móet naar de wc’s. Niet omdat haar zeebenen verweekt zijn, maar omdat ze de zeelucht zo gemist heeft. In haar tijd was die het sterkst in het toilet. Maar zover komt ze niet. Op het helideck wordt ze overspoeld door emoties.

‘Sinds een paar jaar was ik bevangen door een onverklaarbaar verlangen om terug te keren naar de marine’, vertelt Amy. ‘Nacht na nacht droomde ik erover. Zó levendig dat ik ’s ochtends mijn pak aan wilde trekken om op post te gaan. Ik wilde terug naar Defensie. Daar, op dat helideck, wist ik plotseling waar die drang vandaan kwam: dit zijn mijn mensen, voelde ik in elke vezel van mijn lijf. Want ik kwam uit een oorlog en hier was ik eindelijk veilig.’

Wedergeboorte
Het was haar bewogen jeugd die haar bij de marine deed belanden, legt ze uit. ‘Ik had een gewelddadige, alcoholverslaafde vader. Een voormalig dienstplichtig marinier. Ik zag hem maar één keer trots. Dat was toen ik een wapenschildje kreeg van een commandant nadat ik een opstelwedstrijd won met een verhaal over mijnenvegers.’ Om de goedkeuring van haar vader te krijgen en het huis te ontvluchten ging Amy bij de marine. De goedkeuring bleef uit, maar de stap voelde als een wedergeboorte. ‘Ik leefde op door de vrijheid, het vertrouwen en de verantwoordelijkheid die ik er kreeg. De zee bracht me veel levenswijsheid.’

Als Amy voor het burgerbestaan kiest na jarenlang onafgebroken varen, krijgt ze het moeilijk. ‘Opeens was ik weer een individu. Wat was ik nog waard zonder mijn team en morsesleutel?’ Ook haar verleden speelde op. ‘Ik kon heel raar reageren op bepaalde triggers.’ Een studie humanistiek dwong haar te reflecteren op de ellende van vroeger. ‘Dat had ik nog nooit gedaan. Ik ging erover vertellen. En met het vertellen van mijn verhaal, groeide ook mijn eigenwaarde. Het is zo louterend als iemand met aandacht naar je luistert.’

Helmen vol verhalen
Amy leidt nu het project ‘Helmen vol verhalen’. Daarin koppelt ze veteranen aan kunstenaars. ‘In vroegere tijden rukte het hele dorp uit om haar krijgers binnen te halen na een veldslag. Dat kun je je nu niet meer voorstellen. Zeker niet als het ‘jonge’ veteranen betreft. Om weer meer begrip en erkenning voor veteranen te krijgen, moeten burgers weten wat het betekent om naar een oorlog gestuurd te worden. Maar veel veteranen vinden het moeilijk hun ervaringen onder woorden te brengen. Daarom laten we veteranen hun verhaal vertellen aan een kunstenaar. Die vertaalt dat naar een kunstwerk. Het proces, het eindresultaat en de band die daaruit ontstaan, zijn helend.’ Ook voor Amy zelf. ‘De onthulling van elk kunstwerk – vijftien tot nu toe – emotioneert me telkens weer. Want door iets te betekenen voor anderen, erken ik ook mezelf.’